Dit is een heel uitgebreide samenvatting van het vak Internationaal en Europees recht: het deel internationaal recht gedoceerd door Jan Wouters (KU Leuven).
Deze samenvatting is gebaseerd op de lessen, de powerpoints en het boek 'Internationaal recht in kort bestek: 4e editie' van Jan Wouters. Han...
Inhoud
1. Basiskenmerken van internationaal recht ............................................................... 9
1.1. Definitie ......................................................................................................... 9
1.2. Functies....................................................................................................... 10
1.3. Basiskenmerken ........................................................................................... 11
1.3.1. Afwezigheid van een centrale wetgever .................................................... 11
1.3.2. Afwezigheid van een centrale rechter ....................................................... 12
1.3.3. Afwezigheid van een centrale instantie voor rechtshandhaving .................. 13
1.3.4. Afhankelijkheid van de nationale rechtsorden voor tenuitvoerlegging ......... 14
1.3.5. Zeer gedifferentieerd recht – Fragmentatie ............................................... 15
2. Verdragsrecht ..................................................................................................... 16
2.1. Inleiding ....................................................................................................... 16
2.2. Definitie ....................................................................................................... 17
2.3. Soorten ........................................................................................................ 19
2.4. Bekendmaking ............................................................................................. 20
2.5. Totstandkoming van verdragen ...................................................................... 20
2.5.1. Opstellen van de verdragstekst ................................................................ 21
2.5.2. Uitdrukken van de wilsuiting.................................................................... 22
2.5.3. Parlementaire instemming ...................................................................... 25
2.6. Voorbehouden ............................................................................................. 26
2.7. Inwerkingtreding ........................................................................................... 28
2.8. Naleving ...................................................................................................... 30
2.9. Toepassing ................................................................................................... 30
2.10. Uitlegging ............................................................................................. 33
2.11. Gevolgen tegenover derden ......................................................................... 36
2.12. Nietigheid .................................................................................................. 36
2.13. Amendering en wijziging .............................................................................. 39
2.14. Beëindiging en opschorting ......................................................................... 39
2.14.1. Algemeen ............................................................................................ 39
2.14.2. Opzegging of terugtrekking .................................................................... 41
2.14.3. Sluiten van een later verdrag.................................................................. 42
1
, 2.14.4. Wanprestatie ....................................................................................... 42
2.14.5. Overmacht ........................................................................................... 43
2.14.6. Rebus sic stantibus .............................................................................. 43
3. Andere bronnen van internationaal recht – Verhouding tussen de bronnen .............. 45
3.1. Gewoonterecht ............................................................................................ 45
3.1.1. Constitutieve elementen – vaststelling ..................................................... 45
3.1.2. Soorten ................................................................................................. 47
3.1.3. Codificatie ............................................................................................. 47
3.2. Algemene rechtsbeginselen .......................................................................... 47
3.3. Rechtspraak en rechtsleer ............................................................................ 48
3.3.1. Rechtspraak .......................................................................................... 49
3.3.2. Rechtsleer ............................................................................................. 49
3.4. Billijkheid ..................................................................................................... 49
3.5. Eenzijdige rechtshandelingen ........................................................................ 49
3.5.1. Eenzijdige rechtshandelingen van Staten ................................................. 50
3.5.2. Eenzijdige rechtshandelingen van internationale organisaties ................... 51
3.6. Soft law – Informele internationale rechtsvorming ........................................... 52
3.7. Hiërarchie van bronnen ................................................................................. 53
4. Verhouding en wisselwerkingen tussen internationaal en nationaal recht ............... 54
4.1. Positie van het nationale recht in de internationale rechtsorde......................... 54
1.2. Positie van het internationaal recht in de nationale rechtsorde..................... 55
4.3. Doorwerking van internationaal rechtelijke regels in de Belgische rechtsorde ... 56
4.3.1. Wanneer zijn internationaalrechtelijke regels deel van de Belgische
rechtsorde?..................................................................................................... 57
4.3.2. Technieken van doorwerking in het interne recht ....................................... 58
4.3.3. Internationaal gewoonterecht in de Belgische rechtsorde ......................... 60
4.3.4. Verhouding tussen internationaal recht en Grondwet ................................ 61
5. Staten ................................................................................................................ 63
5.1. Definitie ....................................................................................................... 63
5.1.1. Constitutieve bestanddelen .................................................................... 63
5.1.2. Fundamentele kenmerken ...................................................................... 64
5.1.3. Voorbehouden domein ........................................................................... 64
2
, 5.2. Staatsvorming .............................................................................................. 65
5.2.1. Totstandkoming van Staten ..................................................................... 65
5.2.2. Verwerving van grondgebied.................................................................... 67
5.2.3. Erkenning .............................................................................................. 68
5.2.4. Statenopvolging ..................................................................................... 70
6. Niet-statelijke actoren ......................................................................................... 73
6.1. Internationale organisaties ............................................................................ 73
6.1.1. Definitie................................................................................................. 73
6.1.2. Internationale rechtspersoonlijkheid ....................................................... 73
6.2. Heilige Stoel ................................................................................................. 74
6.3. Bevrijdingsbewegingen ................................................................................. 74
6.4. Individuen .................................................................................................... 75
6.4.1. Een recent en fragmentarisch verschijnsel ............................................... 75
6.4.2. Internationale strafrechtelijke aansprakelijkheid....................................... 75
6.4.3. Volkenrechtelijke bescherming ............................................................... 81
6.5. Niet-gouvernementele organisaties ............................................................... 82
6.5.1. Definitie................................................................................................. 82
6.5.2. Opkomst ............................................................................................... 82
6.5.3. Volkenrechtelijke status .......................................................................... 83
6.6. Transnationale ondernemingen ..................................................................... 84
6.6.1. Definitie................................................................................................. 84
6.6.2. Volkenrechtelijke status .......................................................................... 84
7. Jurisdictie over personen en grondgebied .......................................................... 86
7.1. Territoriale jurisdictie .................................................................................... 87
7.1.1. Grondgebied .......................................................................................... 88
7.1.2. Luchtruim .............................................................................................. 90
7.2. Personele jurisdictie: de nationaliteitsband .................................................... 91
7.3. Criminele jurisdictie ..................................................................................... 92
7.3.1. Rechtsmachtbeginselen ......................................................................... 93
7.3.2. Uitlevering ............................................................................................. 96
8. Jurisdictie over zee, Antarctica en de ruimte.........................................................100
8.1. Internationaal recht van de zee .....................................................................100
3
, 8.1.1. Territoriale zee ......................................................................................101
8.1.2. Andere maritieme gebieden ...................................................................103
8.2. Internationaal recht van de ruimte ................................................................109
8.2.1. Juridisch regime ....................................................................................109
8.2.2. Internationale organisaties actief op het gebied van de ruimte ..................111
8.3. Internationaal recht inzake Antarctica ...........................................................111
9. Immuniteiten .....................................................................................................113
9.1. Immuniteiten van vreemde Staten en overheidsfunctionarissen......................113
9.1.1. Basisbegrippen .....................................................................................113
9.1.2. Immuniteit van vreemde Staten .............................................................114
9.1.3. Immuniteit van vreemde overheidsfunctionarissen ..................................116
9.2. Immuniteiten van diplomaten, consuls en internationale organisaties en
ambtenaren.......................................................................................................117
9.2.1. Diplomaten ...........................................................................................117
9.2.2. Consuls ................................................................................................121
9.2.3. Internationale organisaties en ambtenaren .............................................123
9.3. Immuniteiten, mensenrechten en internationale misdaden ............................124
10. Staatsaansprakelijkheid ...................................................................................126
10.1. Oorzaken van staatsaansprakelijkheid ........................................................127
10.1.1. Toerekenbare gedraging .......................................................................127
10.1.2. Schending van een volkenrechtelijke verplichting ..................................128
10.1.3. Aansprakelijkheid voor rechtmatige daden ............................................129
10.2. Gevolgen van staatsaansprakelijkheid .........................................................130
10.2.1. Herstel van de schade .........................................................................130
10.2.2. Staten die de gevolgen kunnen inroepen ...............................................131
10.3. Diplomatieke bescherming.........................................................................132
10.3.1. Kenmerken .........................................................................................132
10.3.2. Minimumstandaard voor vreemdelingen ...............................................133
11. Methoden van vreedzame geschillenbeslechting ................................................133
11.1. Diplomatieke middelen ..............................................................................134
11.2. Jurisdictionele middelen ............................................................................135
11.2.1. Arbitrage .............................................................................................136
4
, 11.2.2. Gerechtelijke geschillenregeling ...........................................................137
12. Rechtshandhaving ...........................................................................................143
12.1. Niet-gewelddadige middelen ......................................................................143
12.2. Gebruik van geweld....................................................................................146
12.2.1. Voorgeschiedenis ................................................................................146
12.2.2. VN-Handvest ......................................................................................147
12.3. Internationaal recht inzake wapenbeperking ................................................151
12.4. Internationaal humanitair recht ..................................................................151
12.4.1. Toepassingsgebied van internationaal humanitair recht .........................151
12.4.2. Materieelrechtelijke bepalingen van internationaal humanitair recht .......151
12.4.3. Afdwinging van internationaal humanitair recht .....................................152
13. Internationale organisaties: algemene aspecten ................................................152
13.1. Soorten internationale organisaties.............................................................152
13.2. Bevoegdheden ..........................................................................................153
13.3. Lidmaatschap ...........................................................................................154
13.4. Organen en besluitvorming .........................................................................156
13.5. Rechtspersoonlijkheid ...............................................................................158
13.6. Financiën ..................................................................................................158
14. Mondiale internationale organisaties: VN en VN-familie ......................................159
14.1. Verenigde Naties .......................................................................................159
14.1.1. Voorgeschiedenis ................................................................................159
14.1.2. Doelstellingen .....................................................................................161
14.1.3. Lidmaatschap .....................................................................................162
14.1.4. Hoofdorganen .....................................................................................163
14.1.5. Hulporganen .......................................................................................168
14.1.6. Mensenrechtenbescherming ................................................................169
14.1.7. Vredesoperaties ..................................................................................177
14.2. Gespecialiseerde en aanverwante organisaties van de VN ............................179
14.2.1. Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) .................................................179
14.2.2. Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ..................................................179
14.2.3. Organisatie voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (UNESCO) .............179
14.2.4. Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) ...............................................179
5
, 14.2.5. Internationaal Fonds voor Landbouwontwikkeling (IFAD) ........................179
14.2.6. Internationaal Muntfonds (IMF) ............................................................179
14.2.7. Wereldbankgroep ................................................................................179
14.3. Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) ...................................179
15. Wereldhandelsorganisatie ................................................................................180
15.1. Geschiedenis ............................................................................................180
15.2. Lidmaatschap ...........................................................................................180
15.3. Organen en besluitvorming .........................................................................180
15.4. Taken ........................................................................................................180
15.5. Onderhandelingsronden ............................................................................180
15.6. Materieel recht van de WTO ........................................................................180
15.6.1. Fundamentele beginselen en uitzonderingen ........................................180
15.6.2. Andere materiële WTO-regels ...............................................................180
15.7. WTO-geschillenbeslechtingsmechanisme ...................................................180
16. Regionale internationale organisaties in Europa .................................................181
16.1. Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) ............................................181
16.2. Raad van Europa........................................................................................181
16.2.1. Institutionele aspecten ........................................................................181
16.2.2. Mensenrechtenbescherming ................................................................181
16.3. Benelux.....................................................................................................181
16.4. Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) .........181
16.5. Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) ....................181
16.6. Overige organisaties in Europa ....................................................................181
6
,Internationaal recht
Inleiding uit de les (zie powerpoints)
Tussenstatelijke oorlogen zijn uitzonderlijk geworden → mag eigenlijk ook niet van
handvest VN
DEN HAAG
= hoofdstad internationaal recht:
Internationaal gerechtshof: hof dat geschillen tussen staten beslecht
➔ Oekraïne tegen Rusland: genocidenverdrag
➔ Zuid-Afrika tegen Israël: genocidenverdrag – in kort geding al beslist dat Israël
internationaal oorlogsrecht moet nakomen
Internationaal strafhof: hof dat het individuen die schuldig zijn aan internationale
misdaden beoordeeld of vervolgd
➔ Aanhoudingsbevelen tegen Poetin
‘high level week’ = eerste week van algemene vergadering van de VN, waarin ze
samenkomen in New York om speeches te geven
➔ VN als organisatie is eigenlijk in staat van crisis (zie handboek kader 1)
EU
= wereldspeler, actief in alle internationale instellingen dus wordt ook naar verwezen
➔ EU-verdrag: art 17 over Europese Commissie → commissieleden zijn
onafhankelijk van land en moeten Europese belang naleven
➔ Europees parlement kan enkel hele commissie afkeuren, geen individuen
EU is een onderdeel van het Europees niveau, niet enkel EU (bv Raad van Europa)
Het publiekrecht is een gelaagde rechtsorde
Zie powerpoint 1
7
,Van co-existentie en coöperatie tot integratie van Staten
1648 vrede van Westfalen (Duitsland)
= begin van moderne internationaal recht want beginsel nationale soevereiniteit wordt
voor het eerst geponeerd
DUS soevereine eenheden bestaan naast elkaar, respecteren elkaars territorium =
vreedzame co-existentie
1919 volkenbond + einde WOI (verdrag van Versailles)
= allereerste internationale instelling met als doel oorlogen te voorkomen
DUS wordt ook samenwerken om vrede te bewaren =een recht van coöperatie
1945 VN
= nieuwe wereldorganisatie met 193 lidstaten, verbeterde versie van volkenbond
1957 EEG (verdrag van Rome)
= eerste aanraking met recht van integratie → intensivering van samenwerking + eerste
idee van gezamenlijke uitvoering van soevereiniteit door internationale instellingen
2016 Brexit
= terugtrekken van VK als 28e lidstaat want steeds hogere integratie spat plotseling
uiteen → het is omkeerbaar
MAAR perspectief desintegratie niet letterlijk nemen
= ‘geheel van rechtsnormen die betrekkingen regelt tussen staten’
➔ ENKEL staten als subject → enkel zij bezitten internationale
rechtspersoonlijkheid en dragen volkenrechtelijke verplichtingen/rechten
Eind 20e eeuw
= ‘geheel van regels die de internationale betrekkingen beheersen’
➔ Er treden ook andere subjecten op:
• Intergouvernementele organisaties opgericht door staten
• Individu zelf
• Niet-gouvernementele organisatie
• Transnationale ondernemingen
! MAAR centrale actoren zijn nog steeds STATEN
o Enkel staten kunnen lid zijn van VN
o Enkel staten kunnen partij zijn bij Internationaal Gerechtshof (art 35 VN-
Handvest)
➔ Er kan nooit een geschil zijn tussen EU en Argentinië of tussen VN en België
o Het zijn staten die internationale organisaties oprichten
Er is daarnaast ook nog een onderscheid tussen internationaal publiekrecht en
internationaal privaatrecht
- Internationaal privaatrecht
= nationaal recht waarin landen regels vaststellen om te bepalen welk nationaal
recht van toepassing is bij privaatrechtelijke rechtsbetrekkingen tussen meerdere
nationale rechtsordes: wordt vaak met andere staten overeengestemd in een
verdrag
➔ eigen Europees internationaal privaatrecht in EU
9
, 1.2. FUNCTIES
Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen:
Co-existentie
Mogelijke maken + reguleren van co-existentie tussen soevereine en autonome actoren
1. bevoegdheidheidsafbakening van volkenrechtelijke rechtssubjecten
o in ruimte: bevoegdheid ene staat stopt wanneer die van andere begint
▪ tussenstaatse grens/begin internationale domein =
territorialiteitsbeginsel (wel een aantal uitzonderingen)
o in tijd: problemen omtrent ontstaan van nieuwe staten/opvolging van
staten regelen
o personen: soms kan …
▪ een staat extraterritoriale jurisdictie uitoefenen (als het gaat om
eigen onderdanen = personaliteitsbeginsel)
▪ een persoon niet onderworpen zijn aan jurisdictie van grondgebied
waarop ze zich bevinden (bv buitenlandse staatshoofden,
internationale organisaties … zie p2)
o onderwerp: internationale organisaties krijgen bepaalde bevoegdheden
van staten = beginsel van toegewezen bevoegdheden
2. reguleren van interacties tussen volkenrechtelijke rechtssubjecten
o methoden van geschillenbeslechting en preventie - gebruik van
dwangacties regelen – gebruik van grondgebied – staatsaansprakelijkheid
➔ te vergelijken met biljarttafel: internationaal recht zorgt dat soevereine staten
niet botsen met elkaar
Coöperatie
Samenwerking tussen internationale organisaties en instellingen regelen (mondiale
+regionale organisaties) + steeds meer materieelrechtelijke deelgebieden (extra
specifieke takken van recht: mensenrechten, milieurecht…)
Integratie
Niet langer “regelgever” en “adresstaat voor regelgeving” zoals in het klassieke
volkenrecht, maar geïnstitutionaliseerde normatieve processen met organen die
verantwoordelijke zijn voor normatieve/rechtshandhavingsbevoegdheden
➔ bevoegdheidstoedeling (= relativering van statelijke soevereiniteit) in EU zover
dat het EU-recht een eigen rechtsorde is met specifieke kenmerken
= recht van integratie
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper c1n67123. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €19,96. Je zit daarna nergens aan vast.
