Hoofdstuk 4: Psychologie van stress en
coping
1 Inleiding
Stress is iets van in jezelf ( interne factor), de oorzaak ervan kan wel extern zijn.
SUBJECTIEF!! Je mag niet oordelen over iemands stress, want iedereen ervaart dingen anders en
vindt andere dingen stresserend.
Stress is een combinatie/ transactie/ interactie tussen mens en omgeving:
Draaglast= de belasting
Draagkracht= belastbaarheid
Bij te veel belasting, gaat de patiënt crashen dysbalans
Dysbalans kan intern (binnen de persoon zelf) zijn, of extern (tussen eisen van omgeving en
mogelijkheden van de patiënt)
2 Stressvolle gebeurtenissen
Veel lichamelijke klachten worden gestimuleerd door stress.
Stressvolle gebeurtenissen hebben invloed op 5 gebieden van het functioneren van de patiënt:
Somatisch (fysiologische veranderingen)
Cognitief (denken)
Emotioneel (angsten, triestig…)
Gedragsmatig (bv. slechte gezondheidsgedragingen)
Sociale omgeving (reactie van omgeving), je omgeving voelt je stress en krijgt hier ook last
van (stress is besmettelijk). Er zijn 2 soorten:
o Ondersteunende
o Afwijzende (isoleren)
Het is de subjectieve beleving en niet de objectieve gebeurtenis die een invloed heeft op het
gezondheidsprobleem (verschil tussen beleving en realiteit). Over het algemeen hebben mensen
eenzelfde subjectieve beleving, maar iedereen is anders! Soms overdrijven mensen bv.
Als je stress heb, moet je er eens een mate op plakken (niet ik heb stress, maar bv. cijfer op 10)
De mate waarin je een situatie bedreigend inschat is ook belangrijk. Zo kan je de rest organiseren
zodat de belasting niet te groot wordt. Bv. tijdens examens niet gaan autorijden want geeft meer
stress.
Als hulpverlener moet je op 3 punten letten tijdens de psychosociale anamnese:
1) Inventariseer gebeurtenissen (wat geeft stress?)
2) Inventariseer de beleving van de patiënt
3) Weeg je eigen visie mee (objectievere invalshoek)
is stress op zijn plaats?
kan je niet doen bij kind, je kan niet zeggen “niemand verplicht je om naar je ouders te
luisteren”
1
, Maak een onderscheid tussen acute (bv. overlijden) en chronische stressoren (bv. lastige buurman, is
sluimerend). Ga op zoek naar de negatieve belastende situaties energievreters: activiteiten die
veel E neen in je dagelijkse leven, die moet je proberen te vermijden.
Het gaat echter vaak om het ontbreken van positief beleefde situaties (uplifts).
Dysstress= pathologische vorm van stress (TE veel stress).
2.1 Werkstress
4 A’s rond werkvrede en werkstress:
Arbeidsinhoud:
o Overbelasting
o Onduidelijkheid + onvoorspelbaarheid
Arbeidsomstandigheden (meest voorkomende factor volgens onderzoek)
o Lawaai
o Slecht materiaal
o Fysiek zwaar werk
o Eenzame posities
Arbeidsvoorwaarden:
o Perspectieven: hoe breder je perspectieven, hoe minder stress (bv. vroedvrouwen
hebben weinig perspectieven want is al zeer gerichte opleiding tov. kine)
o Regelingen: in welke mate krijg ik hier mijn vrijheid, begeleiding… (bv. kan ik
flexdagen nemen)
Arbeidsverhoudingen (veel voorkomende factor)
o Slechte werksfeer
o Weinig communicatie
Werkstressmodellen:
Demand control model: model van Karasek
Effort reward imbalancemodel: stress en gezondheidsklachten ontstaat: inspanning (eisen en
verplichtingen) staat niet in verhouding met de beloning
Job demand resources model: taakeisen zijn groter dan de fysieke, sociale of psychologische
hulpbronnen
Vitaminemodel: 12 factoren hebben een invloed op de werktevredenheid. Een tekort of een
overdosering leidt tot stress
2.2 Chronische ziekte
Chronisch= langer dan3 maanden
Iets chronisch geeft meer stress, het blijft de hele tijd achter in je hoofd zitten. Het is een zware
belasting: fysiek, emotioneel, sociaal en praktisch. Je toekomstperspectief verandert, je sociale
contacten kunnen vervagen, er zijn veel angsten en onzekerheden…
2.3 Beheersbaarheid van de omgeving
beheersbaarheid over de negatieve situaties.
Oncontroleerbare negatieve situaties leiden tot stress, beheersing geeft regelruimte om invloed uit
te oefenen. Niet iedereen kan goed om met dingen die ze niet kunnen controleren.
Model van Karasek: beschrijft invloed van werkomgeving op welzijn en gezondheid. 2 factoren:
Werklast: elke problematische situatie (werk, ziekte, privé…)
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper JBtns. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.