HOOFDSTUK 11 EXTERNE EFFECTEN EN DUURZAME
ONTWIKKELING
Economie bracht groei en rijkdom, maar veroorzaakte ook keuzestress en
ecologische schade.
Het ecosysteem lijdt onder CO2-uitstoot, plastic vervuiling, ontbossing en
biodiversiteitsverlies.
Deze schade, veroorzaakt door productie en consumptie, is onbedoeld en
vaak genegeerd. Zonder verandering neemt de druk op de aarde toe door
bevolkingsgroei.
Echte rijkdom is beperkt zolang ecologische schade wordt genegeerd. Een
duurzame koerswijziging is noodzakelijk.
11.1 NIEMAND IN DE COCKPIT VAN DE GLOBALE ECONOMIE?
Het economisch systeem wordt gestuurd door anonieme marktkrachten,
maar overheden kunnen dit bijsturen.
Problemen zoals ontbossing blijven ondanks campagnes bestaan, deels
door gesubsidieerde veeteelt die vlees goedkoop maakt en de vraag
stimuleert.
Markten reguleren zichzelf op basis van vraag en aanbod, maar een
radicale verandering van het systeem is lastig door bestaande
vrijhandelsakkoorden.
Karl Popper pleitte voor geleidelijke aanpassingen om chaos te vermijden,
omdat burgers liever verbeteringen zien dan onzekerheid.
11.2. RIJKE PATIËNT ZOEKT LIFESTYLECOACH
Rijke landen kampen met chronische ziektes zoals hartziekten, kanker en
diabetes door ongezonde leefstijlen: weinig beweging, ongezonde voeding,
roken en alcohol.
Producenten van voeding, alcohol en rookwaren beïnvloeden consumenten
met marketing, vaak gericht op jongeren, en schuiven de kosten van
gezondheidsproblemen af op de maatschappij. Elk jaar sterven miljoenen
mensen door ongezonde gewoontes, waarbij voeding een grote rol speelt.
Gezonde keuzes zijn essentieel, maar consumenten worden constant
verleid tot ongezond gedrag.
BOX 11.1 LOPERS LOPE ALSMAAR LANGZAMER
Meer mensen sporten, maar de meerderheid beweegt
nauwelijks.
Ondanks populaire loopevents en technologische
hulpmiddelen worden lopers trager.
, Onderzoek toont dat de gemiddelde loper minder gezond en
slank is dan 20 jaar geleden. Dit wijst op een duale
maatschappij: een kleine groep sporters tegenover een
meerderheid met ongezonde leefstijlen.
Chronische ziektes zoals obesitas en depressie nemen toe door ongezonde
leefstijlen, met een sterke focus op goedkoop, calorierijk industrieel
voedsel en weinig beweging.
Hoewel 60-70% van deze aandoeningen voorkomen kan worden met
gezonde keuzes, richt de gezondheidszorg zich vooral op dure
behandelingen in plaats van preventie. Marktkrachten maken ongezonde
voeding goedkoop en beweging duur. Dit systeem is onhoudbaar, maar
verandering vraagt bewustwording en investering in preventie.
BOX 11.2 GROEI, BEVOLKING EN ECOLOGIE: DE
BASISINTERACTIES
Technologische vooruitgang verhoogde voedselproductie,
waardoor de wereldbevolking sterk groeide tot 7,4 miljard
vandaag en mogelijk 11 miljard tegen 2100.
De voedselproductie, vooral dierlijke, veroorzaakt 25% van de
broeikasgasuitstoot, ontbossing en vervuiling door
meststoffen. Dit belast het ecosysteem zwaar, terwijl
economische groei de vraag naar energie-intensieve
consumptie blijft vergroten. Het huidige groeimodel is
onhoudbaar en overschrijdt ecologische grenzen.
11.3 MARKTFALEN EN BELEID
Ons economisch systeem veroorzaakt aanzienlijke milieuschade, hoge
gezondheidskosten en ongelijkheid, terwijl markt- en overheidsfalen
oplossingen belemmeren.
Marktmechanismen negeren vaak ecologische schade, en zonder strikte
regelgeving zal CO₂-uitstoot blijven stijgen. Arbeidsuitbuiting, zoals lage
lonen in de textielindustrie, is een ingebakken systeemprobleem gericht
op winstmaximalisatie, versterkt door consumentengedrag.
Duurzame en rechtvaardige beleidsinterventies zijn nodig om deze
negatieve effecten te corrigeren.
BOX 11.3 WAT IS DE PRODUCTIEKOST VAN SNEAKERS?
De productieprijs van sneakers toont dat loonsverhogingen
voor Aziatische arbeiders de eindprijs nauwelijks beïnvloeden.
Toch wordt dit vaak niet doorgevoerd omdat bedrijven, zoals
Nike, winst en aandeelhoudersbelangen prioriteren.
