Voeding- en bewegingsleer:
Definities:
- Voeding: proces van kiezen, nuttigen, verwerken ervan door ons lichaam & effect op onze
gezondheid
- Voedsel: dingen die kunnen gegeten en gedronken worden zowel voor als na bewerking
ervan
- Nutriënt/voedingsstof: Chemische stoffen opgenomen uit voedsel want is noodzakelijk voor
nutritionele ondersteuning van het lichaam. Voor de voorziening van energie & aanmaak van
lichaamseigen stoffen.
- Optimale voeding: voeding die alle noodzakelijke nutrienten bevat, in een juiste hoeveelheid
om ons lichaam optimaal te laten functioneren
- Nutrient: chemisch definieerbaar bestanddeel van een voedingsmiddel
o Natuurlijk aanwezig in voedingsmiddel
Plantaardige eiwitten, water, koolhydraten
o Toegevoegd
Calcium, vitamine D, suikers
Nutriënten: onderverdeling in 3
Essentiele voedingsstoffen
- Nodig om te overleven
- Vetzuren, eiwitten, koolhydraten, water
Non-nutrienten of bioactieve stoffen = anti-oxidanten
- Groeiend bewijs van gunstig effect op de gezondheid
- Carotenoïden, polyfenolen
Xenobiotica: lichaamsvreemde stoffen en natuurlijk voorkomende toxines
- Medicatie/ethyleenoxide (zit vaak in voeding!)
- Natuurlijk voorkomende toxines
o Potentieel toxisch effect op lichaam
o Voedselveiligheid
FAVV (federaal agentschap voor veiligheid van de voedselketen)
o Toxines in voeding door micro-organismen
Indeling van voedingstoffen
Obv structuur
- KH
- Lipiden
- Eiwitten
- Water
- Mineralen en sporenelementen
- Vitamines
Essentiële vs niet-essentiële
- Nutrienten die we nodig hebben voor fysiologische processen en die lichaam zelf niet kunnen
aanmaken, die moeten we uit voedsel halen.
Obv behoefte (hoeveelheid)
- Macronutriënten
o Hebben we een bepaald aantal gram van nodig
- Micronutriënten
, o Hebben we slechts een aantal mg of microgram van nodig!
Obv energielevering
- KH, vetten, proteïnen
o Vetten = alcohol < KH = proteïnen
- Alcohol levert ook energie, maar is geen essentiële voedingsstof
Functies van voedingsstoffen
- Bouwstoffen: voor groei/aanmaak van nieuwe cellen en weefsels voor opbouw van skelet en
gebit zijn bouwstoffen nodig. Herstel en wederopbouw. Lichaam is voornamelijk opgebouwd
uit water en eiwitten. Bot bevat veel calcium.
- Energieleverende stoffen: worden in lichaam afgebroken waarbij energie en warmte
vrijkomt. Warmte is nodig om lichaamstemperatuur op peil te houden, energie is nodig om
arbeid te leveren. Energetische waarde wordt beschreven door kJ of kCal!
- Regulerende stoffen: talrijke (micro)nutriënten dienen als hulpstof om stofwisselingsreacties
mogelijk te maken.
o Calcium: leren en geheugen, spiercontractie, vruchtbaarheid, immuniteit,
genregulatie, celschade
Behoefte aan voedingsstoffen:
Langdurig of ernstig tekort aan 1/> essentiële voedingsstoffen kan deficiëntieverschijnselen en
ziekten tot gevolg hebben. Overmaat kan evenzeer gezondheid in gedrang brengen/toxisch zijn.
Hoeveel nodig om optimaal te functioneren?
- Albimine: opgeblazen buik van kindjes in afrika
- Watervergiftiging: enorme hoeveelheid water
- Overdosis zout: enorm watertekort als gevolg
Voedingsaanbevelingen:
- ≠ instanties op nationaal en internationaal vlak
o Hoge gezondheidsraad
Voedingsaanbevelingen voor belgische volwassenen bevolking met focus op
voedingsmiddelen
o EFSA (European food and safety autority)
o Wereldgezondheidsorganisatie
Behoefte zijn niet eenvoudig te bepalen omdat ze afhankelijk zijn van individuele kenmerken!
Gemiddelde behoefte vormt de basis:
- AR: average requirement = gemiddelde behoefte
o Niveau van dagelijke inname dat voldoende wordt geacht om behoefte te dekken van
50% vd gezonde personen in de populatie. (= estimated)
- Vaststelling prevalentie van inadequate inname bij groepen en individuen
- Beoordeling van consumptiecijfers van gezonde groepen
- RDA: recommended daily allowances, PRI: population reference intake, ADH: aanbevolen
dagelijkse hoeveelheid
Niveau van dagelijkse inname dat voldoende wordt geacht voor dekking van de behoefte van
vrijwel alle gezonde individuen in de populatie. Houdt rekening met individuele gemiddelde
behoefte + 2 standaarddeviaties.
, NOAEL: hoogste niveau van inname waarbij geen ongewenste effecten zijn waargenomen
LOAEL: laagste niveau van inname waarbij ongewenste effecten zijn waargenomen
Voedingswaarde en nutriëntdensiteit
Voedingswaarde v/e voedingsmiddel wordt bepaald door:
energie
- Gehalte aan voedingsstoffen en
nutriëntdensiteit
- Gebruikshoeveelheid
Nutriëntdensiteit
= hoge nutriëntenergieverhouding
- Nutrientdense voedingsmiddelen: lage bijdrage aan vitaminen en mineralenvoorziening en
tegelijkertijd weinig calorieën leveren (volkoren producten of groenten en fruit)
- Voedingsmiddelen met lage nitriëntdensiteit leveren veel energie en weinig tot geen
micronutiënten. Vooral producten uit restgroep.
Voedingswaarde achterhalen:
- Voedingsmiddelentabel
o Nubel (www.internubel.be)
o Nevo-tabel
- Software programma’s
o Nutribereken
o Evry
o Nubel
, - Labo-analyses
- Etiket voedingsmiddel
Koolhydraten
Oorsprong
= Voornamelijk plantaardig
Opgebouwd uit elementen, hydraten van koolstof
- Koolstof (C )
- Waterstof (H)
- Zuurstof (O)
Andere benamingen:
- Gluciden
- Sachariden
o Suikers wijst op bepaalde groep van
koolhydraten: mono- en disachariden
Koolhydraten
Monosachariden Disachariden Oligosachariden Polysachariden
(DP = 1) (DP = 2) (DP = 3-9) (DP ≥ 9)
Sucrose/sacharose
Glucose, galactose, (glu+fru) , lactose (glu Plantaardige Dierlijke
fructose + gala), maltose (glu), polysachariden polysachariden
trehalose (glu)
Niet-zetmeel
polysachariden
Zetmeel
polysachariden
Glucose = belangrijkste bouwsteen van di- en polysachariden.
Disachariden: 2 monosachariden met elkaar verbonden
Oligosachariden
= meerdere monosachariden met elkaar verbonden
Dextrine-maltose, dextrinen, raffinose, stachyose, fructo-oligosachariden en galacto-
oligosachariden
Dextrinen zijn afbraakproducten van zetmeel hydrolyse
- Dragen bij tot smaak, kleur en knapperigheid
- Dextrine-maltose heeft minieme zoetkracht, passeert vrij snel de maag, wordt gemakkelijk
afgebroken tot glucose. Sportdrank
Polysachariden
Bestaan uit meer dan 9 eenheden
- De meesten bestaan uit honderden monomeren
