Samenvatting
Samenvatting - Staatsrecht - geslaagd eerste zit
- Vak
- Staatsrecht
- Instelling
- Universiteit Antwerpen (UA)
VOLLEDIGE samenvatting staatsrecht: voldoende om te slagen
[Meer zien]Voorbeeld 10 van de 84 pagina's
Voorbeeld 10 van de 84 pagina's
In winkelwagenVerkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
InhoudsopgaveI. Het grondplan .............................................................................................................................................. 6
Hoofdstuk 1. Overzicht van de staatsrechtelijke principes ................................................................................... 6
1.1 België is een grondwe0elijke staat ............................................................................................................. 6
1.2 België is een democra9e ............................................................................................................................. 6
1.3 België is een rechtstaat ............................................................................................................................... 6
1.4 België is gebaseerd op een scheiding der machten .................................................................................... 6
1.5 België̈ is een federaal systeem .................................................................................................................... 7
1.5.1 Sta9s9sche of klassieke benadering ..................................................................................................... 7
1.5.2 Dynamische benadering ....................................................................................................................... 7
1.5.3 Gelaagd bestuur.................................................................................................................................... 8
1.6 België̈ is een monarchie .............................................................................................................................. 8
1.7 België is een sociale welvaartstaat.............................................................................................................. 8
1.8 België is een duurzame staat ...................................................................................................................... 8
Hoofdstuk 2. Overzicht van de staatsrechtelijke instellingen ............................................................................... 8
2.1 Het federale parlement (de Kamer en de Senaat) ...................................................................................... 8
2.1.1 Het tweekamerstelsel of bicameraal systeem ...................................................................................... 8
2.1.2 Func9es van het federale parlement .................................................................................................... 9
2.1.3 Werking van het federale parlement .................................................................................................. 12
2.2 De Koning .................................................................................................................................................. 13
2.2.1 De Koning als persoon ........................................................................................................................ 13
2.2.2 De Koning als instelling ....................................................................................................................... 13
2.3 De regering (de Koning en zijn ministers) ................................................................................................. 13
2.3.1 Samenstelling van de regering ............................................................................................................ 13
2.3.2 Func9es van de regering ..................................................................................................................... 14
2.3.3 Werking van de regering ..................................................................................................................... 16
2.3.4 Ontslag van de regering en van ministers ........................................................................................... 17
2.4 Het statuut van parlementsleden, ministers en staatssecretarissen ........................................................ 17
2.4.1 Onverenigbaarheden .......................................................................................................................... 17
2.4.2 Immuniteit .......................................................................................................................................... 17
2.4.3 Strafrechtelijke onschendbaarheid ..................................................................................................... 18
2.4.4 Poli9eke verantwoordelijkheid ........................................................................................................... 18
2.4.5 Burgerlijke aansprakelijkheid .............................................................................................................. 18
2.4.6 Vergoeding .......................................................................................................................................... 18
2.5 Rechtscolleges ........................................................................................................................................... 18
2.5.1 De rechterlijke macht en het recht op een behoorlijke rechtsbedeling.............................................. 19
2.5.2 Raad van State en administra9eve rechtscolleges .............................................................................. 20
2.5.3 Het Grondwe0elijk Hof ....................................................................................................................... 20
Hoofdstuk 3. Fundamentele rechten en vrijheden: beginselen .......................................................................... 21
3.1 Grondrechten in de Belgische grondwet van 1831 ................................................................................ 22
3.2. Categorieën van grondrechten ............................................................................................................. 22
3.3 Bronnen en beschermingsmechanismes ............................................................................................... 25
3.4 De werking van grondrechten................................................................................................................ 27
3.5 Misbruik van grondrechten .................................................................................................................... 29
3.6 Deroga9e van grondrechten .................................................................................................................. 29
1
,II. Het cons2tu2onalisme .............................................................................................................................. 30
Hoofdstuk 4. Bronnen van staatsmachten en burgerschapsmoddelen .............................................................. 30
4.1 Soevereiniteitsmodellen ........................................................................................................................... 30
4.1.1 Na9onale soevereiniteit...................................................................................................................... 30
4.1.2 Volkssoevereiniteit.............................................................................................................................. 31
4.1.3 Paritaire democra9e ........................................................................................................................... 31
4.2 Pluralis9sch of meerderheidsmodel ......................................................................................................... 31
4.3 Corpora9s9sch model ............................................................................................................................... 31
4.4 Toepassing op het referendum ................................................................................................................. 32
4.5 Toepassing op genderquota ...................................................................................................................... 33
Hoofdstuk 5. Bronnen van grondweHelijk recht ................................................................................................. 33
5.1 De Grondwet ............................................................................................................................................. 33
5.2 Grondwe0elijke gewoonten en conven9es .............................................................................................. 34
5.3 Interna9onaal recht als bron van Belgisch grondwe0elijk recht............................................................... 35
Hoofdstuk 6. De verhouding tussen de Grondwet en het internaJonaal recht .................................................. 35
6.1 Het principe: de voorrang van het interna9onaal en suprana9onaal recht op de Grondwet ................... 35
6.2 Voorwaarde: de rechtma9ge aanslui9ng bij de interna9onale of suprana9onale rechtsorde ................. 35
6.3 Uitzondering op de voorrang van grondrechten ....................................................................................... 36
6.4 Beperkingen op de voorrang van het Europees recht vanuit een visie van grondwe0elijk pluralisme .... 36
Hoofdstuk 7. De handhaving van de Grondwet ................................................................................................. 36
7.1 Ontwikkelingen die de wet niet langer onschendbaar maken .................................................................. 36
7.2 Mandaat van het Grondwe0elijk Hof ....................................................................................................... 37
7.2.1 Voor toetsing vatbare handelingen..................................................................................................... 37
7.2.2 Niet voor toetsing vatbare handelingen ............................................................................................. 37
7.2.3 Toetsingsnormen ................................................................................................................................ 37
7.3 De poli9cal ques9ons doctrine ................................................................................................................. 37
7.4 Rechtszekerheid ........................................................................................................................................ 38
Hoofdstuk 8. Staatsnoodrecht ............................................................................................................................ 38
III. Democra2e .............................................................................................................................................. 39
Hoofdstuk 9. InsJtuJonele kenmerken van de Belgische representaJeve democraJe ..................................... 39
9.1 Het kiessysteem ........................................................................................................................................ 39
9.1.1 Ac9ef stemrecht: de stemgerech9gden .............................................................................................. 39
9.1.2 Passief stemrecht: de kandidaten ....................................................................................................... 40
9.1.3 Het kiessysteem .................................................................................................................................. 40
9.2 De verhoudingen tussen het parlement en de regering: het vertrouwensbeginsel ................................. 41
9.2.1 De vorming van de regering ................................................................................................................ 41
9.2.2 Controlemiddelen ............................................................................................................................... 42
9.2.3 Het verlies van vertrouwen ................................................................................................................. 42
9.2.4 Lopende zaken .................................................................................................................................... 43
Hoofdstuk 10. De inrichJng van de consensusdemocraJe ................................................................................. 43
10.1 Het federaal niveau ................................................................................................................................. 43
10.1.1 Het parlement................................................................................................................................... 43
10.1.2 De regering ....................................................................................................................................... 43
10.1.3 Het belang van de taalgroepen voor de wetgevingsprocedure ........................................................ 44
10.1.4 Implica9es in periodes van lopende zaken ....................................................................................... 44
10.2 De Brusselse instellingen ........................................................................................................................ 44
2
, 10.1.4 Implica9es in periodes van lopende zaken ....................................................................................... 45
10.2 De Brusselse instellingen ........................................................................................................................ 45
10.2.1 Het parlement................................................................................................................................... 45
10.2.2 De regering ....................................................................................................................................... 46
10.2.3 Het belang van de taalgroepen voor de besluitvormingsprocedure................................................. 46
Hoofdstuk 11. DemocraJsche grondrechten en de weerbare democraJe ......................................................... 46
11.1 Democra9sche grondrechten.................................................................................................................. 46
11.1.1 Het stemrecht ................................................................................................................................... 46
1.1.2 Het recht op vrije meningsui9ng ........................................................................................................ 47
11.1.3 Het recht van vergadering................................................................................................................. 48
11.1.4 Het recht van vereniging ................................................................................................................... 48
11.1.5 Sociaaleconomische grondrechten ................................................................................................... 48
11.2 De delega9e van wetgevende bevoegdheid ........................................................................................... 48
11.2.1 De legi9miteit van de wet en de rol van het parlement ................................................................... 48
11.2.2 Het legaliteitsbeginsel....................................................................................................................... 49
11.2.3 Delega9e van wetgevende bevoegdheid naar de Koning of de regering.......................................... 49
11.2.4 Delega9e van wetgevende bevoegdheid naar een minister ............................................................. 51
11.3 Het gelijkheidsbeginsel en de neutraliteit van de staat .......................................................................... 51
11.3.1 Het gelijkheid- en non-discrimina9ebeginsel ................................................................................... 51
11.3.2 De neutraliteit van de staat .............................................................................................................. 52
11.4 De weerbare democra9e ........................................................................................................................ 52
11.4.1 Algemeen .......................................................................................................................................... 52
11.4.2 De weerbare democra9e en poli9eke par9jen ................................................................................. 53
IV. De rechtstaat ................................................................................................................................................. 53
Hoofdstuk 12. De hiërarchie van de normen ...................................................................................................... 53
12.1 Hiërarchische verhoudingen ................................................................................................................... 53
12.1.1 Besluiten ........................................................................................................................................... 53
12.1.1 Formele we0en (federale we0en, decreten en ordonnan9es) ........................................................ 53
12.1.3 De Grondwet en interna9onaal recht ............................................................................................... 54
12.2 De hiërarchie van normen versus het democra9sch principe................................................................. 54
12.2.1 Binnen de interne rechtsorde ........................................................................................................... 54
12.2.2 Interna9onale verdragen .................................................................................................................. 54
12.2.3 Secundair Europees recht (richtlijnen en verordeningen) ................................................................ 54
Hoofdstuk 13. Het rechtszekerheidsbeginsel en de algemeenheid van de wet .................................................. 55
13.1 Het rechtszekerheidsbeginsel ................................................................................................................. 55
13.2 De algemeenheid van de wet.................................................................................................................. 55
13.2.1 Behoren formele we0en een algemene strekking te hebben? ........................................................ 56
13.2.2 Individuele we0en ............................................................................................................................ 56
Hoofdstuk 14. Rechtsbescherming: de rechterlijke toetsing van formele weHen............................................... 56
14.1 De ontwikkeling naar een systeem van rechterlijke toetsing van we0en in België................................. 56
14.1.1 Fase 1: art. 159 Gw. en de onschendbaarheid van de formele wet .................................................. 56
14.1.2 Fase 2: de onschendbaarheid geldt niet meer absoluut ................................................................... 56
14.1.3 Fase 3: een vorm van diffuse toetsing en verdere reflec9es over grondwe0elijke toetsing............. 57
14.1.4 Fase 4: oprich9ng van het Arbitragehof met beperkte bevoegdheden ............................................ 57
14.1.5 Van een Arbitragehof met beperkte bevoegdheden naar een volwaardig Grondwe0elijk Hof ....... 57
14.1.6 Het resultaat: een complex toetsingssysteem .................................................................................. 58
14.2 Democra9sche waarborgen in het systeem van rechterlijke toetsing van we0en.................................. 58
3
, 14.2.1 Verantwoording voor de rechterlijke toetsing van we0en: rechtstaat versus democra9e ............... 58
14.2.2 Democra9sche waarborgen in de inrich9ng van het Grondwe0elijk Hof ......................................... 58
14.2.3 De werking van het Grondwe0elijk Hof ............................................................................................ 59
14.2.4 Diffuse toetsing door gewone rechters............................................................................................. 59
14.3 Juridisch pluralisme................................................................................................................................. 59
14.3.1 Rechterlijke dialoog .......................................................................................................................... 59
14.3.2 Samenloop van grondrechten........................................................................................................... 60
V. Scheiding der machten .............................................................................................................................. 60
Hoofdstuk 15. De onaRankelijkheid en onparJjdigheid van de rechter ............................................................ 60
15.1 De onaiankelijkheid en onpar9jdigheid van de rechters in het Grondwe0elijk Hof ............................. 61
15.2 Controle op de rechterlijke macht .......................................................................................................... 61
15.3 De aansprakelijkheid van magistraten .................................................................................................... 61
Hoofdstuk 16. De aansprakelijkheid van de wetgever ....................................................................................... 62
Hoofdstuk 17. Rechterlijk acJvisme .................................................................................................................. 62
VI. Federalisme ............................................................................................................................................. 63
Hoofdstuk 18. De ontwikkeling van de Belgische eenheidsstaat naar een federaal systeem ............................ 63
18.1 De Belgische eenheidsstaat: een reac9e tegen de taalpoli9ek van Koning Willem I van het Verenigd
Koninkrijk der Nederlanden ............................................................................................................................ 63
18.2 Democra9sering en Vlaamse ontvoogding: naar taalwe0en en taalgebieden ....................................... 63
18.3 Naar een federale staat ........................................................................................................................... 63
18.4 De zes staatshervormingen ..................................................................................................................... 64
18.5 Chronologisch overzicht .......................................................................................................................... 64
18.6 Naar een nieuwe staatshervorming? ...................................................................................................... 64
Hoofdstuk 19. Basismodel en evoluJes: de enJteiten ........................................................................................ 64
19.1 Het basismodel: drie gemeenschappen en drie gewesten ..................................................................... 64
19.1.1 De gemeenschappen ........................................................................................................................ 64
19.1.2 De gewesten ..................................................................................................................................... 65
19.1.3 Symmetrie en asymmetrie in het basismodel .................................................................................. 65
19.2 Evolu9es in het basismodel: asymmetrische verschuivingen ................................................................. 66
Hoofdstuk 20. Basismodel en evoluJes: de instellingen ..................................................................................... 68
20.1.1 De deelstatelijke parlementen .......................................................................................................... 68
20.1.2 De deelstatelijke regeringen ............................................................................................................. 69
20.1.3 De samenhang tussen parlement en regering .................................................................................. 69
20.1.4 De Brusselse instellingen .................................................................................................................. 69
20.2 Evolu9es op basis van deelstatelijke grondwetgevende autonomie....................................................... 70
20.2.1 Subna9onale grondwetgevende autonomie in federale systemen: begrippen ................................ 70
20.2.2 De wenselijkheid van deelstatelijke grondwetgevende autonomie in België ................................... 71
20.2.3 Grondwetgevende autonomie in België ........................................................................................... 72
20.2.3 Het gebruik van grondwetgevende autonomie ................................................................................ 73
Hoofdstuk 21. Basismodel en evoluJes: de bevoegdheden................................................................................ 74
21.1 Lexicon van bevoegdheden ..................................................................................................................... 74
21.2 Basismodel: autonomie, nevenschikking en exclusiviteit ....................................................................... 74
21.2.1 Toegekende en residuaire bevoegdheden (restbevoegdheden) ....................................................... 74
21.2.2 De bevoegdheidsverdeling: het principe van exclusiviteit ................................................................ 74
21.3 Evolu9es naar een meer flexibele invulling van bevoegdheden ............................................................. 78
4
, 21.3.1 Ontwikkelingen in de rechtspraak .................................................................................................... 78
21.3.2 Poli9eke ontwikkelingen ................................................................................................................... 79
Hoofdstuk 22. Is België een federaal systeem? .................................................................................................. 81
22.1 België̈ is een federaal systeem ................................................................................................................ 81
22.2 Is België een federa9e? De klassieke benadering ................................................................................... 81
22.3 Is België een federa9e? De dynamische benadering .............................................................................. 82
22.3.1 Autonomie ........................................................................................................................................ 82
22.3.2 Cohesie ............................................................................................................................................. 82
22.4 Is België een confedera9e? ..................................................................................................................... 82
Hoofdstuk 23. Waarheen met België? ................................................................................................................ 83
23.1 België is een instabiel federaal systeem.................................................................................................. 83
23.2 Valt België uiteen? .................................................................................................................................. 84
23.3 Waarheen gaat België? ........................................................................................................................... 84
5
,I. Het grondplan
Hoofdstuk 1. Overzicht van de staatsrechtelijke principes
1.1 België is een grondwettelijke staat
Vaste regels over
– de machtsoverdracht
– de verhoudingen tussen de staatsmachten
– de verhoudingen tussen de staatsmachten en de burgers
In België zijn de fundamentele regels m.b.t. staatsmacht en de institutionele organisatie, evenals de grondrechten van burgers,
neergelegd in formele rechtsbronnen.
De meeste regels van constitutieve aard staan in de grondwet en bijzondere meerderheidswetten, die moeilijk te wijzigen zijn en
waaraan ook de formele wetgever is onderworpen.
– Art. 33, 2e lid Gw.: alle machten worden uitgeoefend op de wijze bij de Grondwet bepaald
– Andere regels van grondwettelijk recht staan in gewone wetten of zijn neergelegd in ongeschreven regels à gewoonten
of algemene rechtsbeginselen
Er zijn geen afzonderlijke grondwetten voor de gemeenschappen en de gewesten (de deelstaten), maar ze hebben wel inspraak
doordat de Senaat mee de grondwetsherzieningen en bijzondere meerderheidswetten moet goedkeuren. Bovendien hebben ze
via taalgroepen inspraak bij bijzondere meerderheidswetten.
Constitutionalisme in de brede zin: de overheid is onderworpen aan grondwettelijke principes die haar beperken en
overheidswillekeur tegengaan.
1.2 België is een democratie
De macht wordt gelegitimeerd door de burgers te betrekken bij het overheidsbeleid.
België werd ingericht als een representatieve democratie met een verkozen parlement, maar evolueerde naar een
meerderheidsmodel waarbij deelname aan het beleid een democratisch grondrecht is. Zo evolueerde het stemrecht van
universeel naar enkelvoudig.
Door de verdeeldheid tussen de taalgroepen is België uiteindelijk een consensusdemocratie geworden: structurele subgroepen
worden in het beleid opgenomen. De regering is paritair samengesteld en voor sommige materies is er een meerderheid in elke
taalgroep vereist.
Het representatief karakter van de Belgische democratie betekent echter niet dat de wetten die door het parlement gestemd
worden, legitiem zijn à volgens een deliberatieve democratie zijn wetten legitiem wanneer ze het resultaat zijn van een
integrale, geïnformeerde en transparante belangenafweging.
– In de grondwet komen de burgers voornamelijk aan bod als kiezers die het parlement samenstellen, en als personen
die van grondrechten genieten
– Zij hebben geen recht op een wetgevingsproces waarin ze concreet volgens een deliberatief proces worden betrokken.
o Dit bv via burgergpanels of op andere manieren overeenkomstig met een democratisch paricipatiemodel
è De idee dat wetten het resultaat moeten zijn an een zorgvuldige belangenafweging, maakt echter deel uit van het grondwettelijk
systeem.
– In België is het Grondwettelijk Hof bevoegd om de proportionaliteit te toetsen van formele wetten à dit komt neer op
een toetsing van het zorgvuldig en beredeneerd karakter van wetten
1.3 België is een rechtstaat
De overheid is gebonden aan het recht. Sinds Franco-Suisse Le Ski (Hof van Cassatie) heeft het rechtstreeks werkende
internationale en Europese Gemeenschapsrecht zelfs voorrang (monisme).
1.4 België is gebaseerd op een scheiding der machten
De scheiding der machten is een systeem van checks and balances: functies worden verdeeld tussen de instellingen die elkaar
controleren om zo overheidswillekeur tegen te gaan door machtsconcentratie te vermijden.
De scheiding der machten bestaat vooral ter bescherming van de burgers. Het kan niet worden ingeroepen om
overheidsaansprakelijkheid te vermijden! Zowel het bestuur als de rechter als de wetgever kunnen aansprakelijk gesteld worden.
Het principe van scheiding der machten gaat vooral over de verhouding tussen de rechterlijke macht en de andere overheden.
6
,Van groot belang is de onafhankelijkheid van de rechter. Er bestaan verschillende garanties om rechters te beschermen tegen
politieke beïnvloeding: een beschermd statuut, een vastgelegd loon, onafzetbaar, onverenigbaar.
1.5 België̈ is een federaal systeem
De macht wordt verdeeld tussen het centrale bestuur en de territoriale deelgebieden. België is een federale staat die bestaat uit
de gemeenschappen en de gewesten (dus twee types deelstaten) art. 1 Gw.
1.5.1 Statistische of klassieke benadering
Eeenheidsstaat Federale staat Confederale staat
Centrale overheid is soeverein Machtsdeling tussen een federale en Soevereine staten komen bij verdrag
een deelstatelijke rechtsordening via overeen dat de confederatie een aantal
een bevoegdheidsverdeling materies regelt voor hen gezamenlijk
Eventuele gedecentraliseerde besturen Autonome deelstaten met zelfstandige Soevereine staten met zelfstandige
onder toezicht van centrale overheid wetgevende en uitvoerende staatsmacht
bevoegdheid
Lagere besturen nemen niet Participatie van deelstaten aan de Confederale beslissingen worden
noodzakelijk deel aan centrale federale beslissingsmacht genomen met unanimiteit, eventueel
beslissingsmacht met gekwalificeerde meerderheid
Rechtstreekse werking en voorrang van Gelijke rechtskracht van federale en Confederale beslissingen moeten
centrale wetten deelstatelijke wetten. omgezet worden in nationaal recht
Meestal voorrang van federale wetten
bij concurrerende bevoegdheden
(wanneer beide bevoegd voor bepaalde
materie)
1.5.2 Dynamische benadering
De statistische benadering houdt geen rekening met de eigen dynamiek van systemen. In werkelijkheid kunnen staatsvormen
onderscheiden worden aan de hand van de vraag of er veel of weinig autonomie wordt toegekend aan de deelstaten en of ze
veel of weinig oog hebben voor cohesie; samenhang van het geheel.
Bij eenheidsstaten zal men vaak vaststellen dat de deelentiteiten minder autonomie genieten, bij confederaties daarentegen
primeert autonomie op samenhang. In federale staten wordt er meer evenwicht nagestreefd: autonomie voor de deelstaten en
oog voor samenhang van het geheel.
België scoort hoog op autonomie, maar slechts gemiddeld op cohesie en volgens de dynamische benadering zou België dan een
confederatie zijn, desondanks dat de Grondwet stelt dat België een federale staat is art. 1 Gw.
SUBNATIONAL AUTONOMY
High – Low: High – Medium: High – High:
Integrationistisch systeem Federatien type 1 Federatie type 2
Medium – Low: Medium – Medium: Medium – High:
Consociatie-gebaseerd Regionaal system Confederatie
systeem
Low-Low: Low – Medium: Low – High:
COHESION
Gedeconcetreerde Gedecentraliseerd system Politieke Associatie
eenheidsstaat
7
,1.5.3 Gelaagd bestuur
Federale staten kennen een gelaagd bestuur, beslissingen kunnen zowel op federaal als op deelstatelijk niveau genomen worden
en met de Europese Unie komt daar nog een laag bij.
1.6 België̈ is een monarchie
De Koning is het staatshoofd en de aanduiding van de nieuwe Koning gebeurt door erfopvolging. De Koning heeft geen
persoonlijke politieke macht, al zijn politieke handelingen moeten gedekt worden door zijn ministers en zij zijn wel politiek
verantwoordelijk art. 88 Gw.
Om de monarchie te verzoenen met een representatief, parlementair systeem, heeft de Koning geen politieke persoonlijke macht.
Art. 85 Gw.: erfopvolging
De Koning is deel van de wetgevende macht en hoofd van de uitvoerende macht. In werkelijkheid bepaalt de regering (dus de
Koning zijn ministers) welke handelingen er gesteld moeten worden en verleent de Koning daarbij zijn handtekening.
– Wetgevende macht = de Koning en het parlement bestaande uit de Kamer en de Senaat
– Uitvoerende macht = de regering bestaande uit ministers met aan het hoofd de Koning
1.7 België is een sociale welvaartstaat
De overheid neemt de primaire verantwoordelijkheid om zorg te dragen voor het welzijn van haar burgers.
In de Grondwet zijn er sociale grondrechten opgenomen en die wijzen erop dat België een sociale welvaartstaat is art. 23 Gw.
Overheden zijn verplicht om een systeem van sociale zekerheid uit te bouwen. Hierop kan het standstill beginsel worden
toegepast.
1.8 België is een duurzame staat
Duurzaamheid wordt gezien als een grondwettelijk principe dat de inrichting van België en de werking van de Belgische
instellingen moet leiden art. 7bis Gw.
Duurzaamheid kan ook in verband gebracht worden met het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu art. 23 Gw., in
deze bepaling kan een standstill beginsel gelezen worden: de overheid kan niet zonder grondige redenen van algemeen belang
een regeling treffen die de bescherming van het milieu in zijn geheel aanzienlijk vermindert ten opzichte van de vorige situatie.
Hoofdstuk 2. Overzicht van de staatsrechtelijke instellingen
2.1 Het federale parlement (de Kamer en de Senaat)
2.1.1 Het tweekamerstelsel of bicameraal systeem
Tweekamersstelsel / bicameraal systeem = parlement dat bestaat uit twee verschillende kamers met parlementsleden.
– Het bestaat uit een Kamer van Volksvertegenwoordigers en een Senaat
Keuze in 1831 voor bicameralisme was zodat de Senaat als reflectiekamer en als conservatief tegenwicht zou fungeren tegenover
de Kamer + bemiddelende rol spelen tussen Koning en Kamer.
– Senaat kon beschouwd worden als een overgangsinstelling die bedoeld was om de machtsovername door een nieuwe
politieke klasse te helpen accepteren
(1) Aanvankelijk golden strenge voorwaarden om tot senator gekozen te kunnen worden
– Daarbij hoorde ook hoge cijnsvoorwaarde à Senaat een grotendeels aristocratische kamer
(2) De volgende democratisering van de toegang tot de Senaat had dan weer als resultaat dat de Kamer en Senaat ongeveer
dezelfde politieke samenstelling kregen, zodat de Senaat niet specifiek genoeg was om anders te oordelen dan de Kamer
(3) 1993: het tweekamersstelsel werd fundamenteel hervormd.
– Er vond een nieuwe bestaansreden voor de Senaat, namelijk nieuw artikel 1 Gw. dat bepaalde dat België een federale
staat is
– Het kreeg een dubbele functie
o Reflectiekamer
o Ontmoetingsplaats tussen federale staten en deelentiteiten
– Daartoe werd de Senaat samengesteld uit 3 verschillende senatoren
o Rechtstreeks verkozen senatoren
o Senatoren uit de Gemeenschapsparlementen
o Gecoöpteerde senatoren
8
, o (aangevuld met senatoren van rechtswege à afstammelingen van de koning)
– 3 verschillende wetgevingsprocedures
o 1/ Normale procedure = assymetrische bicamerale procedure à beperkte inspraak Senaat
o 2/ Symmetrische procedure = Kamer en Senaat gelijke voet
o 3/ Voor 4 materies unicameraal = zonder inspraak Senaat
– Kritiek
o Reflectiefunctie werd niet vervuld: twee kamers waren politiek hetzelfde samengesteld
o Geen inspraak aan de gemeenschappen: gemeenschapssenatoren waren in de minderheid en werden
gekozen op basis van federale verkiezingssresultaten en NIET op basis van federale verkiezingsresultaten
(4) Senaat hervormen bij 6e staatshervorming à bedoeling om Senaat in te richten als een echte deelstatenkamer
– Opmerkelijk: nieuwe Senaat heeft nog nauwelijks bevoegdheden
o Voornamelijk inspraak in de herziening van de grondwet en in institutionele wetten
B. Samenstelling en ontbinding van de Kamer van Volksvertegenwoordigers
Het bestaat uit 150 leden verdeeld in twee taalgroepen: Nederlandse en Franse taalgroep à deze taalgroepen zijn van belang
voor de werking van de consensusdemocratie
De Kamer wordt gekozen voor een legislatuur van 5 jaar. Na get verloop van die 5 jaar wordt hij automatisch ontbonden.
è Kan vroegtijdig worden ontbonden in de volgende omstandigheden:
(1) Grondwetsherziening (art. 195 Gw.)
(2) Onbezette troon (art. 95 Gw.)
(3) Politieke crisis
– Kamer een niet-constructrueve motie van wantrouwen heeft aangenomen OF een niet-constructieve motie van
vertrouwen heeft verworpen à de Koning KAN de Kamer ontbinden
– Federale regering neemt ontslag à Koning kan de Kamer ontbinden indien de Kamer daarmee instemt
Art. 65 Gw.: verkiezingen voor de Kamer en verkiezingen voor Europees Parlemen dienen op dezelfde dag plaats te vinden
– Art. 46 Gw.: vervroegde ontbinding à nieuw parlement slechts tot eerstvolgende verkiezingen voor het Europees
Parlement
è Grondwetsbepalingen nog niet in werking getreden. Voor Gemeenschaps- en Gewestparlementen geldt wel dat verkiezingen
samenvallen met Europees Parlement, zij kunnen niet eerder ontbonden worden.
C. Samenstelling van de Senaat
50 deelstaatsenatoren zijn verkozen in de parlementaire vergaderingen van de deelstaten, en worden van daaruit benoemd in
de Senaat. Zie art. 67 Gw.
Daarnaast zijn er 10 gecoöpteerde senatoren.
– 6 aangewezen door deelsenatoren uit Nederlandse taalgroep
– 4 aangewezen door de deelsenatoren uit de Franse taalgroep
2.1.2 Functies van het federale parlement
A. Representatie
Volgens de Grondwet vertegenwoordigt het parlement de Natie en niet enkel diegenen die hen hebben verkozen art. 42 Gw.
9
, Trustee-model: de parlementsleden moeten zelf inzichten verwerven en belangen afwegen om de juiste beslissingen te nemen
en daar vervolgens verantwoording over afleggen bij de volgende verkiezingen. Dat betekent dat de Grondwet een
lasthebbersmodel afwijst, waarin de parlementsleden de instructies van hun kiezers moeten volgen.
Verder moet de Kamer de afspiegeling zijn van de bevolking en daarom legt art. 11bis Gw. de wetgever op om de gelijke toegang
van vrouwen en mannen tot door verkiezing verkregen en openbare mandaten te bevorderen. (= descriptieve representatie)
B. Wetgeving
Art. 36 Gw.
(i) wetgevingsprocedure
De Grondwet voorziet in 3 types van wetgevingsprocedure, afhankelijk van de materie.
De Koning heeft steeds dezelfde bevoegdheid: kan steeds het initiatief nemen door een wetsontwerp in te dienen in de Kamer
(art. 75 Gw), kan amendementen voorstellen en bekrachtigt de wetten die door het parlement zijn goedgekeurd (art. 109 Gw.)
Type 1. Unicamerale procedure (= ‘gemene’ procedure) à art. 75 Gw.
– Elk Kamerlid kan het initiatief nemen door een wetsvoorstel in te dienen
– De Senaat komt niet aan bod
o Enkel de Kamer bespreekt de wetsontwerpen (Koning en zijn regering) en wetsvoorstellen (Kamerleden) en
keurt ze goed, waarna ze aan de Koning ter bekrachtiging worden voorgelegd
Type 2. Symmetrische bicamerale procedure (art. 77 Gw.)
– Kamer en Senaat gelijkelijk bevoegd = wet kan enkel worden aangenomen wanneer Kamer en Senaat dezelfde tekst
goedkeuren
o Geldt enkel voor een beperkt aantal institutionele aangelegenheden, die voor een groot deel raken aan de
federale inrichting van België
– + art. 195 Gw.: grondwetsherziening
– + ar. 4, laatste lid Gw.: wetten die met bijzondere meerderheid moeten gestemd worden
Type 3. Assymetrische bicamerale procedure (art. 78 Gw.)
– Senaat kan zich mengen in de wetgevingsprocedure, maar de Kamer heeft de beslissende stem
o Het heeft geen initiatiefrecht, maar kan wel de behandeling van een wetsontwerp naar zich toe trekken
(ii) Het juridisch regume van formele wetten
In de praktijk is de Koning (= regering) de dominante factor. De verhouding tussen de regering en de meerderheid in de Kamer,
maakt dat de meerderheid in de Kamer meestal gewillig goedkeurt wat de regering voorlegt
è Toch is een goedkeuring door de Kamer van belang: geeft legitimatie aan de wet, zorgt voor transparantie gezien de
openbaarheid van vergaderingen, en laat toezicht door de oppositie toe.
De democratische legitimiteit die de Kamer aan de wet geeft, zorgt er ook voor dat de wet een ander juridisch regime volgt dan
andere regelgeving.
– Lange tijd was de wet geheel onschendbaar: rechter moest ze toepassen, maar kon haat grondwettigheid niet in vraag
stellen
o Vandaag is een grondwettigheidstoetsing mogelijk, maar die ligt geconentreerd bij het Grondwettelijk Hof
Die democratische legitimiteit ligt ook aan de basis van het legaliteitsbeginsel = wetgevende macht moet minstens de essentie
zelf regelen van de materies die de grondwet aan haar voorbehoudt.
C. Deliberatie
In het parlement wordt gedebatteerd en door de aanwezigheid van de oppositiepartijen kunnen alle voor- en tegenargumenten
van een wet besproken worden. Dit verhoogt het democratisch karakter van de wet.
Nu rijst de vraag in hoeverre het parlement een juridische plicht heeft om een debat te voeren over de wetten die het stemt. In het
Hirst-arrest oordeelde het EHRM dat het Verenigd Konikrijk het stemrecht schond omdat gedetineerden het stemrecht werd
ontzegd zonder dat het parlement hiervoor een grondig debat had gevoerd.
Het Grondwettelijk Hof gaat minder ver. België over de klacht dat het Parlement vergunningen had bekrachtigd zonder ze
zorgvuldig te onderzoeken, zoals de beginselen van behoorlijk bestuur vereisen
– GwH: Hof is niet bevoegd “om te oordelen over de intensiteit van de door een wetgevende vergadering uitgeoefende
controle noch in beginsel zich uit te spreken over haar interne werking”
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mcrs. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,66. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 51292 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen