Geschiedenis van het (straf)recht
GESCHIEDENIS VAN HET (STRAF)RECHT.................................................................................................................1
DE OUDSTE SPOREN................................................................................................................................................................................ 1
(Straf) rechtsgeschiedenis...............................................................................................................................1
Materiële sporen.............................................................................................................................................2
Geschreven bronnen........................................................................................................................................2
De oudste bronnen..........................................................................................................................................3
HET ROMEINS STRAFRECHT..................................................................................................................................................................5
Inleiding...........................................................................................................................................................5
Romeins straf(proces)recht.............................................................................................................................7
Justinianus, de laatste Romeinse keizer..........................................................................................................9
DE VROEGE MIDDELEEUWEN..............................................................................................................................................................10
Invloed Romeins recht...................................................................................................................................10
Germaans recht: gewoonterecht..................................................................................................................12
Strafrecht bij de Franken...............................................................................................................................12
Bewijs in strafzaken.......................................................................................................................................13
DE LATE MIDDELEEUWEN...................................................................................................................................................................14
Grondslagen van het laatmiddeleeuws strafrecht........................................................................................15
Enkele bijzondere misdrijven.........................................................................................................................16
Enkele bijzondere straffen.............................................................................................................................17
Invloed van het geleerde recht......................................................................................................................17
DE VROEGMODERNE PERIODE............................................................................................................................................................19
Absolute monarchie......................................................................................................................................19
De verlichting.................................................................................................................................................21
Evolutie van het strafrecht............................................................................................................................23
FRANSE REVOLUTIE TOT WOII......................................................................................................................................................... 24
België als deel van Frankrijk (1795-1814).....................................................................................................24
Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830)......................................................................................................27
België (1830- heden).....................................................................................................................................28
De oudste sporen
(Straf) rechtsgeschiedenis
Recht = maatschappelijk fenomeen
● Het hoort thuis in een bepaalde samenleving
● Waar mensen samenleven horen regels
○ Deze worden natuurlijk gevormd
○ Regels hebben sanctionering/bestraffing
Geschiedenis= de studie van het verleden op basis van geschreven bronnen
Rechtsgeschiedenis= geschiedenis van recht en instellingen
1
, ● Draait rond het samen-leven: vraagstukken hebben vaak een juridisch antwoord
nodig
● Relevantie: ons inzicht geven in hedendaagse maatschappij, politiek, cultuur, enz
○ Culturele verschillen vormen ook ons recht
○ vb. euthanasiewet (bekend figuur heeft euthanasie gepleegd= zeer aanwezig
thema) of de abortuswetgeving
Materiële sporen
Rechts archeologie (vb. gerechtsgebouwen, schandpalen, zwaarden, tortuur instrumenten)
● Gerechtsgebouwen: er zit een filosofie achter
○ Oud gerechtsgebouw Gent: ziet eruit als een tempel: wijst naar serieu/ernst
○ Nieuw gerechtsgebouw Gent: toont een nieuwe/veranderde visie aan: recht
moet transparanter worden -> hiermee willen ze de burger geruststellen en
meer vertrouwen geven in het rechtssysteem.
● Schandpalen: binnen het straatbeeld zijn er ook veel voorbeelden van
recht(geschiedenis)
● Tortuur instrumenten:
○ Guillotine werd ingevoerd om een meer humane manier van bestraffing te
hebben
Rechtsiconografie en -iconologie (tekeningen van het recht)
● vb. Het oordeel van Cambyses
○ Juridisch tafereel om de rechter aan te spreken om ‘goed’ te
bestraffen/beslissen
○ Betekenis: rechters als u denkt dat u zich moet laten omkopen, denk goed na,
want er staan pijnlijke straffen op geschreven (hier: levend gevilt)
Geschreven bronnen
Mensen gaan juridische kwesties vaak bewaren (omdat ze dit interessant vinden). We halen
veel informatie uit deze bewaarde documenten= formele rechtsbronnen
● Wetgeving (= geschreven regels en wetten)
○ Deze documenten komen niet altijd overeen met het werkelijke situatie/recht:
papier is gewillig
○ Moeten kritisch met deze bronnen omgaan en bewust zijn van de kloof tussen
de wet en de werkelijke wereld
2
, ○ vb. doodstraf afgeschaft in 1996 (de norm voor toetredding EU, is dan
opgericht), maar laatste keer gebruikt in 1862 (behalve een militair geval in
1918)
○ vb. een wet wordt pas toegepast vanaf het gepubliceerd wordt in het belgisch
staatsblad (zelf dan kan het nog even duren)
● Rechtspraak (= uitspraken van rechters en rechtbanken in concrete rechtszaken)
○ Wordt nu allemaal opgeschreven op papier (willen een digitale vonnissen
databank)
○ Hoewel er meer wordt neergeschreven wordt het bewaren ervan moeilijker
● Rechtsleer (= inzichten en commentaren op de wetgeving en rechtspraak, door vb.
advocaten, profs, criminologen,)
○ Iedereen die iets te zeggen heeft over recht kan dit neerschrijven
○ Zeer moeilijk in de praktijk, want alleen magistraten kunnen deze uitspraken
accepteren of in praktijk uitwerken.
Binnen de rechtstoepassingen zijn er ook heel wat problemen
● Aangifte doen
○ Je gaat naar de politie en geeft hun alle informatie
○ Als de feiten erg genoeg zijn gaat je aangifte naar het openbaar ministerie
● Openbaar ministerie
○ Kunnen kiezen of ze deze feiten wel of niet gaan achtervolgen
○ Als de zaak niet ernstig genoeg is, zetten ze deze gewoon opzij
● Minnelijke schikking
○ Als je een betaling vervult zul je niet voor de rechtbank moeten verschijnen.
Als je deze niet volbrengt zul je veroordeeld worden door de rechtbank.
(Meestal in situaties waar de beklaagde vindt dat hij gelijk heeft)
● Genade
○ De uitvoerende macht kan beslissen of je de straf wel of niet gaat moeten
uitzitten
De oudste bronnen
Middellandse zee: de bron van zeer veel ideeën die we vandaag de dag hebben.
● Religie
○ We geloven maar in één god: monotheïsme
○ Jeruzalem
● Ratio
○ De ratio/rede, ons denken en de filosofie
3
, ○ Athene
● Recht
○ De grondlegging van ons huidig rechtssysteem
○ Rome
Het middellandse zeegebied is de laatste jaren zeer hard ontwikkeld, waardoor het de basis
vormt:
● Steden ontstaan door handel/economie
● Ontstaan een nood aan mensen die kunnen tellen, schrijven en lezen voor de
beroepen die in de stad ontstaan
● Schrift basis van onze kennis
○ Dus ook van ons rechtssysteem
○ Je moet zaken kunnen bewijzen en beschrijven.
○ Zonder schrift weten we niet hoe de samenlevingen werken
● De romeinen gaan verder bouwen op het schrift om een logisch en wettelijk
rechtssysteem te maken
Vruchtbare sikkel
= de kern van de beschaving en het recht
● 4000 jaar voor christus werden de eerste juridische teksten gevonden
○ Geen wetboeken
● We weten niet of deze wel echt als wetboeken konden worden beschouwd
○ Koning legde toen de regels op
○ We weten niet door wie de teksten waren geschreven
● Strafrecht valt onder het publiekrecht
○ Omdat het betrekking heeft op de verhouding tussen overheid en individuen
● Gevaar voor Hineininterpretierung
○ Wanneer iemand een tekst meet betekenis geeft dan wat er aanwezig is in de
tekst, en op deze manier onjuiste of ongewilde interpretatie geeft.
Legitimatie van recht en macht
= recht moet gelegitimeerd worden
● Dit gebeurt in deze context niet door rationele argumenten fo rechtswetenschap
● Maar, wel door de vormen van legitimatie van macht (Max Weber)
○ Charismatisch gezagstype: een leider/persoon met een uitstraling die
anderen sterk kan beïnvloeden/overtuigen (vb. Hitler of Poetin) maar dit is
belangrijk voor politicus en dus niet per se iets verkeerd
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Criminologie00. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
