Algemene psychologie Samenvatting – namentabel 2023-2024
H1 Kennismaking met de psychologie
Psychologie Psychologie is de wetenschappelijke studie van het
gedrag en de mentale processen van een individu.
(menswetenschap)
Studie: zowel uiterlijk waarneembaar gedrag als
innerlijk gedrag
René Descartes Rationalisme: de rede (het denken) is de enige
manier om tot kennis te komen
Methodische twijfel
Dualisme: Res Cognitas (de geest) – Res Extensa (de
materie)
John Locke Empirisme: kennis is macht, denken vertroebelt de
Francis Bacon waarheid, tabula rasa = een onbeschreven blad
John Stuart Mill Bewustzijn is wel toegankelijk voor observatie
=> JSM: wetenschap = gebaseerd op vaststellingen,
controle
Wilhelm Hundt 1e labo voor wetenschappelijke psychologie, studie
waarneming
Edward Titcher 1) Structuralisme: structuur van het bewustzijn
(lln Wundt) onderzoeken
Introspectie (lett: naar binnen kijken) en
experimenteren
VS 2) Functionalisme: functie van het bewustzijn
onderzoeken, mental activities: innerlijke leer- en
denkprocessen om problemen op de lossen
(dierproeven)
John Broadus Behaviorisme: uitwendig waarneembare gedrag =
Watson (VS) zekerheid
Louter beschrijven van S-R-connecties
Nieuwe klemtonen in Europa
Wolfgang Köhler 1) Gestaltpsychologie: “Het geheel is meer dan de
Kurt Lewin som van de delen” (vgl met chemie: niet alleen
samenvoegen aparte moleculen, ook afhankelijk van
de omstandigheden)
Sigmund Freud 2) Dieptepsychologie: ontstaan psychoanalyse
Bewust, onderbewust, onbewust
Amerika: herontdekking van het innerlijke
Clark Hull 1) Neobehaviorisme: nieuw behaviorisme, S-R = te
Edward Tolman eenvoudig
S-O-R-schema: stimulus-reactie-organisme
Abraham Maslow 2) Humanistische psychologie: psychologie van de
Carl Rogers derde weg
Mens en zijn mogelijkheden staat centraal
Creativiteit, zelfontplooiing, verantwoordelijkheid,…
Cliënt centered therapy
Hedendaagse psychologische stromingen
1
,Algemene psychologie Samenvatting – namentabel 2023-2024
1) Cognitieve psychologie: mens is
informatieverwerker met een input en output. De wijze
waarop wij info verwerken bepaalt ons gedrag: goede
infoverwerkingsstrategieën = psychische gezondheid
psychische stoornissen = slechte infoverw.str.
Martin Seligman 3) Positieve psychologie: Gegroeid uit
Mihály humanistische psychologie, maar meer empirisch-
Csíkszentmihályi wetenschappelijk.
Minder focussen op wat fout loopt
(stoornissen/symptomen), wel op wat cliënt wél
kan/goed in is en/of cliënt helpen om leven zo
kwalitatief mogelijk te maken
H3 De waarneming: constructie van een aangepast
wereldbeeld
3.1 Het waarnemingsproces in vogelvlucht
Waarnemingsproce 1. Stimulatie
s 2. Transductie
3. Sensatie
4. Perceptie
Waarneming = percepten (resultaat diepgaande verwerkingsprikkel)
Gewaarwording = sensatie (onmiddellijk resultaat van een zintuiglijke
prikkel)
Drie psych. 1. Een selectief proces
activiteiten: 2. Een structurerende activiteit
Waarnemen is… 3. Een zingevende activiteit (interpreteren)
3.2 Waarnemen is selecteren
Exteroceptieve De vijf klassieke zintuigen, info wordt van buiten af
zintuigen ontvangen
Afstandszintuigen: zicht, gehoor en reuk
Nabijheidszintuigen: tast en smaak
Interoceptieve Ontvangen info van binnenin het lichaam
zintuigen Bv. honger, misselijkheid, gevoel van druk in darmen
of blaas,…
Proprioceptieve Vooral omtrent de positie van het eigen lichaam
zintuigen (propre = eigen)
Bewegingszin (kinesthesie): info receptoren
bewegingsapparaat
Evenwichtszin: info uit enkele aparte orgaantjes i/h
binnenoor
Samen: gewaarwording i.v.m. stand & ligging v/h
bewegen
Bv. rechtop staan, liggen,…
Ook enkele reflexen: helpen met evenwicht te
bewaren
Adequate prikkel Is de energievorm waarvoor de receptor het meest
2
,Algemene psychologie Samenvatting – namentabel 2023-2024
gevoelig is
Ieder zintuig is slechts gevoelig voor een deel van het
bereik van de adequate prikkels
Absolute drempel Minimumintensiteit die nodig is om een prikkel te
kunnen waarnemen (afhankelijk van vnl. leeftijd en
aandacht)
Differentiële Het minimumverschil dat nodig is om twee prikkels van
drempel elkaar te onderscheiden; (Juist Waarneembaar
Verschil)
Wet van Weber De wet van Weber toont aan hoe groot de intensiteit is
die je moet toevoegen om een verschil in intensiteit
(i.v.m. differentiële gewaar te worden. Het is een constante fractie van de
drempel) beginintensiteit.
Selectieve Actieve selectie = aandachtsmechanisme, diep in CZS
aandacht Externe factoren: intensiteit prikkel, contrast,
verandering, beweging, habituatie
Interne factoren: behoeftes & interesses, actuele
verwachtingen en emoties.
Cocktailpartyfenom “onbewuste waarneming”
een In een gesprek dat je tot nog toe niet volgde, hoor je
plots je naam zeggen en hop, je hoort het wel…
Kennelijk drongen boodschappen van de
omgeving altijd door, maar werd het gedimd
zodat je je volledig kunt concentreren op je
gesprekspartner
3.3 Waarnemen is structureren
Waarneming Waarnemen is een actief en doelgericht proces van
informatie opzoeken, selectief opnemen en verwerken.
Structureren Structureren is uiteenlopende signalen tot eenheid
verwerken
Cognitief Dit werd later door cognitieve psychologen aangevuld
psychologen en in een breder theoretisch kader opgenomen
Figuur en = meest elementaire wetmatigheid in iedere
achtergrond waarneming
Figuur wordt totaal anders waargenomen dan
achtergrond. Figuur = ‘ding’ & achtergrond = ‘niets’
Rubinsfiguur: vaas vs. gezichten
Beweging toegeschreven aan figuur (bv. trein)
Structureringsfacto
ren
1) Gestaltwetten en Wet van nabijheid Wet van continuïteit
gestalt kenmerken Wet van gelijkheid Wet van
Wet van geslotenheid gemeenschappelijk lot
Wet van pregnantie
(Prägnanz)
Wet van nabijheid Elementen die dichter bij elkaar staan, beschouwen wij
3
, Algemene psychologie Samenvatting – namentabel 2023-2024
als bij elkaar horend
Wet van gelijkheid Elementen die op elkaar gelijken, beschouwen wij als
bij elkaar horend
Wet van Wij zijn geneigd om, indien mogelijk, figuren als
geslotenheid gesloten te zien
Wet van Wij zijn geneigd om, indien mogelijk, continue
continuïteit patronen te zien
Wet van Wij zijn geneigd elementen die eenzelfde lot hebben,
gemeenschap. lot te beschouwen als bij elkaar horend (pijlen <- en -
>)
Wet van pregnantie Wij zijn geneigd zo eenvoudig mogelijke structuren
(Prägnanz) waar te nemen (pregnant = nadrukkelijk of
kernachtig)
2) Cognitief- Bottom-up (2x): stimulus gestuurde verwerking
psychologische => Geheel opgebouwd vanuit de delen
benadering Top-down (1x): conceptueel gestuurde verwerking
=> Aan geheelbeeld worden persoonlijke kenmerken
toegevoegd
Eerst: bottom-up Eerst afzonderlijke eigenschappen van inputmateriaal
registreren in gespecialiseerde centra (bv. kleuren,
lijnen,…)
Andere centra: input omvormen tot samengestelde
patronen
Nog andere centra: nog tussenstappen tot objecten in
hun geheel te identificeren zijn (bv. voorbijrazende
trein)
Verdere verwerking 1e stap: Primaire schets (bottom-up)
1e stap: primaire Input via gezichtszenuw in de visuele centra w sterk
schets vereenv. (randen tussen de elementen v/h
binnenkomende beeld)
De hoofdkenmerken en contouren worden
vereenvoudigd geprojecteerd in het bewustzijn.
2e stap: 2e stap: Perceptuele organisatie (top-down)
perceptuele Lijnen die samen horen worden samengevoegd en tot
organisatie gehelen gereconstrueerd 2,5D schets: gn echt
dieptezicht of herkenning
3e stap: patroon- en 3e stap: Patroon- en objectherkenning (top-
objectherkenning down)
Objectpresentatie: je gaat elementen die niet in het
beeld aanwezig zijn aanvullen
Verwachtingstheorie van de perceptie (Bruner): we
vullen aan op basis van wat we verwachten
Bruner Verwachtingstheorie van de perceptie (Bruner): we
vullen aan op basis van wat we verwachten
3) Herkennen van “Het geheel is meer dan de som van de delen”
4
