DEEL 1: Algemene inleiding
Strafwet: legaliteit
Beginsel toegepast op strafbaarstelling
• nullum crimen sine lege
• nulla poena sine lege
• “wet” (wet, decreet, ordonnantie)
• “krachtens een wet” (KB’s, MB’s, reglementen ...)
• krachtens de algemene door de beschaafde volkeren erkende rechtsbeginselen
=> Dus eigenlijk beter “recht”
• Prof is heel streng op legaliteit!
• Voor decreten en ordonnanties = beter recht ipv wet gebruiken
Strafwet: beperkingen:
1. Formulering strafbaarstellingen
• schuldpresumptie
• eerlijk proces
• recht op privacy
• recht op vrije meningsuiting
• Gelijkheidsbeginsel
o (gender: in wetboek -> wel vrouwenbesnijdenis als misdrijf, maar geen
mannenbesnijdenis)
o Discussie: moeten we vrouwengenocide hebben? = moord op vrouw omdathet een vrouw
is
o Maar moeten we dat dan ook niet voor mannen hebben?
o Of strengere straffen voor misdrijven op jongere of oudere kinderen?
• recht op (waardig) leven
2. Toelaatbaarheid straffen
• onmenselijke en vernederende straffen
• doodstraf
• disproportionele straffen! (2e lid EVRM art.)
• recht op eigendom
-> Er zijn duidelijke inconsistenties!
Strafwet: interpretatie:
1. Uitgangspunt = letterlijke/strikte interpretatie
-> vertaling van het legaliteitsbeginsel
• Nog steeds nood aan interpretatie
• Evolutieve begrippen
o bv. goede zeden
• soms interpretatie termen in wet zelf (478 e.v. Sw.)
o zoals: nacht, inklimming, wapens
o Voor sommige onduidelijke begrippen, staat de definitie gewoon in het strafwetboek
2. teleologische interpretatie
-> bedoeling/evoluties = doel van de wetgever
• extensief (bv. “geschrift”)
• evolutief (bv. “zaak” | “gezin”)
Loopt soms mis = want als de tekst duidelijk is in de letterlijke interpretatie, maar het is niet wat de
wetgever bedoelde -> dat is dan pech!
1
,Dus enkel naar de bedoeling van de wetgever kijken als je kan argumenteren dat 1 van uw concepten
ruimte laat voor ruimere interpretatie
Extensief (bv. “geschrift” -> normaal met blad en papier, maar nu typt iedereen dus kan ook onder
geschrift plaatsen = ruimer) (iets nieuws dat je plots onder een concept plaatst)
Evolutief: vb: gezin -> kerngezin of samengesteld gezin + niet enkel meer man of vrouw maar ook man en
man of pleeg- en adoptiekinderen
Echte onderscheid van extensief en evolutief hoeven we niet echt te kennen
3. analogische interpretatie
!!! Enkel in het voordeel van de potentiële verdachte !!!
• verboden: analogia in malam partem
o Corruptie
o Gruwelvideo’s, GTA V, … (niet: necrofilie)
• toegelaten: analogia in bonam partem
o bv. afpersing tussen familieleden
Misdrijf: indeling:
Driedeling adhv de straf
• misdaad – wanbedrijf – overtreding
• in abstracto vs in concreto
Belang van het onderscheid
• opzet, poging, deelneming, herhaling, samenloop, verzachtende omstandigheden, toepassing van
de strafwet in de ruimte, …
Bewust zijn bij strafverlaging! Bewust zijn van consequenties!
• Vb van misdaad naar wanbedrijf -> ga je poging meenemen? -> want poging bij misdaad is altijd
strafbaar en bij wanbedrijf enkel strafbaar als het er expliciet bij staat
• Of vb: samenloop -> van onbeperkte optelling naar opslorping -> is dat wat je wilt?
Indeling op basis van het moreel element
• opzet | onachtzaamheid : Md, Wb uit Boek II
• reglementair mf: Ov uit Boek II & Mf uit bijz. wetten
Belang van het onderscheid
• misdrijf of niet (moreel element)
• onopzettelijk gepleegd vs onopzettelijk misdrijf
• deelneming & poging
2
,Andere indelingen:
Handeling- vs verzuimsmisdrijf
• Commissie door omissie -> achterhaalde oplossing
• Schuldig hulpverzuim (Art. 422bis Sw) -> eigen veiligheid
Gelegenheidsmisdrijf vs gewoontemisdrijf
• Ne bis in idem, strafwet in de tijd, straftoemeting
Openbaar vs privaat misdrijf
• Cfr. strafrechtstheoriën
• Klachtmisdrijven (vb. Art 442bis Sw) -> discussie, want wat als u so zelfmoord pleegt -> dan is er
geen klacht meer die ingediend kan worden (zoals stalking -> is nu afgeschaft)
Basis vs gekwalificeerd misdrijf
• Verzwarende omstandigheden
Maar zie ook de zaak van Bart de Pauw -> so wouden geen rechtszaak, ze wouden enkel dat hij werd
aangesproken op zijn gedrag -> maar parket heeft toch vervolgd voor elektronische belaging en stalking
aangezien het geen klachtmisdrijf meer is -> dan is de zaak gekomen die niemand wilde…
Misdrijf: rechtvaardigingsgronden:
Rechtvaardigingsgronden zijn omstandigheden die er voor zorgen dat het misdrijf niet tot stand komt.
• Noodweer
• Noodtoestand
• Wettelijk voorschrift
• Hoger bevel
Misdrijf: verschoningsgronden:
Verschoningsgronden werken in op de verwijtbaarheid van de feiten aan de dader en kunnen hetzij
strafverminderend, hetzij volledig strafuitsluitend zijn.
• Uitlokking
• Aangifte aan de overheid (spijtoptanten)
• Bloed- en aanverwantschap
• Herstel
Misdrijf: verzachtende omstandigheden:
Wet 1867
• Onderzoeksgerechten & OM
• Art 1: ook verschoningsgronden
• Art. 2 & 3: Correctionalisering
• Art. 4 & 5: Contraventionalisering
3
,Misdrijf: verzwarende omstandigheden:
Basisprincipes
• Begrip: gekwalificeerd misdrijf
• Gevolg: (min) strafŸ
• Ratio: individualisering van de straf
“Relatieve” onzelfstandigheid van de deelneming
• Subjectieve VerzwaO (oudermoord)
• Objectieve VerzwaO (dodelijke bankoverval)
o Tussenkomst EHRM: Goktepe
o Onzelfstandigheid is strijdig met recht op verdediging
o Bewijslast OM ↑ -> tav alle deelnemers bewijzen
Poging: begrip:
Iter criminis: de weg die wordt afgelegd tussen conceptie en uiteindelijke voltooiing van misdrijf
Poging: Constitutieve elementen
Art. 51 Sw.
Veruiterlijking van voornemen
• Begin van uitvoering -> basis = objectivistisch
• Zou tot voltooiing kunnen leiden
Misdaad of Wanbedrijf
• Afwijken in bijzondere wetgeving?
Uitwerking gemist door extern element
Bijzondere gevallen -> nuance = subjectivistisch
• Verijdelde misdrijven (gemengde theorie)
• Error personae (persoonswissel) -> art 392 Sw
• Aberratio ictus (misslag)
Poging: bestraffing:
Subjectivistische leer
(enkel voor sommige misdrijven)
(dan staat er expliciet: poging is even zwaar gestraft als voltooid misdrijf)
• Schuldstrafrecht
• Bestraffen gevaarlijkheid
• Zelfde straf
• ∞ Sociaal verweer
4
,-> Bij platte lijn is het moeilijk om startpunt te bepalen
Objectivistische leer (wat we vooral doen)
• Daadstrafrecht
• Kijken naar schade die is aangericht en de impact van feiten
• Poging is lichter bestraft
• Hier zal je makkelijker het startpunt bepalen
• Bestraffen van de feiten
• Lichtere straf
• ∞ Klassieke leer
Poging tot overtreding
• Niet geregeld in Sw. -> In regel niet strafbaar
• ! Bijzondere wetten kunnen anders voorzien
Poging tot wanbedrijf
• Strafbaar als uitdrukkelijk bepaald (art. 53 Sw)
• Straf dan in de wet bepaald (vb. art. 466 Sw)
Poging tot misdaad
• Altijd volgens 80-81 Sw onmiddellijk lagere straf
Toelichting wetsvoorstel nieuw strafwetboek (p 48)
Er zijn verschillende redenen om de strafbaarheid van de poging te behouden. Aangezien er een
aanvang werd genomen met het plegen van het misdrijf, was er een reëel gevaar dat het misdrijf
wél zou voltooid zijn geweest.
Bovendien kan men beargumenteren dat diegene die poogt het misdrijf te plegen dezelfde
geestesgesteldheid heeft als diegene die het misdrijf voltooid.
Toelichting wetsvoorstel nieuw strafwetboek (p 49)
5
, Rekening houdend met het evenredigheidsprincipe en in navolging van het advies van de Raad
van State wordt de strafbare poging in de ontworpen bepaling echter bestraft met een straf van het
onmiddellijk lagere strafniveau dan datgene gesteld op het voltooide misdrijf.
Wetsvoorstel nieuw strafwetboek
Art. 10. De strafbare poging
§ 1. […]
De strafbare poging wordt bestraft met een straf van het onmiddellijk lagere strafniveau dan
datgene gesteld op het voltooide misdrijf. De strafbare poging van een misdrijf waarop in de wet
een straf van niveau 1 is gesteld, wordt bestraft met dezelfde straf als het voltooide misdrijf
of, wanneer de wet voorziet in een bijkomende straf en de rechter oordeelt dat dit een gepaste
straf is, met een bijkomende straf die wordt uitgesproken in plaats van de hoofdstraf.
Wetsvoorstel nieuw strafwetboek
Art. 10. De strafbare poging
§ 2. Wordt gestraft met een straf van het tweede lagere
strafniveau dan datgene gesteld op het voltooide misdrijf, hij die op vasthoudende en zekere wijze
voorstelt, aanbiedt of aanzet een misdrijf te plegen waarop in de wet een straf van niveau 5 of
hoger is gesteld en hij die een dergelijk voorstel, aanbod of aanzetting heeft aanvaard, terwijl dit
geen uitwerking heeft gehad wegens omstandigheden onafhankelijk van zijn wil
Deelneming: begrip:
Typologie
• Ex mandatu = aanzetten tot
• Ex consilio = advies of tips geven
• Ex auxilio = middelen
Accessoriteit van de strafbare deelneming
• Objectieve verzwarende omstandigheden
• Subjectieve verzwarende omstandigheden
• Herh: Goktepe
Gezamenlijk beraamde en uitgevoerde bankoverval
6
, Optie 1 = ZELFSTANDIG = 3 x individuele bankoverval
gevolg => verzwarende omstandigheid = persoonlijk
OPTIE 2 = ONZELFSTANDIG = 1 x bankoverval
gevolg => verzwarende omstandigheid = groep
RELATIEVE ONZELFSTANDIG = 1 x bankoverval tenzij …
gevolg => verzwarende omstandigheid = tegenbewijs mogelijk
Deelneming: Constitutieve elementen
M.b.t. de wilsovereenstemming
• Opzet (onopzettelijke misdrijven ?)
• Specificiteit (niet ‘niet-afgesproken’ verzwarende omst.)
M.b.t. het misdrijf
• Moet daadwerkelijk gepleegd zijn
• Niet noodzakelijk voltooid
Opgelet:
• deelnemen aan een poging: mogelijk
• pogen deel te nemen: onmogelijk
7
,M.b.t. de deelnemingsdaad
• Positief
• Niet na de feiten
o Principe: geen complicity after the facts
o Nochtans: Art. 68 Sw. -> geen algemeen principe
o Soms autonoom: Art. 505 Sw. -> rechtstreeks, geen omweg via principe van de
deelneming
Deelneming: bestraffing:
Medeplichtige
• Artt. 67 en 69 Sw
• Lichtere straf als dader
Mededader
• Art. 66 Sw
• Zelfde straf als dader
Sanctionering: Vrijheidsberoving en geldboete:
Proportionaliteit & coherentie
Kritiek op gebrek aan samenhang
Herbekijken sanctieniveau’s
Idee sanctieschalen
Sanctionering: werkstraf:
Wet 17 april 2002
• een autonome straf in correctionele en politiezaken
• volwaardig alternatief voor de korte gevangenisstraf
Wanneer
• Obv straf in concreto
• Bij OV: 20 tot 45 uur -> politiestraf
• Bij WB: meer dan 45 tot 300 uur -> correctionele straf
! ook voor gecorrectionaliseerde MD
! Uitzonderingen (Cass.: ook bij poging)
Hoe
• Instemming van de beklaagde
• Invulling door de rechter
• Binnen 12 maanden
• Bij niet naleving -> gev.straf of geldboete
• Controle door justitie-assistenten onder leiding van de probatiecommissie.
8
,Corruptie: Strafbaarstellingen:
Fenomeen:
Wet 10 februari 1999 betreffende de bestraffing van corruptie (B.S. 23 maart 1999)
• Corruptie (engels: corruption) vs omkoping (term die wij gebruiken)
• verduidelijking van de regelgeving
• lacunes wegwerken
o Corruptie pact (akkoord/overeenkomst tussen de partijen) is niet meer nodig -> uitbreiding
ratione materiae
▪ Dus vb al strafbaar zijn, zonder dat de andere partij instemt
o gebruiken van invloed -> uitbreiding ratione materiae
o internationale ambtenaren -> uitbreiding ratione personae
o kandidaten à uitbreiding ratione personae
▪ Vb: je bent kandidaat burgemeester en je belooft van alles zonder dat je echt
burgemeester bent
• nieuwe strafbaarstelling: de private omkoping
Teksten over omkoping
• oezo verdrag = definitie van corruptie en legt uit in welke maten we dat moeten bestraffen (in
algemene termen beschreven) -> corruptie over buitenlandse ambtenaren
• Teksten kunnen daar heel verschillend over zijn -> abstract vs heel duidelijke straffen
geformuleerd
• Kan voor inconsistentie zorgen
• Er staat ook in: de toepasselijke straffen moeten wel vergelijkbaar zijn met datgene wat je
nationaal doet (je moet dus redelijk blijven)
• Enige voorwaarde die er in staat: moet doeltreffende rechtshulp en uitlevering mogelijk maken
Kijken naar int verdragen en verplichtingen! (zie volgende les)
• Raad van europa = vaak verplichting
• Art 15 Vn-verdrag = iedere partij neemt de nodige maatregelen om… = neemt is duidelijk ene
verplichting
• Art 18 VN-verdrag = hier staat er “streeft” = geen verplichting = suggestie
• Dus goed kijken verplichting vs suggestie !!!
9
, Spaanse ambtenaar die zich in Spanje schuldig maakt aan omkoping van nationale ambtenaren -> die
betrokkene is gevlucht naar België -> Spanje vraagt uitleveringsverzoek aan België -> België werkt niet
samen met ander land als de daad in België niet strafbaar is -> dus belgische strafboek opengedaan en
gekeken -> conclusie: we hebben ook zoiets en er is bij ons ook verwijzing naar nationale ambtenaren ->
bij ons is enkel het omkopen van belgische ambtenaren strafbaar -> dus omkopen van spaanse
ambtenaren is in België niet strafbaar -> dus niet voldaan aan de dubbele strafbaarheid -> dus uitlevering
niet mogelijk
Dossier zorgde voor politieke rel tussen Spanje en België en heeft ervoor gezorgd dat we onze
regelgeving moeten aanpassen -> dus er gewoon ambtenaren van maken => niet enkel de belgische,
maar ook de buitenlandse
Publieke omkoping:
Ratione personae
Art. 246 § 1 Passieve omkoping bestaat in het feit dat een persoon die een openbaar ambt uitoefent,
rechtstreeks of door tussenpersonen, voor zichzelf of voor een derde, een aanbod, een belofte of een
voordeel van welke aard dan ook vraagt of aanneemt om een van de in artikel 247 bedoelde gedragingen
aan te nemen.
§ 2 Actieve omkoping bestaat in het rechtstreeks of door tussenpersonen voorstellen aan een persoon die
een openbaar ambt uitoefent, van een aanbod, een belofte of een voordeel van welke aard dan ook voor
zichzelf of voor een derde om een van de in artikel 247 bedoelde gedragingen aan te nemen.
§ 3 […]
• Passief is altijd de overheid
• Actief is altijd burger!
• Dus niet actief = degene die actie neemt !!!! FOUT
10
