Deel 1: Inleiding
Hoofdstuk 1. Wat is ‘sociale wetgeving’?
Sociale wetgeving omvat arbeidsrecht en het socialezekerheidsrecht in ruime zin
Sociale wetgeving
Socialezekerheidsrecht
Arbeidsrecht Sociale verzekeringen Federale sociale Vlaamse bijstand aan
bijstand personen
1. Arbeidsrecht
Arbeidsrecht = geheel rechtsregels die verhouding regelen tussen werkgever en werknemer, zowel
individueel als collectief
Startpunt wetgeving: werknemer is zwakke partij
Werknemer heeft loon/wedde als bron van inkomen werknemer is dus afhankelijk van de
werkgever
wetgeving wil werknemer beschermen tegen willekeur en mogelijk misbruik van
werkgever (arbeidsrecht zijn beschermingswetten)
2. Socialezekerheidsrecht
doel: sociale risico’s helpen opvangen
1. Sociale verzekeringen
o = sociale zekerheid in strikte zin
o = verzekeringssysteem gebaseerd op solidariteit (tijdens het werken sta je altijd een
bepaald deel van je loon af (RSZ-bijdrage), indien er een sociaal risico zich voordoet)
o Werknemers waarborgen bieden om een menswaardig bestaan te verzekeren als
inkomen verliest of niet kan werken of bepaalde kosten/uitgaven stijgen
2. Federale sociale bijstand
o = bestaansminimum bieden aan wie behoeftig is (bv. mensen die niet/niet voldoende
hebben kunnen werken en dus niet verzekerd zijn tegen sociale risico’s)
3. Vlaamse bijstand aan personen
o Bepaalde bevoegdheden van sociale bijstand voor gemeenschappen/gewesten
Bv. gezinsbijslag, controle VDAB op werkloosheid
Hoofdstuk 2. Bronnen van het arbeidsrecht
1. Internationale rechtsbronnen
1.1 Bilaterale verdragen
= verdragen van België met één ander land
Vaak verdragen van toepassing op werknemers afkomstig uit andere land of Belgen die in het andere
land gaan werken
1
,1.2 Multilaterale verdragen en instellingen
1.2.1 DE INTERNATIONALE ARBEIDSORGANISATIE (IAO)
Vertegenwoordiging door regeringen, werkgevers en werknemers
Deze conventies en aanbevelingen van de IAO zorgen voor internationale harmonisatie van het
arbeidsrecht
1.2.2 DE RAAD VAN EUROPA
Voornaamste akte van raad van Europa: EVRM (Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens)
Verhoudingen staat en burgers tegenwoordig ook verhoudingen met ondernemingen
Europees Sociaal Handvest
Opsomming rechten op sociaal vlak
Waarborgen van deze rechten
Controlemechanisme (zien of rechten effectief gewaarborgd worden)
1.2.3 DE EUROPESE UNIE
Hiërarchie van Europese rechtsregels op basis van hun binding:
Verordeningen: rechtstreekse uitwerking in alle lidstaten
Richtlijnen: verplichte omzetting in nationale wetgeving
Besluiten: rechtstreekse toepassing op welbepaalde bestemmeling(en)
Aanbevelingen: binden de lidstaten niet
Adviezen
Ook zeer belangrijke rechtsregels bv. handvest van de grondrecht van de Europese Unie
Bv. niemand mag gedwongen worden om arbeid te verrichten,…
1.2.4 ANDERE ORGANISATIES
Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO): beslissingen, akkoorden,
aanbevelingen en resoluties
Internationale Vereniging voor de Sociale Zekerheid (AISS)
De Benelux Economische Unie
2. Nationale rechtsbronnen
2.1 Sociale grondrechten
In de grondwet zijn enkele sociale grondrechten opgenomen
Art. 23 Grondwet (geen directe werking voor de burger – wel richtlijn en doelstelling voor de
overheid)
2.2 Sociale rechtsbronnen
Wetten, decreten, koninklijke besluiten, ministeriële besluiten, rechtspraak, rechtsleer, collectieve
arbeidsovereenkomsten (cao’s), gebruiken, (soms: eenzijdige verbintenissen)
2
,3. Hiërarchie van de nationale rechtsbronnen
Lagere norm mag slechts afwijken van hogere norm in zover niet strijd met elkaar, of rechten
werknemer niet vermindert of zijn plichten niet verzwaart
3
, Deel 2: Arbeidsrecht
Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen van de
arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978
1. De arbeidsovereenkomst
1.1 Wat is een arbeidsovereenkomst?
Arbeidsovereenkomst = wederkerige overeenkomst waarbij 2 personen, werknemer en werkgever,
tegenover elkaar verbintenis aangaan of verplichtingen op zich nemen
Werknemer gaat arbeid leveren
Werkgever gaat loon betalen en werk verschaffen
Essentiële elementen van arbeidsovereenkomst:
1. Arbeid
2. Loon
3. Ondergeschikt verband
ontbreken van een element? GEEN arbeidsovereenkomst, andere mogelijke
arbeidsrelaties (geen arbeidsovereenkomst, omdat er dus een element ontbreekt):
o Vastbenoemde ambtenaren hebben geen AOK maar een statuut
Vroeger vaak voor, tegenwoordig neemt OH ook aan onder AOK
Kan verschillen geven qua mogelijkheden tot ontslag, pensioenen,…
(soms problemen)
o Leerovereenkomst: geen arbeid centraal, maar opleiding
o Vrijwilligers: geen loon, evt. wel onkostenvergoeding
o Zelfstandigen: geen ondergeschikt verband
1.2 Het ondergeschikte verband
1.2.1 ALGEMEEN
Ondergeschikt verband = gezagsrelatie werkgever en werknemer
Werkgever recht om bevelen te geven over organisatie en uitvoering van het werk
Werknemer moet instructies van werkgever opvolgen
Juridische mogelijkheid tot uitoefenen van gezag is voldoende tot bestaan van ondergeschiktheid
Gezag kan zich uiten op verschillende manieren (bv. via derden, via controles achteraf,…)
Onafhankelijk werken kan ook een ondergeschikt verband zijn bv. ziekenhuisgeneesheren
Gezag kan dus beperkt worden maar is niet uitgesloten!
Ondergeschiktheid kan samengaan met volledige vrije en zelfstandige uitvoering van werk
4
