Media Cultuur (KUL) 2024-2025
Media Cultuur: DEEL 1
Praktische informatie:
- Studiemateriaal: geüpload op Toledo, ppt-presentaties na de lessen
- Opnames zullen beschikbaar worden gesteld
- Examen: 3 open vragen (kennis + evaluatie + toepassing) (75%) + 10
gesloten meerkeuzevragen met gokcorrectie (25%)
- Structuur:
o Deel 1: tekst & culturele betekenis (deze teksten zijn een
weerspiegeling van onze cultuur)
o Deel 2: publiek & cultureel consumptiegedrag
o Deel 3: media & culturele verandering
H1: Introductie
Wat is cultuur?
DEF: cultuur = de gedeelde overtuigingen, waarden, normen en sociale
handelingen die betekenis geven in een (anders) zinloze wereld. Het is zeer
belangrijk in ons dagelijks leven, omdat het ons gedrag motiveert.
Evolutionair gezien is er geen duidelijke grens tussen bv. apen en mensen. In
onze cultuur hebben we echter het idee gecreëerd dat we superieur zijn aan
andere dieren. We hebben een complex en zeer functioneel brein dat ons
onderscheidt. Culturele sociologen beweren ook dat mensen verschillen omdat ze
cultuur scheppende wezens zijn. We reageren niet puur op instincten, aangezien
deze op veel manieren worden overschaduwd door cultuur. Door cultuur te
creëren geven we betekenis aan een chaotische en zinloze wereld en scheppen
we orde. Cultuur wordt gezien als een gedeeld systeem van waarden, normen,
symbolen, taal en gebruiken. Mensen zijn hun cultuur.
Wij zijn cultuur scheppende dieren. We hebben de neiging om dit altijd
te doen; het is een onderdeel van de menselijke conditie, in tegenstelling
tot dieren. Het heeft een sociale functie, namelijk het creëren van orde en
betekenis.
Bv. religies: ze bevatten waarden/normen, sociale handelingen die worden
bevorderd door rituelen; we hebben dit nodig om de wereld betekenis te
geven. Dat betekenis geven = cultuur.
= inside culture outside culture: anomie/waanzin/… (Durkeim)
Cultuur is een sociale constructie
o Wij vormen cultuur, maar zodra het er is, vormt cultuur ons.
o Cultuur bevrijdt, maar zodra het er is, beperkt cultuur ons.
Cultuur verschil:
- In tijd
- In plaats
- Per sociale groep (andere overtuigingen, andere waarden/normen,...).
het verandert voortdurend
,Media Cultuur (KUL) 2024-2025
Cultuur varieert dus per tijd, plaats en groep. Deze cultuur biedt binding en geeft
betekenis, MAAR het leidt ook tot conflicten. Groepen zijn vaak vijandig
tegenover degenen met andere culturele waarden. Dit verklaart waarom culturele
waarden verschillen afhv plaats, tijd en groep. Onze cultuur verschilt bv. met die
van onze ouders (bv. muziek- en modevoorkeuren).
Cultuur biedt betekenis, maar in sociale zin biedt het groepscohesie en
conflict met andere groepen (omdat het altijd andere groepen uitsluit).
We beschouwen cultuur als een sociale constructie. Wij creëren het, en het
vormt ons. Taal bijvoorbeeld is iets dat mensen hebben ontwikkeld, maar het
dicteert ons ook. We worden gevormd door taal als onderdeel van cultuur. Het
bevrijdt ons, maar beperkt ons ook. Er is geen waarheid buiten de culturele
betekenissen die door mensen worden gecreëerd. Radicale culturele sociologen
stellen dat het moeilijk is om te weten of iets waar of onwaar is. Bovendien is
cultuur een bron van sociale actie. Cultuur motiveert mensen tot actie: als je
ergens in gelooft, handel je ernaar. Culturele sociologie bestudeert gedeelde
culturele betekenissen en hun effecten op gedrag.
Verschillende soorten cultuur
1. High culture = kunst door/voor de hogere klassen
Institutionaliseerde smaak (bv. Picasso, abstracte kunst, schilderijen van
een bal)
Analyse: hoe de culturele elite/aristocratie in West-Europa de standaard
voor cultuur heeft bepaald (waarden, manieren, smaak, stijl sinds de
Middeleeuwen).
2. Populaire/volkscultuur = low culture = kunst door/voor het gewone volk
Niet-institutionaliseerde smaak, bv. tuinkabouters, schilderijen van een
dorpsfeest.
Spanning tussen hoge en populaire cultuur: culturele elite vs het gewone volk
Er bestaat aanzienlijke spanning over wat cultuur precies is, vooral tussen hoge
cultuur en populaire cultuur. Deze spanning draait om conflicten tussen de
culturele elite en het gewone volk. De culturele elite heeft altijd de zorg gehad
om de massa’s op te voeden en te “beschaven.” Deze beschavingsmissie begon
in de 15e eeuw. Socioloog Norbert Elias ontwikkelde een theorie over de educatie
van het volk door de aristocratie, die bekend werd onder de term "trickle
down". Dit verwijst naar een situatie waarin iets dat begint bij de hogere lagen
van een systeem, zich door het hele systeem verspreidt.
De culturele elite kijkt vaak neer op populaire cultuur, omdat ze die beschouwen
als onbeschaafd, simplistisch, vulgair, ongecontroleerd en potentieel
anarchistisch. Dit geldt niet alleen voor de populaire cultuur in het Westen, maar
ook voor niet-westerse culturen. De aristocratie ziet zichzelf vaak als de hoeder
van verfijnde smaak en moraal, wat de basis vormt voor deze spanningen.
Er ligt dus een fundamentele spanning tussen het streven van de culturele elite
om normen op te leggen en de expressie van de populaire cultuur, die vaak
afwijkt van deze opgelegde normen.
,Media Cultuur (KUL) 2024-2025
Trickle down & Spiraling up
15de eeuw (Norbert Elias): waarden, normen en praktijken van de elite
doordringen tot de lagere klassen = trickle down
- Dit proces werd gezien als de ‘opvoeding’ van het volk door de aristocratie.
De elite speelde hierbij de rol van beschavers van de samenleving, waarbij
ze hun verfijnde cultuur, gewoonten en waarden overbrachten op de
massa's.
- Zodra deze hoge cultuur door de massa werd overgenomen, distantieerde
de elite zich ervan, omdat deze cultuur niet langer als exclusief of
bijzonder werd beschouwd zodra de lagere klassen deze eigen maakten.
spiraling up = door de tijd heen neemt het beschavingsniveau toe, wat
betekent dat mensen steeds meer controle krijgen over hun emoties, een
verfijndere smaak ontwikkelen en de algemene cultuur steeds verder "verfijnt."
De maatschappelijke ontwikkeling blijft hierdoor vooruitgaan, met telkens
nieuwe, hogere standaarden van cultuur en gedrag.
Deze wisselwerking tussen het naar beneden doorsijpelen van elitecultuur en het
steeds verder opstuwen van het beschavingsniveau zorgt voor een voortdurende
dynamiek in de evolutie van cultuur.
De elite richtte zich op verfijnde smaak, maar ook op etiquette (zoals
tafelmanieren), wat aangeeft dat cultuur op deze manier in ons verankerd is. Het
gewone volk werd aangemoedigd om kunst te waarderen, omdat dit hen zou
verheffen. Pierre Bourdieu stelde: "De culturele elite bezit cultureel kapitaal en
bepaalt de norm voor smaak." Mediacultuur wordt dus gezien als een
voortzetting van de populaire cultuur.
Culturele elite vs gewone mensen (zeer belangrijk onderscheid!)
- Culturele elite:
o High-brow: kunst/abstract
o Civilized: verfijnd/cognitief
- Ordinaire volk:
o Low-brow: folklore/realistisch
o Uncivilized: rauw/emotioneel
Mediatialisering van cultuur
In de 20ste eeuw kwam er meer aandacht voor mediacultuur, gedreven door de
opkomst en verspreiding van massamedia zoals televisie, radio, film en games.
Dit wordt aangeduid als de mediatialisering van cultuur. Mensen begonnen
, Media Cultuur (KUL) 2024-2025
zich bv. te gedragen en te kleden als filmsterren. Media en cultuur raakten met
elkaar verweven, wat destijds als een groot probleem werd gezien.
20ste eeuw: de opkomst en verspreiding van massamedia, zoals radio, film,
televisie en games
- De opkomst van mediacultuur (fase 1 mediatialisering), bv. Marilyn
Monroe, Hollywood.
- Cultuur kan niet meer begrepen worden zonder media (!)
1920: "Golden Age of Hollywood"
- Massale consumptie van film, radio, reclame en beroemdheden.
- Invloed op waarden, normen, socialisatie en levensstijl (= cultuur).
- Culturele elite: morele zorgen over de invloed van de media op Cultuur
(ART) en cultuur (waarden, normen, socialisatie en levensstijl).
Mediacultuur = waarden, normen en praktijken die actief en collectief
worden gevormd in relatie tot media.
Wat is media cultuur?
DEF.: Media cultuur draait om waarden, normen en praktijken die actief en
collectief worden gevormd in relatie tot media. Het kan het einde van de
beschaving zoals we die kennen signaleren, bv. doordat bibliotheken en musea
vaak niet meer bezocht worden en jongere generaties er niet mee bezig zijn.
Sinds de opkomst van mediacultuur (ook wel "massacultuur" genoemd), is er
veel morele kritiek geweest. Dit heeft geleid tot cultureel pessimisme, waarbij
mensen vrezen dat het einde van de hoge cultuur, authentieke kunst en
beschaving nabij is.
Cave: Sinds de opkomst van mediacultuur is er:
o Moreel kritiek
o Cultureel pessimisme = het einde van de hoge cultuur, beschaving
en authentieke kunst
Er zijn tal van klachten uit de academische wereld over mediacultuur, met
zorgen over de impact ervan op traditionele vormen van kunst en cultuur.
Kritiek op media cultuur:
ELITIST THEORY
In de mediacultuur is er een trend naar standardisering. Media, radio, films,
enzovoort, volgen allemaal gestandaardiseerde formaten. Hollywood-films
bijvoorbeeld, volgen vaak dezelfde structuren, en het maken van foto's is een
handeling geworden die slechts reproduceren inhoudt. Zodra je één film hebt
gezien, weet je hoe veel andere films zijn opgebouwd.
Commodificatie betekent dat media-inhoud nu wordt gezien als
consumptiegoed. Mediacultuur is een product geworden. Kunst, die traditioneel
zelfreflectie aanmoedigt, is gereduceerd tot louter amusement. Postman stelt dat
alles triviaal is geworden, wat leidt tot infantilisering. Al het media dat we
