Dit is een samenvatting van het vak FA-BA107 van de studie farmacie aan de Universiteit Utrecht. Aangezien statistiek op bijna iedere studie wordt gegeven en het ook grotendeels hetzelfde is op andere studies, heb je er bij een andere studie ook wat aan. Het is zo volledig mogelijk gemaakt met oefe...
FA-BA 107 Statistiek Samenvatting
In bijlage 1 staat hoe je R-output kunt lezen
Typen onderzoek en bias
Opzet van een onderzoek
Je neemt een steekproef van de populatie
- Sommige deelnemers worden uitgesloten vanwege comedicatie
- Deelnemers moeten representatief zijn voor doelpopulatie, anders slechte
externe validiteit
Prospectief onderzoek
- Eerst onderzoek en dan kijken naar de uitkomst
- Experimenteel of cohort
Experimenteel is altijd prospectief
Observationeel niet per sé
Kan criteria op aanpassen
Kan ook retrospectief onderzoek
- Case-control of cohort
- Kijken naar het verleden
Cross-sectioneel onderzoek
= Op hetzelfde moment onderzoeken als kijken naar de uitkomst
Prospectief -> oorzaak-gevolg en samenhang
Retrospectief en cross-sectioneel -> samenhang
Na retrospectief onderzoek is nog een extra onderzoek nodig om oorzaak-gevolg te kunnen
constateren
Placebo effect/spontane genezing
Controlegroep is nodig om rekening te houden met placebo effect en de spontante genezing
Denken beïnvloed de genezing
Farmacologisch effect = effect van interventie (placebo effect en spontane genezing
meegerekend)
Randomisatie = Willekeurig verdelen van proefpersonen
Confounder = als je weet dat een parameter invloed heeft op de uitkomst, net als het
geneesmiddel, is dat een confounder (prognostic factor)
Stratificatie = soms is willekeurige toewijzing niet voldoende om zeker te weten dat alle
groepen bijvoorbeeld dezelfde gemiddelde leeftijd hebben
Je maakt verschillende groepen en je wisselt een paar mensen van die groep om
Typen bias
Bias = vertekenen van een signaal waardoor het niet meer zo is als in de werkelijkheid
= systematische fout in de meting van de samenhang tussen de interventie en de
uitkomst
, Gemeten effect komt niet overeen met werkelijkheid
Bias Een systematische fout in de Bedreiging voor:
meting van de associatie tussen
interventie en uitkomst (=bias)
door:
Confounding Bias (CB) Het mixen van het effect van de Interne validiteit
interventie met externe risico factoren
die ook de uitkomst beïnvloeden
Informatie bias - Uitkomst onnauwkeurig Interne validiteit
gemeten (UO)
- Missende date (MD)
- Misclassificatie: Het foutief
toewijzen aan de
interventie of controle
groep (MC)
- Confirmation bias (CiB)
- (Recall bias)
Selectie bias Deelnemers zijn niet (meer: uitval) Externe validiteit
representatief voor doelpopulatie
De deelnemers van de controle en Interne validiteit
interventiegroepen zijn niet (meer:
uitval) vergelijkbaar
Interne validiteit: de mate waarin je met zekerheid kunt stellen dat een vastgestelde oorzaak-
gevolgrelatie of samenhang niet door andere factoren kan worden verklaard = maat voor
betrouwbaarheid van je onderzoek
Externe validiteit: de mate waarin je je resultaten kunt generaliseren naar andere
omstandigheden of groepen
Confounding bias
- Factoren die ook invloed hebben op de uitkomst = confounder
- Tegengaan door een controlegroep te nemen en willekeurig proefpersonen
toewijzen (randomisatie)
- In- en exclusie criteria
- Beïnvloed de behandeling en de uitkomst
- Effect modificatie is geen confounding
Informatie bias
- Uitkomst onnauwkeurig meten (UO)
o Verkeerde uitkomstmaat kiezen
o Deelnemers zelf uitkomsten laten rapporteren
- Missende data (MD)
o Missende tijdspunten
o Gestopte/overleden deelnemers
o Je kan het gemiddelde nemen of weglaten
- Misclassificatie in interventie / controlegroep (MC)
o Vooral bij retrospectieve onderzoeken
o Deelnemers in de verkeerde groep indelen
, o Deelnemer wijkt af van de behandeling (bij prospectieve onderzoeken)
- Confirmation / observer bias
o Wat je denkt zal vast ook zo zijn
o Bij niet volledig geblindeerde studies
o Verzamelen, meten en interpreteren van data kan beïnvloed worden door
vooroordelen (placebo effect en selectief rapporteren van resultaten)
- Recall bias
o Bij retrospectieve onderzoeken
o Deelnemers weten niet precies ze in het verleden hebben gedaan
o Wanneer deelnemers niet meer zeker weten welke interventie ze hadden,
is het ook misclassificatie
o Wanneer deelnemers niet meer zeker weten wat de uitkomst was, is het
ook uitkomst onnauwkeurig meten
Selectie bias
- Treedt op als deelnemers niet representatief zijn voor doelpopulatie -> slechte
externe validiteit
- Als interventie en controlegroepen niet op elkaar lijken -> slechte interne validiteit
- Komt bij alle typen onderzoeken voor, maar vooral observationele studies
o Uitval van deelnemers kan zorgen voor selectie bias, kan samenhangen
met de interventie = attrition bias (AB)
o Selectie hangt samen met interventie en uitkomst // alleen dossiers goede
of slechte uitkomsten worden bewaard // gerekruteerd uit één ziekenhuis =
sampling bias (SB)
o Vooral deelnemers die een ziekte hebben zijn bereid mee te doen = zelf-
selectie bias (ZB)
o Vooral onderzoeken met goede resultaten worden gepubliceerd =
publicatie bias (PB)
Geeft ook bias voor meta en systematische reviews
Bias door AT of PP analyse bij afwijking van behandeling en gestopte deelnemers
Bij analyse van onderzoeksdata kun je kieze uit:
- Intention-to-treat-analyse: Onafhankelijk of een deelnemer stopt of zich niet
goed aan de behandeling houdt, blijft de deelnemer in dezelfde groep //
therapietrouw
- As-treated analyse: Deelnemers die een interventie behandeling stoppen,
worden toegewezen aan controle groep
- Per-protocol-analyse: Deelnemers die behandeling stoppen, worden verwijderd
uit analyse
Randomisatie gaat deels verloren bij as-treated en per-protocol ->
confounding bias
Intention-to-treat is betere methode
Experimenteel onderzoek
= de onderzoeker bepaalt wie de interventiebehandeling krijgt en wie de controle //
deelnemer zit vaak in gecontroleerde omgeving
Observationeel onderzoek
, = deelnemers komen zoals ze zijn, wel of geen exposure // deelnemer zit in zijn eigen
omgeving
Type studie Voordeel Nadeel
Experimenteel Randomisatie en blindering Soms te weinig deelnemers
mogelijk om effect te kunnen meten
Gecontroleerde omgeving: Zeldzame bijwerkingen vaak
Controle over de niet gemeten // komen pas
behandeling in een later stadium naar
voren
Observationeel Deelnemer in natuurlijk Confounding en
omgeving confirmation bias
Niet prospectief: alleen
samenhang-correlatie en
grotere kans op informatie
en selectiebias
Randomised controlled trial
Gouden standaard: deelnemers worden willekeurig verdeeld over interventie en
controlegroep
Kan open-label (iedereen weet wie wat krijgt) en single-blinded (patiënt weet het niet) of
double blinded (patiënt en onderzoeker weet het niet)
Vaste set biases:
- Uitkomst onnauwkeurig meten (UO)
o Verkeerde uitkomstmaat kiezen
o Deelnemers zelf uitkomsten laten rapporteren
- Missende data (MD)
o Missende tijdspunten
o Gestopte/overleden deelnemers
o Je kan het gemiddelde nemen of weglaten
- Misclassificatie in interventie / controlegroep (MC)
o Vooral bij retrospectieve onderzoeken
o Deelnemers in de verkeerde groep indelen
o Deelnemer wijkt af van de behandeling (bij prospectieve onderzoeken)
- Uitval van deelnemers kan zorgen voor selectie bias, kan samenhangen met de
interventie = attrition bias (AB)
- Confounding bias
- Factoren die ook invloed hebben op de uitkomst = confounder
- Tegengaan door een controlegroep te nemen en willekeurig proefpersonen
toewijzen (randomisatie)
- In- en exclusie criteria
- Beïnvloed de behandeling en de uitkomst
- Effect modificatie is geen confounding
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yara335. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
