Samenvatting

Samenvatting in de criminologische psychologie

2 keer bekeken 0 keer verkocht

Instelling
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)

Samenvatting van PowerPoints en lessen van prof Mergaerts Lore 122 pagina's Voorbeeldexamenvragen aan eind van document

[Meer zien]

Voorbeeld 10 van de 122 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 29 november 2024
Aantal pagina's 122
Geschreven in 2023/2024
Type Samenvatting

inleiding in de criminologische psychologie

SAMENVATTING CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
Prof. dr. Lore Mergaerts

Inhoudstafel
1. Een schets van de criminologische psychologie..................................................................................4
1.1. De ontwikkeling van de criminologische psychologie..................................................................4
1.2. Verschillende vormen van binnen de criminologie toegepaste psychologie................................5
1.3. Wat is criminologische psychologie?............................................................................................7
1.4. Criminaliteit, afwijkend gedrag en de strafbaarstelling ervan als referentiekader voor de
criminologische psychologie...............................................................................................................8
1.5. Verklaringsmodellen voor criminaliteit........................................................................................8
2. Biopsychosociale verklaringen voor het plegen van criminaliteit.......................................................9
2.1. Het complexe samenspel tussen biologische, psychologische en sociale factoren als verklaring
voor crimineel gedrag.........................................................................................................................9
2.2. Biologische factoren.....................................................................................................................9
2.2.1. De aandacht voor biologische verklaringen: uitgangspunt....................................................9
2.2.2. Een lange, controversiële traditie met aandacht voor biologische verklaringen.................10
2.2.3. Kritische kanttekeningen bij de aandacht voor biologische factoren..................................11
2.2.4. Een dwarsdoorsnede van de biologische factoren..............................................................12
2.3. Psychologische factoren.............................................................................................................19
2.3.1. De aandacht voor psychologische factoren: uitgangspunt..................................................19
2.3.2. Een dwarsdoorsnede van de psychologische factoren........................................................20
2.4. Sociale factoren..........................................................................................................................31
2.4.1. De aandacht voor sociale factoren: uitgangspunt...............................................................31
2.4.2. Een dwarsdoorsnede van de sociale factoren.....................................................................32
3. Het blijven plegen versus het stopzetten van een criminele carrière...............................................37
intro: een pad naar recidive of een pad naar desistance..................................................................37
3.1. Wat is recidive?..........................................................................................................................38
3.2. Van nothing works naar what works?........................................................................................41
3.3. Wat is desistance?......................................................................................................................41
3.4. Welke factoren dragen bij aan recidive dan wel desistance?.....................................................42
3.4.1. Criminogene factoren..........................................................................................................42
3.4.2. Protectieve factoren............................................................................................................43
3.5. Theoretische modellen met het oog op de rehabilitatie van daders.........................................44
3.5.1. Het risk need responsivity model........................................................................................45
3.5.2. Het good lives model...........................................................................................................47
3.6. Op recidive en desistance gerichte interventies: what works?..................................................50
4. Het voorspellen van crimineel gedrag..............................................................................................51
4.1. Risicotaxatie: wat is het en waarom wordt het gebruikt?..........................................................51

1

, 4.1.1. Methodes van risicotaxatie.................................................................................................51
4.1.2. Het risicotaxatieproces........................................................................................................54
4.1.3. Kritische kanttekeningen bij risicotaxatie............................................................................56
4.2. Dreigingsanalyse........................................................................................................................57
5. Specifieke toepassingen...................................................................................................................61
5.1. Brandstichting............................................................................................................................62
5.2. School shootings........................................................................................................................68
6. Daderprofilering...............................................................................................................................75
6.1. Wat is daderprofilering?............................................................................................................75
6.2. Verschillende benaderingen en methoden................................................................................79
6.2.1. De door de FBI ontwikkelde methode.................................................................................79
6.2.2. Investigative psychology......................................................................................................81
6.2.3. Geografische profilering......................................................................................................82
6.2.4. Crime linkage.......................................................................................................................86
6.3. Evaluatie: in welke mate werkt het?..........................................................................................86
7. Het bekomen van informatie van verdachten: verhoorstijlen en hun impact..................................88
7.1. De centrale rol van verdachten en hun verklaringen.................................................................88
7.2. Verschillende verhoorstijlen en hun impact...............................................................................88
7.2.1. Beschuldigende verhoorstijl................................................................................................89
7.2.2. Informatieverzamelende verhoorstijl..................................................................................89
7.3. De kwetsbaarheid van verdachten.............................................................................................92
7.3.1. Een complex en veelzijdig probleem...................................................................................92
7.3.2. Risicofactoren......................................................................................................................92
7.3.3. Mogelijke onwenselijke gevolgen........................................................................................96
8. Op zoek naar de waarheid: leugendetectie......................................................................................99
8.1. Concepten..................................................................................................................................99
8.1.1. Leugens, waarheden en waarachtigheden..........................................................................99
8.1.2. Verschillende leugendetectietechnieken..........................................................................100
8.2. Fysiologische technieken: de polygraaf....................................................................................100
8.3. Verbale leugendetectietechnieken..........................................................................................104
8.4. Non-verbale leugendetectietechnieken...................................................................................105
9. Een bijzondere vorm van ‘misleiding’: malingering........................................................................106
9.1. Het concept: veinzen en overdrijven.......................................................................................106
9.2. Motieven voor malingering......................................................................................................106
9.3. Het simuleren van een stoornis...............................................................................................107
9.4. Het detecteren van malingering..............................................................................................107
9.4.1. Observatie.........................................................................................................................107
9.4.2. Atypische kenmerken........................................................................................................107

2

, 9.4.3. Collaterale informatie........................................................................................................107
9.4.4. Speciale tests.....................................................................................................................108
9.5. Geheugenverlies voor een delict?............................................................................................108
9.5.1. Organische amnesie..........................................................................................................108
9.5.2. Dissociatieve amnesie.......................................................................................................109
9.5.3. Gesimuleerde amnesie......................................................................................................110
10. Gerechtelijke dwalingen...............................................................................................................111
10.1. Wat is een gerechtelijke dwaling?..........................................................................................111
10.2. De prevalentie van gerechtelijke dwalingen wereldwijd........................................................111
10.3. De afwezigheid van erkende onterechte veroordelingen in België........................................112
10.4. Oorzaken van gerechtelijke dwalingen..................................................................................113
10.5. Het voorkomen en herstellen van gerechtelijke dwalingen...................................................116
Mythes leerstof en examen................................................................................................................117
Feit of fictie? Enkele criminologisch- psychologische stellingen.....................................................117
Leerstof en examen........................................................................................................................118
Leerstof voor het examen...........................................................................................................118
Examen: puntenverdeling...........................................................................................................119
Examen criminologische psychologie..........................................................................................119
Vragen van studenten.................................................................................................................119
Voorbeeldvragen.........................................................................................................................120

3

, DEEL I. EEN INLEIDING IN DE CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE

1. EEN SCHETS VAN DE CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
Psychologie als een van de mogelijke invalshoeken om crimineel gedrag te verklaren
1.1. DE ONTWIKKELING VAN DE CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
 Data niet te kennen
 Enkele belangrijke grondleggers:
o William Stern:
 Duitse roots in criminologische psychologie
 Als Jood gevlucht naar de VS omwille van jodenvervolging -> zette dus zijn
onderzoek verder in de VS waardoor veel mensen denken dat zijn onderzoek
Amerikaans was
 Onderzoek naar feilbaarheid van het geheugen -> kunnen we vertrouwen op ons
geheugen als we bvb in een stressvolle situatie terechtkomen?
 Zijn studies werden ook toegepast in de rechtbank -> Zijn getuigenissen
betrouwbaar? In hoeverre kunnen we vertrouwen op wat de getuige verklaart?
 Stage at mock crimes: experiment waarbij hij in zijn lessen een misdrijf in scene
ging zetten om te kijken hoe zijn studenten hierop gingen reageren ->
verklaringen v getuigen zijn niet altijd hetzelfde en dus ook niet altijd even
betrouwbaar, hoe we dingen herinneren blijkt niet foutloos
o Hugo Münsterberg:
 Claimde dat hij de grondlegger was van psychologie toegepast op het recht in de
VS -> was eigenlijk opvolger van Stern, dus geen grondlegger
 Hij was openlijk kritisch en negatief over rechtssystemen
 Uitvinder van ‘on the witness stand’
-> Stern en Münsterberg zijn in de VS founding fathers van het vakgebied
o Frans Von Liszt:
 Bedenker van geïntegreerde strafrechtswetenschap
 “Als je alles goed wilt bestuderen moet je dat op een geïntegreerde manier
doen, je kan niet alles verklaren vanuit 1 invalshoek” -> dit maakte hem uniek
o Hans Gross:
 Founding father in europa
 Begrip ‘criminologische psychologie’ komt in zijn werken voor het eerst aan bod
 Beschrijft de oorzaken van crimineel gedrag vanuit psychologisch standpunt
 Bestudeerd bvb ‘hoe kom je tot schuldig of onschuldig’, deed ook onderzoek
naar waarnemingen en de impact daarvan
o Gustav Aschaffenburg:
 Duitse psychiater
 Grondlegger van criminologische psychologie
 Kijkt in hoofde van daders
o Hilde Kaufmann en Erich Wulffen:
 Diepgaand onderzoek gedaan naar oorzaken van crimineel gedrag, in hoofde van
daders

4

, De Leuvense traditie:
o Louis Braffort:
 Jurist die zorgde dat er psychologische vakken in het curriculum van studenten
kwam dus oprichter Leuvense school
 Jurist die Belgen die vervolgt werd door de Belgische krijgsstaat ging helpen
 Weigerde altijd om te vluchten voor de oorlog, uiteindelijk is hij opgepakt door
de Duitsers
o Etienne Degreeff:
 Toen Braffort werd opgepakt volgde Degreeff hem op in onze Leuvense school
voor psychologie
 Onderzoek naar mensen die crimineel gedrag stelden -> vooral onderzoek naar
bvb passionele moorden
 Vond de criminogenese uit: een analyse over hoe een misdrijf tot stand komt en
alle factoren die daarmee gepaard gaan vb. wat er voor de misdaad gebeurde,
zijn achtergrond,…
o Rene Delaert:
 Kon medische en psychiatrische goed combineren omdat hij ook arts was
 Voorstander voor interdisciplinaire techniek -> belangrijk dat we naar alle
factoren kijken die mensen ertoe brengen criminaliteit te plegen
 Voorstander van klinische behandeling van daders
o Steven De Batselier:
 Neemt afstand van die klinische benaderingen, heeft aandacht voor invloed van
de omgeving en maatschappij waarin iemand functioneert
 Criminaliteit als product van de maatschappij
 Psychopathologie van de normale mens: elke normale mens heeft iets en het
hangt ervan af of wij als maatschappij gaan kijken of we dit dan bestempelen als
een misdaad, niet gaan zeggen van “het is u eigen schuld”, ook gaan kijken naar
omgeving en kansen
o Johan Goethals:
 Pleitte voor geïntegreerde benadering -> verder kijken dan het individu
 Onderzoek naar waarom mensen al dan niet stoppen met crimineel gedrag
 Onderzoek naar onveiligheidsgevoelens
1.2. VERSCHILLENDE VORMEN VAN BINNEN DE CRIMINOLOGIE TOEGEPASTE
PSYCHOLOGIE
 Nuttig om te weten hoe ze zich tegenover elkaar verhouden en wat elke vorm exact inhoud
 Forensische psychologie:
o Brede definitie: verzamelterm voor allerlei vormen van psychologie toegepast op
criminele context
o Enge definitie: het gaat over effectieve individuele (rechts)zaken
o Concreet: iemand word vervolgt en wij willen weten wat de kans is dat deze persoon
recidive word (=risicotaxatie)
o Forensisch psychologen soms ingeschakeld om te kijken of iemand toerekeningsvatbaar
is -> psychologische testen afnemen bij deze persoon
o Altijd in individuele gevallen (rechtspsychologie bvb is niet individueel)
o Sterretje: plaats in het schema van dit domein gaat uit van de strenge/ enge definitie
want als het in algemene definitie zou zijn zou echt ene grote cirkel zijn die alles omvat

5

, Rechtspsychologie:
o Toepassingsgebied en focus van dit domein is het breedst van ze allemaal -> omvat alles
van gedrag onder invloed van de wet
o Focus ligt op daders maar evengoed ook op slachtoffers en getuigen vb. hoe met
slachtoffers moet worden omgegaan
o Ook onderzoek naar hoe rechters/politie/… beslissingen nemen en onderzoek naar hun
gedrag
o Rechtspsychologie is een fenomeen dat in België niet zo heel bekend is
o Kan veel verschillende rollen opnemen vb. hoe verhoort de politie iemand, advies geven
in strafzaken
o Soort onderzoek dat wordt gedaan kan empirisch onderzoek zijn
o Justitiële autoriteiten
o Uniek: op deze punten overlapt die niet met andere disciplines -> enkel de
rechtspsychologie houd zich bezig met justitiële autoriteiten, advocatuur en getuigen
 Investigative pscyhology:
o Op basis van profielen proberen de dader te vinden
o Op basis van kenmerken die men aantreft op plaats delict dader profileren
o Profiel opmaken van persoonlijkheid van verdachte die verhoort zal worden om na te
gaan hoe we het best info uit hen zouden loskrijgen
 Police psychology:
o Hoe kunnen we psychologische inzichten en testen gebruiken
o Hoe kunnen we politie weerbaar maken voor bvb agressie
o Hoe kunnen we selecteren dat we de juiste mensen aannemen
 Correctional psychology:
o Toegepast op gevangeniswezen, correctionele aspect
o Ook voor mensen die niet echt veroordeeld worden maar wel behandeld moeten
worden
o Hoe kunnen we gevangeniswezens het best begeleiden zodat ze zich terug in de
maatschappij kunnen integreren
 Criminologische psychologie:
o Niet haarfijn af te lijnen wat deze discipline is
o Gaat over mensen die de strafwet overtreden
o (criminal/ criminological psychology)
 Overlapping in A:
o alle disciplines (behalve police psychology) overlappen hierin
o ze focussen op strafrechtelijke zaken, daders en verdachten
 Overlapping in B:
o Rechtspsychologie, forensische psychologie
o Focus op slachtoffers (naast daders en verdachten), buiten strafrechtelijke context
 Overlapping in C:
o Rechtspsychologie, criminologische psychologie
o Focus op groepsniveau
 Overlapping in D:
o Rechtspsychologie, police psychology
o Politionele autoriteiten zijn in beide domeinen belangrijk

6

, 1.3. WAT IS CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE?
 Geen haarscherp afgelijnde discipline
 Raakvlakken en overlapping met aanverwante disciplines -> inzichten van andere domeinen
nodig
 Geen eenduidigheid over wat criminologische psychologie is, maar toch enkele gemene delers:
o Focus op onderscheid tss pleger en verdachte van crimineel gedrag
 Pleger: we weten zeker dat hij de daad heeft gepleegd, maar niemand is echt
pleger tot die juridisch schuldig is bevonden
 Verdachte: iemand waarvan we denkend at hij de daad heeft gepleegd, maar we
zijn niet zeker
o Focus op verklaringen van crimineel gedrag -> vooral psychologische verklaringen
o Focus op hoe met plegers en verdachten moet worden omgegaan in strafrechtspleging
 Kijken naar hoe we recidive moeten voorkomen
 Hoe gaan we proberen mensen in het vizier te krijgen (zoals bij daderprofilering)
Hoofdvragen
 Welke factoren dragen bij tot het al dan niet stellen van crimineel gedrag?
 Hoe kunnen we crimineel gedrag verminderen? Kunnen we mensen pushen om te stoppen met
plegen van criminaliteit?
 Waarom zijn er verschillen tussen mensen/periodes/landen/plaatsen/… op vlak van crimineel
gedrag?
o = belangrijke informatie (geslacht, plaatsen,…)
o Stel we weten dat vooral vrouwen een bepaald type criminaliteit plegen is dit heel nuttig,
dan kunnen we focussen op de vrouwen bij dit soort criminaliteit

7

, 1.4. CRIMINALITEIT, AFWIJKEND GEDRAG EN DE STRAFBAARSTELLING ERVAN ALS
REFERENTIEKADER VOOR DE CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
 Er is geen eenduidigheid -> evolueert hele tijd
 Dynamisch en evolutief: vb. homoseksualiteit is iets dat 20 jaar geleden strafbaar was maar nu
niet meer
o Heeft een impact op hoe je een onderzoek moet interpreteren
 Mala in se vs. mala prohibita
o Mala in se: wat we slecht vinden qua gedrag
 Kan persoonlijk zijn vb. wat ik raar vind hoef jij niet raar te vinden
o Mala prohibita: gedrag dat niet is toegelaten/ verboden door de wet
o Vaak wordt er gekeken naar gedrag dat verboden word en niet per se gefocust op gedrag
dat in se slecht is

 Op versch manieren te benaderen
o Recht, moraal, sociaal, psychologisch,…
o Hangt er van af via welk inzicht je gaat kijken of gedrag slecht en strafbaar is of niet
 Niet statistisch, maar een sociaal construct afhankelijke van plaats en tijd
 Alle termen worden beetje door elkaar gebruikt
o Deviant gedrag= afwijkend gedrag dat niet via een bepaalde norm verloopt
o Antisociaal gedrag= ook deviant gedrag maar een specifiekere vorm ervan
o Crimineel gedrag= “Intentionele handelingen die schade berokkenen en veroordeeld
worden door de omgeving en/of gestraft worden door de staat.” -> nog specifieker,
gedrag dat strafbaar word gesteld maar ook kijken of het effectief intentionele
handelingen zijn
1.5. VERKLARINGSMODELLEN VOOR CRIMINALITEIT
 Van eenzijdige verklaringsmodellen naar geïntegreerde verklaringsmodellen voor crimineel
gedrag
o Complex samenspel van factoren
o Basis is een biopsychosociaal verklaringsmodel
 Je moet deze 3 (biologisch-psychologisch-sociaal) altijd samennemen om
criminaliteit te kunnen verklaren
 Als je alleen kijkt naar biologische of alleen naar psychologische dan ga je
factoren missen of te veel belang hechten aan een bepaalde factor en dan ga je
een fout beeld bekomen

8

,2. BIOPSYCHOSOCIALE VERKLARINGEN VOOR HET PLEGEN VAN CRIMINALITEIT
2.1. HET COMPLEXE SAMENSPEL TUSSEN BIOLOGISCHE, PSYCHOLOGISCHE EN SOCIALE
FACTOREN ALS VERKLARING VOOR CRIMINEEL GEDRAG
 Van eenzijdige verklaringsmodellen op basis van klassiek etiologisch onderzoek…
 … naar geïntegreerde verklaringsmodellen voor crimineel gedrag
o Biopsychosociaal verklaringsmodel
o Bv. Blackburn, Andrews & Bonta, Durrant, Hollin, Hewitt, (Eysenck)
o Aandacht voor het complex samenspel van factoren
o Erkenning van de interactie (en overlap) tussen nature & nurture
 Het is eig allebei
 Dit deel gaat over nature
 Hoe je in de omgeving staat kan je welbevinden beïnvloeden
2.2. BIOLOGISCHE FACTOREN

2.2.1. DE AANDACHT VOOR BIOLOGISCHE VERKLARINGEN: UITGANGSPUNT
 Op zoek naar link tussen specifieke biologische kenmerken en plegers van crimineel gedrag
o Zou het makkelijker maken want vb. je kan gwn naar iemand kijken en zeggen dat die
persoon crimineel is door de biologische factoren
o Biologische factoren zijn vaststaand dus hierop kan geen invloed zijn vb. je haarkleur is
vast bepaalt
 Ultieme doel
o Voorkomen, beperken en/of stoppen van crimineel gedrag
o Inzicht in (vaak medische) interventies

 Bestaat er effectief iets zoals geboren criminelen? Appel valt niet ver van de boom… bestaat
zoiets echt, zijn er zo n casussen bekend?
 Casus van Jeffrey Landrigan:
o Door zn moeder in de steek gelaten op jonge leeftijd
o Biologische vader nooit gekend want was al gestorven
o Jeffrey werd geadopteerd, komt in een goede omgeving terecht
o Goed opgeleid, zonder crimineel verleden
o Maar op jonge leeftijd toont Jeffrey al gedragsproblemen, hij krijgt driftbuien en stelt
grensoverschrijdend gedrag
o Op een moment wordt hij veroordeeld omdat hij een dubbele moord heeft gepleegd, hij
wordt veroordeeld tot de doodstraf
o Hij ging graven in zijn verleden, bleek dat zijn vader ook de doodstraf had gekregen voor
moord en dat zijn grootvader ook in het crimineel milieu zat
o Zou iets kunnen zeggen over het feit dat er mss toch iets bestaat als aangeboren
criminelen?
o Zijn genen dan sterker dan de omgeving?

9

, 2.2.2. EEN LANGE, CONTROVERSIËLE TRADITIE MET AANDACHT VOOR BIOLOGISCHE
VERKLARINGEN
 Niet onomstreden: het is niet omdat ik een bepaald gen heb en in de criminaliteit terechtkwam,
dat dat gen deze criminaliteit veroorzaakt heeft
o Het is onwaarschijnlijk dat ied die aan het wachten is op zijn doodstraf, dezelfde
biologische kenmerken heeft dus is heel moeilijk om te onderzoeken
 Causaliteit is niet gelijk aan correlatie!!!
 Neurobiologische factoren worden wel aanvaard als relevant perspectief
o Neuro= hersenen

 Lombroso:
o Atavisme & l’uomo delinquente
o Plegers van criminaliteit: primitiever evolutiestadium
o Herkenbare primitieve uiterlijke kenmerken (gelijkend op Neanderthalers)
 Probeerde criminaliteit te verklaren via uiterlijke kenmerken
 Mensen die gepleegd hebben zouden er volgens hem primitiever uitzien
o Wordt gezien als grondlegger van de criminologie
 Bertillon:
o Geïnspireerd door Lombroso
o Antropometrie:
 Onderdeel van antropologie
 Bestuderen van kenmerken van het menselijk lichaam
 Hoofd en lichaam meten (omtrek, grootte,…)
 Littekens
 Wou zo een onderscheid maken tss mensen die in de criminaliteit
terechtkwamen en mensen die op het goede pad bleven
 Goddard:
o Maakte een gevalsstudie over de familie Kallikak
 Bijzondere familie omdat er velen waren die op het criminele pad
terechtkwamen maar ook velen met een verstandelijke beperking
 Zou er een link zijn tss intelligentie en de kans dat je in criminaliteit terechtkomt?
 Hij kwam tot de vaststelling dat er wel degelijk een link is tss die 2 maar ook
erfelijkheid speelt mee
o Link tss: delinquentie, erfelijkheid en beperkingen
 Kretschmer:
o Link tss lichaamstypen, psychiatrische problematiek en criminaliteit
o Drie types:
 Asthenieker:
 Mager en groot
 Introvert, negatieve symptomen van schizofrenie
 Verhoogde kans om criminaliteit te plegen
 Atlethisch:
 Bredere schouders, brede borst, gespierde benen en buik
 Assertief, agressief en epilepsie
 Verhoogde kans om criminaliteit te plegen omdat hun lichaamsbouw
perfect was om criminaliteit te plegen
 Pycnici:
 Middelmatige lichaamsbouw, iets dikker
 Vriendelijk, extravert, sociaal ingesteld en neigend tot manisch-
depressiviteit
 Verhoogde kans om criminaliteit te plegen

10

Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:

√ Verzekerd van kwaliteit door reviews

Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!

Snel en makkelijk kopen

Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.

Focus op de essentie

Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper saarroekeloos. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,49. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 60904 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Start met verkopen

Populaire universiteiten

Populaire hogescholen

Populaire studieboeken voor Communicatie en Taal

Populaire studieboeken voor Economie en Bedrijf

Populaire studieboeken voor Exact en Informatica

Populaire studieboeken voor Gedrag en Maatschappij

Populaire studieboeken voor Gezondheid en Geneeskunde

Populaire studieboeken voor Recht en Bestuur

Verkoper