Transculturele hulpverlening
DEEL 1: Inleiding
H1 : Ter inleiding
1.1. Een pluriforme (etnisch-cultureel diverse) samenleving is de realiteit
Vlaamse samenleving = diverse samenleving
diversiteit vd moderne samenleving heeft betrekking op:
- cultuur & etniciteit
- sociale afkomst
- beroep
- interesses
- (vrije) tijdsbesteding
- leefstijl
multiculturele samenleving =
een samenleving met tal v versch (etnisch-culturele) groeperingen die ieder een eigen
culturele achtergrond en leefwijze hebben
1.2. De realiteit v etnisch-culturele diversiteit (multiculturaliteit) is een uitdaging
1.2.1. Samenlevingsproblemen
Voeren v samenlevingsdebatten → voor sommige mensen een feit, voor anderen
uitdaging
- globalisering
- individualisering
- multiculturalisering
1. globalisering
- brengt fragmentarisering vd samenleving met zich mee
- lange tijd positief benaderd
- nu: mensen richten zich eerder nr binnen dan nr buiten
- in veranderende wereld: mensen zoeken zingevende kaders, houvast &
geborgenheid in eigen groep → afsluiten v diversiteit
- hierdoor proces proces v migratie & vestiging veranderd
- transnationale migranten: identificatie met groepen ih land v herkomst
2. individualisering
- vervalt soms in maatsch verruwing
- was vroeger positief: autonome, vrije burgers maken eigen keuzes
- nu: problematisch → in extreme geval versplintering vd samenleving
- in westen: gaat gepaard met culturele homogenisering over zaken als
echtscheiding, gelijkheid, scheiding kerk & staat, homoseksualiteit...
, 3. multiculturalisering
- omvat meer dan nationale eetcultuur
- brengt hardnekkige sociale problemen met zich mee
- interne globalisering: de wereld dient zich aan de grenzen v onze
samenleving
- leidt tot groepsprocessen (indeling v groepen, stereotypen, gevoelde
loyaliteiten, machtsverhoudingen…)
- idee v ‘botsende beschavingen’: versch beschavingen zouden versch normen
& waarden vertegenwoordigen die onmogelijk kunnen samenleven, krijgt
meer aanhang
Multicultureel debat =
appèl ad samenleving om zich te positioneren tav (cultureel) verschil
hoe willen we omgaan met elkaars verschillen?
Gevolg multicultureel debat: discussie
★ bij thema’s (bv cultuur, identiteit, religie) mensen voelen zich aangesproken in hun
diepste ‘zijn’
★ benadrukken / afwijzen v elkaars gebruiken gevoelig
★ immigranten voelen zich buitengesloten / gediscrimineerd
★ veel onvrede gericht op Islam
★ interactie tss ‘diverse’ mensen vaak gepaard met tegengestelde emoties:
onzekerheid, angst, nieuwsgierigheid…
★
Eisen aan competentie orthopedagogisch begeleider:
1. ontwikkelen v inhoudelijke & kritische visie op multicult samenl
2. ontwikkelen v cultuurversch binnen interculturele hulpverleningscontext
1.3. Kiezen vr (etnisch) culturele diversiteit
1.3.1. Diversiteit: alle aspecten waarin we v elkaar verschillen
Identiteitsdenken (diversity management) =
- diversiteit is benutten vd kwaliteiten, talenten, ervaringen... v alle medewerkers
- hierbij wordt rekening gehouden met verschil tss individuen & groepen binnen bedrij /
organisatie
- iedere medewerker eigen unieke combinatie v zichtbare & minder zichtbare
persoonskenmerken
vertaald in identiteitscirkel
Identiteitscirkel: 4 lagen v diversiteit
iedere mens = palet eigenschappen
zichtbare eigenschappen: leeftijd, geslacht, uiterlijk
verborgen eigenschappen: intelligentie, seksuele oriëntatie,
religie, interesses
,3 redenen waarom ‘cultuur’ binnen diversiteitsdenken weinig aandacht krijgt
1) het is nt gemakkelijk om meerwaarde v culturele verschillen te duiden, laat staan
meerwaarde ve religie
2) diversiteit gaat over individu, cultuur verwijst nr een groep. Groepsgerelateerde
machtsverschillen worden onderschat of nt erkend
3) etniciteit wordt vaak ingevuld als ‘niet blank’ blank of wit wordt nt als ‘etniciteit’
gezien westers dominant perspectief
1.3.2. Intersectioneel & caleidoscopisch denken (kruispuntdenken)
➔ in een maatschappij hebben sommige groepen macht (dominante groepen) & andere
groepen niet (ondergeschikte groepen)
➔ dominante groep: men krijgt privileges omdat men lid is v groep
intersectionaliteit =
gaat klassiek over intersectie tss gender, ras & klasse na verloop v jaren ook sociale
dimensies toegevoegd (o.a. leeftijd, seksualiteit…)
knooppunt waar verschillen elkaar kruisen & beïnvloeden
Whiteness / white privilege =
- verwijst nr bijzonder voorrecht vr bepaalde personen (vaak blanke pers onbewust)
- dominante groep ziet minderheidsgroep als ‘anders’
- verschil wordt gezien als negatief
- leidt tot wij-zij opdeling
- gevaar: minderheidsgroep moet zich aanpassen aan dominante groep dominante
groep gezien als norm norm is onzichtbaar & vanzelfsprekend
1.3.3. Kiezen vr etnisch-culturele diversiteit
Cultuur is belangrijke maatschappelijke kracht & verbindingsfactor (CIMIC)
Cultuur is zijns-element dat veel negatieve connotaties krijgt (achterstand, bekrompenheid,
isolatie), maar draagt veel potentie in zich (identificatie, innovatie, inspiratie)
Culturele diversiteit volgens UNESCO
★ vr mensheid even belangrijk als biodiversiteit vr natuur
★ bron v uitwisseling, innovatie & creativiteit
Cultuur = draagvlak & zingevingssysteem
- hv’s nt altijd bewust vd invloed v cultuur op menselijk gedrag
- biedt referentiekader
- reikt betekenisgeving aan
- reguleert relaties & emoties
- draagt mensen & verleent hen betekenis
1.4. Kanttekeningen
➔ belangrijk om nt direct in weerstand te gaan probeer wetenschappelijke &
onderzoekende houding te ontwikkelen
, Autochtoon = oorspronkelijke bewoner ve land
‘Vreemdeling’, allochtoon, migrant =
persoon die legaal in België verblijft, ongeacht hij/zij de Belgische nationaliteit heeft,
waarvan minstens 1 vd ouders / grootouders geboren is buiten België
H2: Componenten transculturele competentie
2.1. Inleiding
transculturele competentie: versch definities, gaat over samenspel v:
- kennis
- attitudes
- vaardigheden
interculturele competentie =
een geïntegreerd geheel aan kennis, houding en vaardigheden die een professional nodig
heeft om op een adequate manier te kunnen communiceren en effectief te kunnen werken
met cliënten uit een andere ‘culturele’ groep dan zijzelf
2.2. De paradoxale relatie tss hulpverlening & cultuur: van ‘alles is cultuur’ naar
‘cultuur is nt alles’
Probleem:
➔ ‘cultuur’ doet zich tegelijk voor als struikelblok & als houvast binnen hv aan etnisch
culturele minderheden
➔ moeite om cultuur te operationaliseren
➔ angst om te culturaliseren
➔ valkuil: ‘cultuur’ wordt als containerbegrip gebruikt vr alle verschillen tss autochtone
hv & allochtone cliënt of ‘cultuur’ wordt genegeerd omdat iedereen anders is
1980: hv aan Turken & Marokkanen
➢ cultuur = verklarend referentiekader vr gedrag vd Turkse & Marokkaanse
gastarbeiders
1990: migrantenhulpverlening
➢ cultuur + socio-eco situatie = verklarend referentiekader vr gedrag vd Turkse &
Marokkaanse gastarbeiders
➢ hv moet over culturele kennis beschikken
➢ culturele kennis: professionals beschikken over kennis v geschiedenis, waarden,
normen, opvattingen… v gastarbeiderscliënten
