In dit bestand staan alle filosofen die in de colleges en in het boek Van Gedachten Wisselen van Richard de Brabander besproken worden. Ter voorbereiding van het tentamen staan alle belangrijke gedachten en uitspraken per filosoof samengevat en uitgelegd.
Aristotles:
Deugdethiek = perfectionisme en voortreffelijk leven.
Alle zijnden zijn in beweging naar hun bestemming, die zij immanent als doel in zich dragen.
Verandering is de overgang van potentie naar een act. De doelgerichtheid richting eudaimonia
betekent dat we dat moeten doen waar we het meeste geschikt voor zijn. Dat betekent dat we
moeten handelen in overeenstemming met de menselijke natuur. Verandering is de overgang van
potentie naar act.
Het doel van het menselijk leven is eudaimonia = nastrevenswaardig omwille van zelf (puur omdat
het goed is). Niet te identificeren met plezier, eer of inzicht. Niet hetzelfde als gelukkig voelen.
Duurzame optimale zelfverwerkelijking. Hebben we dit bereikt kan dit ook nooit meer afgenomen
worden. Een gelukkig leven is dan ook een voltooid leven. We worden niet gelukkig door
consumeren, maar door te handelen in overeenstemming met de menselijke natuur (de rede). Het
gaat hier om geluk voor allen, want we izjn gemeenschapswezens.
Doelgericht leven = we moeten doen waar we het meest voor geschikt zijn, dus in overeenstemming
met de menselijke natuur.
Alles is gericht op telos. Verandering en identiteit is altijd gericht op een doel (telos).
De mens is een animal rationale = zowel redelijk als een dierlijk wezen; met een rationeel en een
irrationeel deel.
De deugd = perfectionering van de menselijke geschiktheid; het midden van twee uitersten (tussen
te weinig en te veel).
- Omgaan met emoties
- Optimaal gebruik rede
- Volmaakt mens worden
De deugd is geen handeling, maar een houding die voorkomt uit oefening en opvoeding. Een goede
houding maakt geschikt voor een bepaald soort handelen en zorgt ervoor dat je als vanzelf tot dat
handelen geneigd bent. Wat de goede houding is wordt bepaald door een verstandig mens.
Immanuel Kant
Plichtenethiek = rationeel denken over wat je doet.
Principes goed en kwaad kunnen we niet aan de werkelijkheid ontlenen. Rede kan en moet morele
doelen bepalen, onafhankelijk van verlangen. Rede geeft formeel principe om te bepalen of handelen
goed is.
De heersende moraal betekent niet de rechtvaardige moraal. Je moet de handeling beoordelen op
grond van de intrinsieke kwaliteit van de handeling, zoals die gewild wordt door degene die handelt.
Een mens kan alleen goed zijn als de wil goed is. Een goede wil handelt op grond van plicht = een
mens kan zich bewust zijn van de wetten op grond waarvan hij handelt. Uit plicht handelen betekent
dus handelen uit vrije wil, en niet uit verlangen, omstandigheden of externe plicht; dit wordt bepaald
door de praktische rede:
- Maximes = subjectieve grondbeginselen voor het handelen stel leefregels waaraan
subject besloten heeft zich te houden.
- Imperatieven = objectieve grondbeginselen voor het handelen geboden waaraan een
subject zich moet houden.
o Hypothetische imperatieven = voorwaardelijk en algemeen geldig een gebod dat
we zouden moeten volgen gegeven onze verlangens en doelen; bv ik wil slank zijn,
dus ik moet weinig eten.
o Categorische imperatieven = onvoorwaardelijk en algemeen geldig een gebod dat
we altijd moeten volgen, omdat het noodzakelijk is; verplicht de wil om op een
bepaalde wijze te handelen.
Handel alleen volgens die maxime waarvan je tegelijkertijd wilt dat het een universele wet wordt.
, Handel zo dat jij het mens-zijn, zowel in eigen persoon als in de persoon van ieder ander, nooit
slechts als middel maar altijd tegelijk als doel beschouwt.
Wie plichtmatig handelt doet dat uit onzuivere motieven, handelen uit plicht doe je uit zuivere
motieven.
Je kan niet verantwoordelijk gehouden worden voor iets dat jij niet hebt gedaan. Je bent niet
verantwoordelijk voor het gedrag van een ander. Als je iets immoreels moet doen om het gedrag van
een ander te voorkomen, mag je het niet doen.
Plichtmatig handelen = we helpen anderen omdat de omstandigheden er ons toe dwingen, omdat
we iets van de ander willen hebben of omdat het gewoonte is. De motieven zijn dan niet zuiver.
Handelen uit plicht = handelen uit vrije wil. Goed handelen is in overeenstemming met deze wet. Dit
is handelen uit vrije wil, kan niet worden afgeleid wat wij wensen of willen. Zelfverplichting =
autonomie, en dat is niet hetzelfde als keuzevrijheid. Keuzevrijheid = draait om het bevredigen van
verlangens en behoeften.
Vrijheid betekent dat de wet ons niet van bovenaf wordt opgelegd, maar door onszelf. We handelen
uit plicht als we handelen uit respect voor de wet die we onszelf als redelijke wezens opleggen.
Contractualist = rationaliteit vereist dat we personen respecteren. Dit vereist weer dat morele
principes ten opzichte van ieder persoon te legitimeren zijn. Het uitgangspunt voor morele regels is
het sociaal contract.
Het is onverenigbaar met de vrijheid waarover ieder mondig lid van de samenleving beschikt. Een
mondig lid bepaald zelf en laat zich niet leiden. De verlichting heeft de mens bevrijdt uit een
onmondigheid. Durf te denken.
Autonomie is ook het zichzelf opleggen van de algemene wil. Autonomie moet gerespecteerd
worden. Als rationele wezens kunnen eigen keuze maken, maar dan moeten we deze ook accepteren
tenzij het ingaat tegen het respect voor menselijke waardigheid en autonomie.
Paternalisme is onverenigbaar met de vrijheid waarover ieder mondig lid van de samenleving
beschikt. Een mondig lid bepaald zelf en laat zich niet leiden. Autonomie is een kenmerk van een vrij
en redelijk wezen, berust op vrijheid van de wil om zichzelf te bepalen en de algemene wet te
accepteren en op te leggen.
Kritiek op rationalisten dat ideeën niet aangeboren zijn, maar worden gevoed door waarnemingen.
Kritiek op empiristen dat waarnemingen gestructureerd worden door begrippen die niet
waargenomen worden.
Onderscheid kennen (=zintuigelijke waarneming en het gebruik van het verstand) en denken
(=ethiek). Kritiek = de filosofie moet zichzelf ook onderzoeken en funderen. A posteriori kennis =
gebaseerd op zintuigelijke werkelijkheid = synthetisch. A priori kennis = gebaseerd op de rede =
analytisch.
John Rawls
Deontologische benadering = intrinsieke kwaliteit van de handeling bepaalt of deze juist is.
Theorie over principes van rechtvaardigheid die kunnen dienen als maatschappelijk fundament. Hier
is geen natuurtoestand, maar een original position (OP = waar het principe van rechtvaardigheid
wordt vastgesteld = gedachte-experiment, met een veil of ignorance = stel dat je rationeel het beste
kiest voor jezelf, maar niet weet wat jou bijzondere omstandigheden zijn (bijv. studieleenstel, zonder
jou omstandigheden mee te nemen). Hierdoor kan je keuze alleen onpartijdig worden bepaald,
daardoor is je eigen belang in de OP ieders belang. Op deze manier kan een rechtvaardige verdeling
van sociale primaire goederen worden bepaald. In de OP kan men kiezen volgens de maximin regel =
we kiezen de beste van alle slechtste mogelijkheden. Vanuit de OP zijn er twee principes van
rechtvaardigheid:
- Principle of equal liberty = gelijke en maximale vrijheid, verenigbaar met gelijke vrijheid voor
anderen.
- Difference principle = minst bevoorrechten bevooroordeling, behalve als ongelijke
behandeling voor iedereen voordelen heeft. Gelijke kansen en mogelijkheden om posities die
voor iedereen open staan te verwerven.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sterrem. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
