Samenvatting
Samenvatting Recht en Criminologie
- Instelling
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Samenvatting van 91 pagina's voor het vak Recht en Criminologie aan de VUB
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 91 pagina's
Voorbeeld 4 van de 91 pagina's
In winkelwagenVerkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
MODULE 1: BASISBEGINSELEN VAN HET STRAF(PROCES)RECHT1. STRAFRECHT IS PUBLIEK RECHT (OVERHEIDSRECHT)! (geen privaat recht)
PUBLIEK RECHT PRIVAAT RECHT
Verticaal (relatie): tussen burgers & overheid Horizontaal: tussen burgers. Regelt de
(macht overheid weegt door). verhouding tussen burgers onderling.
Algemeen belang. De overheid kan burgers Privaat belang. Gaat uit van private belangen
(enkel) dingen verplichten om het algemeen waarvan men denkt dat burgers er (best) zelf
belang te dienen. onderling over uitraken.
Openbare orde/dwingend recht. Er kan niet van Aanvullend recht. Treed op wanneer er zich een
de regels afgeweken worden, kan ook niet probleem voordoet, vb. om een conflict op te
onderling afspreken ervan af te wijken. (Vb. lossen.
contract met vriend hieromtrent heeft geen
rechtskracht.) Vb.: burgerlijk recht, contractenrecht,
verzekeringsrecht.
Vb.: strafrecht, fiscaal recht, bestuursrecht,
Grondwettelijk recht. Vb.: verkoop van fiets onderling afspreken.
Vb.: overheid wil een nieuw treinspoor
aanleggen, je huis staat in de weg, de overheid
kan je verplichten je huis te verlaten (tegen
vergoeding). – Overheid heeft deze macht, diep
in te grijpen in het privéleven van de burgers.
Casussen: strafrecht is publiek recht
Casus 1: “de kannibaal van Rotenberg”.
Casus 2: “Sanda Dia”.
Casus 3: “Bart De Pauw”.
MAAR: stijgend belang dader-slachtoffer-bemiddeling!! “private afhandeling”. Slachtoffer & dader
kunnen in gesprek gaan samen met een bemiddelaar om te zien of ze samen tot een oplossing kun
komen, het privaat kunnen afhandelen.
Strafrecht is dus niet uitsluitend publiekrecht want er zijn mogelijkheden tot private
afhandeling, maar in principe is het publiek & is dit eerder de uitzondering.
2 takken van het publieke strafrecht
MATERIEEL STRAFRECHT FORMEEL STRAFRECHT
“Het geheel der rechtsregels waardoor “Het geheel van de procedurele spelregels
bepaalde gedragingen strafbaar worden gesteld volgens welke het materieel strafrecht wordt
& de straffen die daarop volgen.” Welk gedrag is toegepast.” De vorm- & procedureregels om het
strafbaar gesteld & welke straffen staan erop? materieel strafrecht toe te passen, te
= waar het strafrecht in wezen over gaat. operationaliseren. = strafprocesrecht.
Misdrijven = strafbaarstellingen. Welke rechtscolleges bevoegd?
Straffen. Hoe bewijzen verzamelen & een misdrijf
1
, Ook: strafrechtelijke verantwoordelijkheid, bewijzen? Wat mag de politie/het parket doen?
beginselen over poging, deelneming, Vooronderzoek in het strafrecht gebeurd
rechtvaardiging, etc. volledig geheim door de overheid, het
algemeen belang weegt wel door maar daarom
is het nog niet open & transparant.
Hoe de straf vorderen? Wie vordert de straf?
Rechtsmiddelen van burgers.
Doelgroep: de burger, hele bevolking. Op Doelgroep: overheid (politie, parket, rechters).
iedereen gericht, dit gedrag mogen burgers niet
stellen. “spelregels” die de overheid moet volgen om de
waarheid te vinden met respect voor de
Inhoudelijke “vanzelfsprekendheid”: essentiële grondrechten/mensenrechten.
waarden. Veel weet je gewoon (vb. je mag niet = doel strafprocesrecht: welk misdrijf gepleegd,
stelen, doden …). door wie, wanneer?
Sanctie: straf. Als (!!) sanctie: nietigheid, onrechtmatig bewijs,
onontvankelijke strafvordering. Ook hier risico
Wordt duidelijk in omschreven wat je niet mag op een sanctie, als je bepaalde procedurele
doen & wat de straf anders is. regels niet volgt. Vb. indien het parket te lang
wacht is er risico op verjaring. De overheid mag
niet te lang stilzitten, moet er in slagen binnen
een bepaalde termijn de strafvordering te doen
gelden.
2. STRAFRECHT MOET LEGAAL ZIJN! Het belang van het legaliteitsbeginsel (of
wettigheidsbeginsel) of “geen straf, geen misdrijf, zonder wet.”
Wat is strafbaar gedrag? Strafbaar gedrag vormt slechts een beperkt onderdeel van al het gedrag dat
wij stellen.
Menselijk gedrag.
Afwijkend gedrag. Door onze opvoeding & gewoon te leven weten we best
goed wat afwijkend gedrag is. Dit gedrag is niet strafbaar, het is gewoon niet
de bedoeling of onrespectvol. Vb. in slaap vallen tijdens de les.
Onwettig gedrag. Binnen afwijkend gedrag is er een deel dat ook effectief
onwettig is, maar daarom is het nog geen strafbaar gedrag. Vb. een contract
niet navolgen of een huurgeschil (komt voor de vrederechter).
Strafbaar gedrag. Er is pas sprake van strafbaar gedrag wanneer het
afwijkend & onwettig gedrag is dat vervolgd wordt door het strafrecht.
Normen & strafrecht. Er zijn maar enkele rechtsregels die effectief afgedwongen worden via het
strafrecht, wij zijn in principe vrije wezens.
Relatie sociale normen/regels & (straf)rechtsnormen/regels.
Een rechtsnorm is niet altijd een sociale norm… vb. organisatorische regels.
Een sociale norm is niet altijd een rechtsnorm… vb. sociale norm
aangeleerd via opvoeding & niet uit het recht.
Een rechtsnorm is niet altijd een strafrechtsnorm… vb. rechtsregels die
niets te maken hebben met het strafrecht.
2
,Kenmerkend aan een strafrechtsnorm is dat de overtreding van de rechtsnorm aanleiding geeft tot
een negatieve reactie (= STRAF).
Strafrecht is normhandhavend recht. Strafrecht is er om een aantal essentiële normen van het
samenleven veilig te stellen. (vb. lichamelijke integriteit, mag niet verkrachten.)
Strafrecht ≠ expliciete normen.
Wel: een duidelijke omschrijving is de wet van het normoverschrijdend gedrag (= delictomschrijving,
strafbaarstelling of incriminatie) & de straf.
Te handhaven norm = impliciet aanwezig.
Vb. verkeerswetgeving, niet “wees veilig” maar “in de bebouwde kom niet sneller dan 30
km/u.”
Definitie misdrijf (in navolging van het legaliteitsbeginsel) = een gedrag of verzuim
waar de wet een straf voor voorziet. wet
gedrag straf
Nullem crimen, nulla poena, sine lege of Er is geen misdrijf, geen straf, zonder wet =
het legaliteitsbeginsel. Doel = bescherming burger tegen willekeur van de overheid! De
misdrijf
burger moet weten wat strafbaar gedrag is & wanneer de overheid kan binnentreden
in hun leven met het repressie-apparaat.
Delictomschrijving/strafbaarstelling, met daaropvolgend een straf. (vb. niet “jij zult niet
stelen”)
4 belangrijke gevolgen van het legaliteitsbeginsel
1) Niet retro-activiteit van de strafwet! De strafwet heeft nooit terugwerkende kracht!
Terugwerkende kracht zou in strijd zijn met de rechtszekerheid. Een nieuwe wet geldt
altijd alleen voor de toekomst. Om iets te kunnen vervolgen moet het op het moment
zelf strafbaar geweest zijn.
Uitzondering: als de nieuwe wet milder zou zijn gaan de rechters deze wel toepassen met
terugwerkende kracht. Heeft te maken met billijkheid, een mildere strafwet zou in het
voordeel van burgers kunnen terugwerken.
2) Wetgevende macht beslist! De wetgever bepaalt de strafbaarstellingen, de straffen & de
procedures.
Alleen de WM: parlementsleden dienen wetsvoorstellen in of regeringsleden dienen
wetsontwerpen in, en de parlementen stemmen de wetten. Het parlement beslist.
Parlementen bestaan uit volksvertegenwoordigers die wij kiezen door te stemmen,
eigenlijk kiezen & bepalen wij dus mee welk gedrag wij strafbaar stellen, & welke straffen
daarop volgen.
Link tussen legaliteit & scheiding der machten.
Niet de UM, noch de RM. UM = regeringen, ministers & Koning. RM = hoven &
rechtbanken, zij mogen de strafwet enkel toepassen.
Verbod voor rechters (RM) op “analoge interpretatie”; = iets vervolgen omdat het lijkt op
ander strafbaar gesteld gedrag of een andere strafwet. Elk gedrag dat niet strafbaar
gesteld is door de wet mag je stellen, ook al is het storend, afwijkend …
Scheiding der machten in het straf(proces)recht, om te vermijden dat de absolute macht bij
één tak zou liggen & machtsmisbruik te voorkomen. Elk een eigen taak & bepaalde macht.
- WM bepaalt misdrijf, straf & procedures. (= parlementen, volksvertegenwoordigers …)
- UM spoort op, vervolgt & voert straf uit. (= politie, parket …)
- Onafhankelijke RM oordeelt over schuld & straf voor burgers. (= rechters, rechtbanken &
hoven …) Let ook op of er geen misbruik heeft plaatsgevonden.
3
, 3) “Wet” als “enige” bron van het Belgische straf(proces)recht. Hoe weten we wat strafbaar is?
Door de wet op te zoeken, moet allemaal in de wet staan. In welke rechtsbronnen kunnen we
zien wat strafbaar is?
i. Belgische Grondwet, = hoogste wet.
- Staan een aantal rechten & vrijheden in die gewaarborgd moeten worden.
- Scheiding der machten… ook in het straf(proces)recht.
ii. Wet, wetskrachtige normen.
- Strafwetboek & Wetboek van strafvordering.
- Complementaire & bijzondere wetten. Vb. wet op jeugdbescherming &
verkeerswetgeving, staan in aparte wetgeving.
- Ook: decreten & ordonnanties zijn wetskrachtige bronnen!!! Kan er ook strafwetgeving in
terugvinden, ook G & G, gemeenten … hebben een strafrechtelijke bevoegdheid, kunnen
strafbaar gedrag definiëren. (vb. GAS-boetes)
iii. Internationale & Europese verdragen & regelgeving , internationaal & Europees recht.
Ook hierin staat strafrechtelijke regelgeving van toepassing op België.
- Mensenrechten (Verenigde Naties & Raad van Europa) & recht van de Europese Unie.
UITZONDERING!!! Voor strafprocesrecht, naast “wet”, ook:
- Gewoonte (praetoriaanse praktijken). Praetor = openbare aanklager, OM. We aanvaarden
dat deze een seponeringsbeleid mag voeren, mag kiezen bepaalde zaken niet te
vervolgen o.w.v. opportuniteitsredenen.
- Ministeriële richtlijnen. De minister van binnenlandse zaken & de minister van justitie
kunnen richtlijnen sturen naar vb. de politie om een procedure te verduidelijken of te
verbeteren, en dan moet de politie daar ook rekening mee houden (hiërarchie). Een
richtlijn mag wel niet in strijd zijn met de wetgeving.
4) Is geen strafrecht, omdat de wet het zegt … De wet bepaalt ook wat niet onder strafrecht
valt. Al hebben we soms de indruk dat sommige dingen heel hard op het strafrecht lijken, als
de wet zegt dat het geen strafrecht is dan is dat zo. Heeft een aantal belangrijke gevolgen. Er
zijn ook bepaalde dingen die enkel in het strafrecht gelden, vb. vermoeden van onschuld (de
overheid moet uw schuld bewijzen).
Migratiebeleid, de manier waarop er met migratie wordt omgegaan heeft grote gelijken
met hoe er met strafrechtelijke dingen wordt omgegaan.
- Crimmigratie.
- Grenzen tussen strafrechtelijk beleid & migratiebeleid zijn flou.
- Maatregelen strafrechtelijke straf.
- Vb. “Gesloten” centra, deportatie zijn juridisch gezien geen “straffen”.
Jeugdrecht
- Hulpverlenende maatregelen & sancties strafrechtelijke straffen. Vb. recht op een
onafhankelijke rechter geldt niet in het jeugdrecht, in het jeugdrecht is er één die een
jongere opvolgt, elke keer dezelfde. In het strafrecht moet het steeds een onafhankelijke
rechter zijn, die nog geen uitspraak heeft gedaan over uw zaak.
- Vb. “gesloten instelling”, werkprestatie zijn geen “straffen”.
GAS & administratieve handhaving. Opnieuw de indruk dat er veel raakvlakken zijn met
het strafrecht. Men begint in de administratieve handhaving ook wel meer
strafrechtelijke beginselen in te voeren, begint op elkaar te lijken, maar het is niet
hetzelfde.
- Gemeentelijke administratieve sancties strafrechtelijke straffen. Administratieve
sancties komen niet op je strafblad.
- Vb. administratieve geldboete (opgelegd door gemeente) strafrechtelijke geldboete.
Het is de wet die bepaalt wat binnen het strafrecht valt & wat niet.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ellewouters. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,46. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 79223 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen