OMGEVINGSRECHT
H1: OMGEVINGSRECHT EN HET RECHT
1. Omgevingsrecht situeren in het recht:
o Vooral bestuursrecht maar niet alleen het is een dwarsdoorsnede
van het recht
Bv. Vergunningsplicht om te bouwen, aansprakelijkheid bij schade, ecofiscaliteit,
…
o Toenemende invloed op het privaatrecht
Bv. Bodemattest bij verkoop van een onroerend goed, als dat attest er niet is =
nietige overeenkomst
o Omgevingsrecht = milieurecht + ruimtelijk bestuursrecht
Milieubeleid:
Milieuhygiëne: bestrijding van verontreiniging
Milieubeheer: beheer natuurlijke rijkdommen (bodem, water, etc.)
Natuurbehoud: behoud natuurgebieden, wilde flora en fauna
Ruimtelijke ordening:
Gaat over het beleid, het ontplooien van menselijke activiteiten op
de grond
Bestemming van ruimte
= Toekenning van functies van gebieden, zoals wonen, landbouw,
industrie
= Op sommige plekken gaan we wonen, landbouw doen, etc.
Beleid inzake onroerend erfgoed (monumenten, enz.):
Dat gaat voornamelijk over monumenten gaan dat er een beleid
moet komen
Omvat ook archeologie
o Energierecht (regulering m.b.t. productie, transport, verbruik van
energie)
,2. Ontwikkeling milieurecht en ruimtelijke
ordeningsrecht in België
Vrij recente termen jaren 1970 of zelfs nog beetje daarvoor
Maar dat betekent niet dat er daarvoor niets was, geen bepalingen die de
menselijke gezondheid beschermden.
Bv. Middeleeuwen: wetgeving, verordeningen die zeiden dat je niets in de rivier
mocht dumpen indien deze door de stad stroomde gold alleen voor het deel dat
door de stad stroomde, stroomafwaarts mocht dit wel
- Ad hoc benadering in het ‘milieubeleid’: exploitatievergunning, …
- Sectorale benadering in het milieubeleid vanaf 1970:
= Aparte wetten voor verschillende milieucompartimenten zoals de
lucht, de bodem, oppervlaktewater, grondwater, afval, natuur, …
Op bepaald moment hadden bedrijven 15 verschillende vergunningen nodig
hierdoor
- Ruimtelijke ordening ook apart:
Begint met Stedenbouwwet van 1962 (bouwvergunning +
ruimtelijke planning)
- Staatshervorming: grotendeels gewestelijke bevoegdheid
- Milieubeleid sterk internationaal en Europees beïnvloed
Hadden richtlijnen en verordeningen (luchtkwaliteit, natuur, klimaat,
…) maar niet voor ruimtelijke ordening (want is geen Europese
bevoegdheid)
Europa kan dat aanpakken, maar moet via een omwegstrategie
Onderzoek wijst uit: 90 % van de milieumaatregelen wordt
internationaal of door de EU beïnvloed; 70 % van de
milieumaatregelen wordt door EU beïnvloed
Historische groei
Tendens naar integratie en codificatie in milieurecht (= samenbrengen
van rechtsnormen die samen horen in 1 regelgeving) sinds eind jaren
1980
Bv. In Vlaanderen:
- Integratie van exploitatie- en lozingsvergunning in milieuvergunning in 1985
- Invloed van werkstukken van professoren DABM (Decreet algemene
bepalingen milieubeleid) in 1995 (systematisch opgebouwd)
Tendens naar integratie en codificatie in het milieurecht + ruimtelijke
ordeningsrecht sinds begin 21e eeuw we gaan naar 1 beleidsdomein
Bv. In Vlaanderen:
- Integratie van de stedenbouwkundige en milieuvergunning IN de
omgevingsvergunning in 2014
- Nieuwe term uit NL: omgevingsrecht omvat milieurecht + ruimtelijk
ordeningsrecht
- In andere talen is er vaak maar 1 woord voor milieu en omgeving
Terugdringen van administratieve lasten staat ook centraal
,- Fancy termen: ‘smarter regulations’ en ‘better regulations’ en ‘fitness
check’
- Gevaar: sommige willen onder dit mom het milieubeleid afzwakken
Door nu te spreken van beter en sterker, geef je aan dat het vorige
niet goed was
Recent groene ambities van EU: Green Deal, klimaatneutraal tegen 2050
Milieurecht en ruimtelijk ordeningsrecht als vakgebied
- Allebei jonge rechtstakken waarbij instrumentele functie van
recht centraal
(= Recht als middel om een beleid te voeren)
- Eigen systematiek en instrumenten
Beginselen, kwaliteitsnormen, emissienormen, productnormen,
afstandsregels, …
- Belangrijk voor welzijn en economie
- Belangrijk deel van het bestuursrecht voor de rechtspraktijk
Bv. In Vlaanderen
Handboeken/boeken
O.m. jaarlijks Milieuzakboekje, Zakboekje Ruimtelijke ordening, …
Tijdschriften: TMR, TROS, MER, TOO, STORM, …
- Bevoegdheidsverdeling: gewesten bevoegd behalve voor
dierengezondheid (fed.)
- Administratieve organisatie
H2: MIILIEU, RUIMTE, BELEID EN RECHT
1. De nood aan beleid
- Er is een toenemende aantasting van het milieu
Mensen beginnen bossen te kappen om aan landbouw te doen etc.
Begint invloed te hebben op de omgeving, stuk oerwoud
wegkappen, …
20e eeuw begint vervuiling toe te nemen, leidt tot vermindering
fauna en flora
- Nadelig juridisch statuut van het milieu
Tragedy of the commons –> illustratie art. 544 en 714 oud BW:
Voorheen: “de verantwoordelijkheid voor milieu ligt uitsluitend bij de
overheid”
Dat zorgt voor véél wetgeving (die de overheid telkens moet
opstellen)
TRAGEDY OF THE COMMONS
De commons = gemeenschappelijke weidegronden –> gemeensch.
schapenteelt
Ze laten daar schapen op grazen en winsten zijn voor herders
allemaal apart, de ene zegt ik ga 1 schaap extra zetten en dan doet
de ander dat ook en dat blijft zo doorgaan. Zodanig tot de weide
, volzet is en vernietigd werd en daardoor er niets meer kan gedaan
worden en de schapenteelt verloren gaat op die manier.
Dat gaat ook over ons: het gaat erom dat eigenlijk het gewin van
een bepaalde actie dikwijls iets individueels is, het brengt jou meer
geld in de portemonnee, het nadeel van die actie is voor de
gemeenschap, voor de samenleving en wordt niet als belangrijk
gezien. Men gaat zijn gedrag niet aanpassen daardoor.
Bv. ‘S morgens allemaal naar werk met de auto –> stoot allemaal gas uit en
files en iedereen is overal te laat = nadeel gespreid over iedereen maar wordt
niet als belangrijk genoeg gezien.
MAAR: nieuw BW brengt verbetering (art. 3.50 niet meer ‘meest
volstrekte wijze’)
Art. 3.43 nieuw BW + art. 3.39 nieuw BW (dieren hebben
gevoelsvermogen, …)
Werd geïllustreerd in het privaatrecht (artikels hierboven)
Het privaatrecht zet dus voor het eerst de stap naar het proberen
tegenhouden van die tragedy of the commons, ze gaat
toekomstgericht aan de slag
- Milieubeleid, ruimtelijke ordening, … zijn dus wel degelijk NODIG
Dan is het duidelijk voor iedereen!
- Legitimatie voor het omgevingsbeleid
Art. 3.50, 3.43 + 3.39 nieuw BW –> verwijzen naar regulerend
optreden van de overheid t.a.v. eigendom, gemene zaken en dieren
Art. 23, 4° Grondwet –> recht op bescherming van gezond leefmilieu
(sociaaleconomisch grondrecht)
Art. 7bis Grondwet –> streven naar duurzame ontwikkeling
Sociale verzorgingsstaat:
= Rol van staat is niet alleen regels maken + opleggen voor het
economische leven en de activiteiten, maar ook zorgen voor de
mensen, hun gezondheid, het sociale aspect.
Streven naar duurzame ontwikkeling:
Begrip: ontwikkeling die voorziet in behoeften van de huidige generatie
zonder de mogelijkheden in gevaar te brengen voor toekomstige
generaties om in hun behoeften te voorzien (ontstaan eind jaren 80)
Komt erop neer: wij hebben het nu goed, maar de generaties na ons,
zullen in problemen komen, op een vuile planeet zitten, …
- Afzetting tegenover streven naar economische groei
- Idee van inter- en intragenerationele billijkheid
- Concept vanuit de wetenschap heeft zijn weg gevonden naar
(internationale) soft-law en verder