ZOM: PATHOLOGIE – VERPLEEGKUNDIGE ASPECTEN
DEEL 1: VERPLEEGKUNDIGE ASPECTEN IN DE ONCOLOGIE
H1: Inleiding oncologie:
Prevalentie
= Hoe veel gevallen op een bepaald tijdstip
Incidentie
= aantal nieuwe gevallen dat er bijkomt per tijdseenheid, geeft de snelheid weer
waarmee de ziekte zich zal ontwikkelen
Incidentie kan hoger zijn dan de prevalentie = wnr een ziekte snel geneest
→ Bij kanker niet het geval, prevalentiecijfers altijd hoger dan de
incidentiecijfers
Oncologische zorgvrager:
- 1/2 mannen en 1/3 vrouwen krijgen vroeg of laat kanker, meestal 60+
- Jaarllijks 800 nieuwe gevallen bij jongeren tussen 15-29 jaar
- Vijfjaarsoverleving: hoe jonger, hoe hoger, vrouwen iets hogere kans,
afhankelijk van tumor en stadium
- Ras, geslacht, continent en leeftijd bepalen welke soort kanker meer kans
op
H2: Ethiologie
Preventie:
- Primair = proberen voorkomen door vb: rookstop
- Secundair = vroege detectie vb: screening
- Tertiair = voorkomen hervallen vb: check-ups
Preventie = taal 1e lijnszorg
Beinvloedende factoren waar je zelf iets kan doen:
- Roken = grootste factor
- Alcohol, voeding, overgewicht, lichaamsbeweging
,Groenten en fruit hebben een beschermd effect: anti-oxidanten remmen schade
af die het oxidatieproces veroorzaakt door de productie van vrije radicalen
Vrije radicalen = ongebonden atomen of moleculen die een ongepaard elektrotn
bevatten wat ze zeer reactief en instabiel maken. Spelen een rol in biochemische
reacties in lichaam, pos en neg.
Vb pos: wbc produceren vrije radicale om ziekteverwekkers te bestrijden
Vb neg: celbeschadiging wnr te veel vrije radicalen in lichaam door vb roken
Beinvloedende factoren waar je zelf niks aan kunt doen:
- Leeftijd, geslacht, biologische factoren, zonlicht, leefmilieu, chemische
stoffen, ioniserende stralen
- Combinaties risicofactoren
Ontstaan kanker = carcinogenese
→ Cellen ontsporen in groeikinetiek en ontsnappen aan regulerende
processen van het lichaam
→ Multi-hit model
Multi-hit model:
Initiatie = mutaties in cel-DNA op verschillende plaatsen door een carcinogene
factor vb: roken, ioniserende stralingen, ... waardoor de stamcel een
intermediare cel wordt
Promotie = deling van gemuteerde cellen wordt bevorderd, kan beinvloed
worden door verschillende factoren vb: ontsteking, hormonen
Modulatie = De promotie (ongecontroleerde celdeling) zorgt ervoor hoe de de
ongecontroleerde celdeling zich ontwikkelen naar een tumorcel
→ Positieve modulatie: versnelt proces vb: roken
→ Negatieve modulatie: vertraagt proces vb: borstvoeding geven
,Betrokkenheid van verschillende geven tijdens carcinogenese
1. Oncogenen
- Kunnen de groei van een kankercel stimuleren
- Iedereen heeft 3 soort oncogenen in zijn lichaam
- Hebben invloed op DNA-herstel genen
2. Tumorsuppressorgenen
- Remmen groei van kankercellen
- Kunnen niet of te weinig aanwezig zijn in lichaam waardoor tumor snel
toeneemt in grote
3. DNA-herstel genen
- Kunnen foutieve mutaties in DNA herstellen
4. Telomerase
- Enzym dat ervoor zorgt dat cel zich kan delen, cel verliest dit vermogen
na een tijdje
- Tumorcel kan telomerase terug activeren waardoor ongecontroleerde
celdeling
Angiogenese
= vormen van nieuwe bloedvaten zodat tumor kan metastaseren via bloedbaan
→ Tumor stuurt signaal naar omliggende bloedvaten om aftakkingen te maken
naar de tumor
→ Zo is tumor voorzien van extra bloed en dus O2 en voedingsstoffen zodat
tumor kan groeien
→ Wnr tumor groot genoeg: via bloedvaten en lymfevaten metastasen
verspreiden doorheen lichaam
→ Chemo om tumor te verkleinen en bloedvaten naar tumor af te kappen
zodat tumor daarna verwijdert kan worden
, H3: Onderzoek en diagnose
Anamnese en lichamelijk onderzoek
→ Alarmtekenen
- Veranderd stg patroon
- Veranderende moedervlek: vorm, kleur en omlijning
- Knobbel in borst
- Ongewoon vocht/stgverlies
- Wonde die niet geneest
- Ongewoon gewichtsverlies
- Lang aanhoudende hoest/heesheid
Diagnostische tests:
→ Cytologisch: excreta (vb: urine) of punctie (ruggenmerg)
→ Histologisch: biopsie
→ Sentinelbiopsie: wnr tumor al vastgesteld, kijken naar lymfeklieren rond om
tumor, vocht afnemen en kleuring om te kijken hoe ver metastasen
Tumormarkers in bloed
- PSA = prostaatkanker
- CA125 = ovariumkanker
- CA15.3 = borstkanker
- CEA = colonkanker
- NSF = longkanker
Radiodiagnostiek:
- RX met of zonder contrast
- Echo
- CT
- MRI
- Mammografie
