Strafrechtelijke sanctierecht: samenvatting van alle voorgeschreven verplichte artikelen namelijk van:
M.M. Boone & E. Kurtovic – bijkomende gevolgen van straf en het principe van proportionele strafoplegging G.P. Hoekendijk & M.M. Kommer – strafdoelen en tenuitvoerlegging: perspectief op ee...
Verplichte artikelen
Week 1
M.M. Boone & E. Kurtovic – bijkomende gevolgen van straf en het principe van proportionele
strafoplegging
Inleiding
Naast de vergeldende leedtoevoeging zelf, kan straf bijkomende negatieve effecten hebben die de
veroordeelde beperken in zijn mogelijkheden volledig deel te hebben aan de samenleving.
Denk bijvoorbeeld aan de Verklaring omtrent Gedrag. Het niet kunnen vinden van werk als gevolg
van een strafrechtelijke veroordeling kan worden aangeduid als een bijkomend gevolg van de straf.
In hoeverre moeten rechters en officieren van justitie bijkomende gevolgen van de straf meewegen
in hun straftoemetingsbeslissing, met name vanuit het oogpunt van het principe van proportionele
vergelding.
Bijkomende consequenties
Collateral consequences worden beschouwd als (civiele) diskwalificaties, belemmeringen of
beperkingen, die een veroordeelde vaak uitsluiten van deelname aan belangrijke aspecten van het
sociale leven. Ze worden ook wel beschreven als onzichtbare straffen en worden voor het merendeel
ook genegeerd.
Definitie: bijkomende consequenties van strafoplegging die een veroordeelde beperken om
volledig deel te nemen aan de samenleving.
Verschillende soorten consequenties:
1. De facto consequenties
Informeel / discretionair: denk hierbij aan financiële en sociale deprivatie ten gevolge van
een veroordeling, zoals het verlies van werk, woning, partner etc. Maar ook media-aandacht
kan veroordeelden vanwege hun naamsbekendheid beperken in mogelijkheden om deel te
nemen aan de samenleving
2. De jure consequenties
Zijn formeel / juridisch geformuleerd en derhalve voorzienbaar. Denk hierbij aan het
verliezen van een uitkering tijdens de detentie, de opslag van DNA-materiaal in de DNA-
databank, ondernemers kunnen bovendien te maken krijgen met de intrekking van
vergunningen / subsidies.
Drie voorbeelden
In bovengenoemde gevallen zullen de bijkomende gevolgen de straf qua zwaarte nogal eens
overtreffen. Strikt genomen zijn deze maatregelen louter preventief en niet punitief van aard,
ondanks dat zij door de betrokkenen wel zo worden ervaren. Hieronder bespreken wij drie
voorbeelden van bijkomende consequenties.
Verklaring omtrent gedrag
Door dit preventieve screeningsinstrument is het voor ex-justitiabelen vooral moeilijk om te werken
in de zorg, kinderopvang of in het onderwijs. De VOG beoogt in het bijzonder de kwetsbare
doelgroepen te beschermen. Voor steeds meer functies is echter tegenwoordig een VOG verplicht
geworden. Een eventuele weigering hangt af van het screeningsprofiel, de aard van de antecedenten
en overige criteria waarbij vooral wordt gekeken of de antecedenten relevant zijn voor de
betreffende functie. Er is overig sprake van een beperkte terugkijk termijn (4 jaren), tenzij er sprake
is van een zedendelict.
,Verblijfsvergunning
Voor vreemdelingen zijn de gevolgen van een strafrechtelijke veroordeling mogelijk nog groter,
indien hun rechtmatig verblijf in Nederland op het spel komt te staan. Sprake van het glijdende
schaal-principe: hoe langer een vreemdeling in Nederland verblijft, hoe ernstiger het vergrijp moet
zijn om zijn reguliere verblijf te beëindigen. Echter is het beleid meerdere malen aangescherpt. Sinds
2015 geldt dat een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 1 dag al voldoende is om iedere
vreemdeling uit te zetten die minder dan 3 jaar in Nederland verblijft. Deze aanscherping heeft het
aantal beëindigende verblijfsvergunningen flink doen stijgen.
Alcoholslot
Deze maatregel onderwerpt bestuurders die onder invloed hebben gereden aan een 2 jaar durend
programma waarbij zij alvorens de auto te kunnen starten en tijdens het rijden regelmatig moeten
blazen om hun ademalcoholgehalte te controleren. Indien zij niet deelnemen aan deze ingrijpende
maatregel, wordt hun rijbewijs voor 5 jaar ongeldig verklaard. De maatregel is echter erg ingrijpend
van aard. Het grootste kritiekpunt betrof dan ook het louter preventieve karakter dat de maatregel
door de wetgever was toegedicht, terwijl deze door veel deelnemers als punitief werd ervaren.
Proportioneel straffen
In Nederland kan nog altijd de relatieve vergeldingsleer als de dominante straftheorie worden
beschouwd. Het belangrijkste focuspunt voor de straf is het delict dat zich in het verleden heeft
afgespeeld. De focus stelt grenzen aan de zwaarte van de straf. De straf mag de redelijke grenzen van
de schuld die aan de dader kan worden toegerekend voor het delict en de gevolgen daarvan niet
overschrijden.
Noch het idee van proportionele bestraffing noch het principe van minimale beperkingen of het
verbod op additionele leedtoevoeging heeft overigens duidelijke grenzen gesteld aan de inhoud of
zwaarte van de straf. Hierbij komt nog dat de bijkomende consequenties de zwaarte van de straf
geregeld overtreffen.
Terug naar de bijkomende consequenties van de straf. In hoeverre worden die nu gelimiteerd door
de notie van proportionaliteit? zeer beperkt: ze worden niet beschouwd deel uit te maken van de
straf die getoetst wordt aan de proportionaliteit.
- Leed kan alleen als straf worden beschouwd, als het ook als zodanig is bedoeld.
o Karakteristiek voor bijkomende consequenties van de straf, is nu juist dat ze
(verondersteld worden) niet als zodanig (te) zijn bedoeld en alleen een consequentie
zijn van de straf die is opgelegd.
Echter zijn wij van mening dat dit onvoldoende is om ze niet in overweging te betrekken,
zeker wanneer het opgelegde maatregelen van overheidswege betreft.
- Bovendien, zelfs als de bijkomende consequenties wel bewust zouden zijn opgelegd, dan
beogen ze geen vergelding en kunnen ze derhalve nog steeds niet deel uitmaken van de
straf.
Bijkomende consequenties kunnen derhalve alleen verdedigd worden als ze worden toegepast uit
het oogpunt van preventie. Echter sommige bijkomende straffen kunnen nauwelijks gelegitimeerd
worden vanuit een preventief perspectief, omdat er bijvoorbeeld geen serieuze risicoscreening aan
vooraf is gegaan.
, Voorbeelden in de rechtspraak
VOG
In de praktijk is te zien dat rechters gevoelig zijn voor een zogenaamd VOG-verweer. Zeker
indien het gaat om zedendelicten, waarbij de terugkijktermijn voor de VOG onbeperkt is. Dat
wil zeggen dat deze feiten altijd in de beoordeling van een VOG worden betrokken. In 2011
bijvoorbeeld sprak het gerechtshof zich voor het eerst expliciet uit over de onwenselijkheid
van het weigeren van een VOG. Het betrof een 14 jarige jongen die ontuchtige handelingen
had gepleegd met een 4 jarig meisje. Het weigeren van de afgifte van een VOG zou volgens
het Hof in deze situatie een grote inbreuk op het leven van de verdachten opleveren.
Maar ook bij taxichauffeurs wordt rekening gehouden met het feit dat zij nog in staat moeten
zijn hun beroep uit te oefenen. (zij hebben hiervoor in de meeste gevallen een schoon
strafblad nodig)
Alcoholslot
Sinds de invoering van deze maatregel in 2011 is men deze als punitief gaan beschouwen.
Men is rekening gaan houden met de zwaarwegende gevolgen van de maatregel. Op 3 maart
2015 oordeelde de HR zelfs dat er door het OM niet meer kan worden vervolgd indien een
dergelijke maatregel reeds is opgelegd. In dat geval zou strafvervolging in strijd zijn met de
beginselen van een goede procesorde, namelijk dat iemand niet 2 maal voor hetzelfde feit
vervolgd kan worden. Uiteindelijk is de regeling ook door de Raad van State onverbindend
verklaard.
Wij bepleiten dat zorgvuldig zou moeten worden afgewogen welke bijkomende gevolgen van
straffen deel uit maken van de straf – en dus betrokken zouden moeten worden in afwegingen
omtrent de proportionaliteit – en welke niet. Consequenties die voorzienbaar zijn en duidelijk als
‘objectief kwaad’ kunnen worden beschouwd, moeten als deel van de straf worden beschouwd.
Die stelling betekent dat de strafoplegger (rechter of Openbaar Ministerie) deze consequenties
moet betrekken in zijn of haar overwegingen met betrekking tot de zwaarte van de straf en dus
ook op de hoogte moet zijn van die consequenties
G.P. Hoekendijk & M.M. Kommer – strafdoelen en tenuitvoerlegging: perspectief op een nieuwe
verenigingstheorie
Waarom straffen we eigenlijk en waartoe? In dit artikel worden de verschillende theorieën die in
Nederland en de rest van de Westerse wereld gangbaar zijn over de zin en rechtvaardiging van het
straffen verkend.
Drie denkrichtingen
Traditioneel worden theorieën over de zin en rechtvaardiging van straffen onderverdeeld in 2
stromingen, meer recent is daar de derde benadering bijgekomen:
1. De benadering waarbij vergelding voorop staat
2. De benadering waarbij het voorkomen van toekomstige misdrijven voorop staat
3. Herstelgerichte benaderingen
1. Vergelding als doel
= retribuvisme
De basisgedachte is dat het bestraffen van plegers van delicten in de eerste plaats intrinsiek
goed en gerechtvaardigd is en niet instrumenteel gericht op maatschappelijk nut.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper amyluijten. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,48. Je zit daarna nergens aan vast.
