DEONTOLOGIE (UA - 2023-2024 - PROFESSOR S. RUTTEN)
VOORBEELDVRAGEN
Art. 458 Sw. strafrechtelijke verschoningsgronden niet alle aspecten van dit artikel worden
gelijktijdig besproken
Vraag 1: Advocaat Christian Van Buggenhout, zich beroepend op zijn beroepsgeheim,
weigerde zowel de eed af te leggen als te getuigen voor de parlementaire
onderzoekscommissie in de zaak Fortis over de contacten die hij had met magistraten die
bij de zaak betroken waren. Was deze dubbele weigering volgens u correct? Leg uit.
o Probleem: weigering om eed af te leggen wellicht geen enkele reden toe:
beroepsgeheim.
o Regel: advocaat is jurist geen enkele wettelijke bepaling dat advocaat een
beroepsgeheim heeft. Toch wordt algemeen, jurisprudentieel aangenomen dat het
een noodzakelijke vertrouwenspersoon is en valt onder 458 Sw. Er is een uitdrukkelijke
uitzondering op beroepsgeheim: getuigen voor rechter en parlementaire
onderzoekscommissie, vanuit strafrechtelijk oogpunt begaat hij gaan fout als hij toch
praat want er is spreekrecht. Deontologie van de advocaat over beroepsgeheim is veel
strenger dan wat het strafrecht oplegt
o Conclusie: strafrechtelijk zou advocaat kunnen spreken maar deontologie is strenger en
verbiedt hem in deze situatie om beroepsgeheim te verbreken. Als hij het toch zou doen,
zou hij tuchtrechtelijk gesanctioneerd kunnen worden.
Vraag 2: Een gecertificeerd accountant en een advocaat willen een samenwerkingsverband
aangaan. Bespreek deze hypothese vanuit het oogpunt van de deontologie van beide
beroepsbeoefenaars.
o Conclusie: advocaat en accountant kunnen samenwerken maar mogen niet samen een
professionele vennootschap oprichten dat hun beiden beroepen uitvoert dus én
accountant én advocaat. Bv. BV Taks Law kan niet én advocaat zijn én accountant. Wat
wel is toegelaten dat ze samen een BV oprichten die enkel de middelen voor beide vrije
beroepsuitoefenaars ter beschikking stellen bv. gezamenlijke secretaresse, samen
bibliotheek samenstellen, samen computers aankopen.
TIP:
o Prof vindt redenering belangrijk bv. HvC vindt dit en EHRM vindt dit
o Pas bij het beantwoorden van de vragen op het examen het IRAC principe toe:
Issue
Bv. vraag naar beroepsgeheim van de advocaat
Rule(s)
Bv. schetsen van deontologisch en strafrechtelijk kader
Application = toepassing
Wettelijk kader vertalen naar casus
Bv. zouden deze feiten strafrechtelijk ook een misdrijf uitmaken? in
eigen woorden en voor alle bestanddelen van misdrijf
Conclusion
1
Kato Michiels
,HOOFDSTUK I: INLEIDING
AFDELING 1. DEONTOLOGIE EN TUCHTRECHT
§1 DEFINITIE
Klassieke omschrijving van deontologie (uit het handboek van magistraten): “het geheel van
gedragsregels, zowel geschreven als ongeschreven, die de professionele verplichtingen uitmaken
die rusten op diegenen die behoren tot een bepaalde beroepsgroep en die zowel betrekking
hebben op hun interne verhoudingen (=binnen de beroepsgroep) als op hun verhouding met
derden (= andere beroepsgroepen, cliënten), in het licht van de finaliteit van het betrokken
beroep”
o Grote verschillen: Codex van deontologie van Orde van Vlaamse Balies wetboek op
zich 300-tal bepalingen heel uitvoerige, gedetailleerde gedragscode <> andere
uiterste = magistraten vinden niet dat er nood is aan gedetailleerde code hebben
enkel gids van magistraten opgesteld met 8 basisprincipes die verankerd zijn in het
Ger.W. en worden verduidelijkt
o Doel: doel waarom een bepaalde beroepsgroep is gecreëerd dit wordt bereikt bv.
waarom is er een advocaat? Zodat rechtszoekenden de mogelijkheid hebben om beroep
te doen op professionele bijstand wanneer ze in een geschil betrokken geraken
§2 KRITIEK OP DEZE DEFINITIE EN BEGRIPSAFBAKENING
Niet elke regel in een gedragscode is even belangrijk, draagt op zelfde mate bij tot finaliteit van
het beroep (Koen Geens) voorstander om onderscheid te maken tussen deontologie in enge
zin van woord en andere gedragsregels die niet zo fundamenteel zijn (= disciplinaire regels)
DEONTOLOGIE = de geschreven of ongeschreven regelen die erover waken dat de jurist zijn
functie op een maatschappelijk verantwoorde wijze vervult en die hoofdzakelijk betrekking
hebben op de verhouding tussen de jurist en de rechtszoekende, rekening houdende met het
algemeen belang (cfr. “professional responsibility”). Deze regelen vindt men terug in
verschillende rechtstakken.
o In andere landen: ‘deontology’ = zuiver filosofisch begrip, in het buitenland heet het
‘professional responsibility’ toont aan dat het gaat over de maatschappelijke
verantwoordelijke van een bepaalde beroepsgroep
o “het moet omdat het hoort”
o Deontologie vind je in gedragscodes, maar ook vaak verankerd in wetgeving
voorbeelden:
Bv. plicht tot onafhankelijkheid en onpartijdigheid in gids van advocaten , Gw.,
art. 6 EVRM, Ger.W.
Bv. beroepsgeheim van juristen in hun deontologische code, art. 458 Sw.
2
Kato Michiels
, Bv. verbod voor advocaten, magistraten en notaris rechten van betwiste
vordering te kopen van rechtsgebied waarin zij actief zijn verankerd in Ger. W.
DISCIPLINAIRE REGELEN= regelen die ertoe strekken de interne cohesie of het aanzien van het
beroep naar buiten toe te handhaven
o Willekeurig regelen interne omgang tussen beroepsbeoefenaren van bepaalde
beroepsgroep, hadden perfect anders kunnen zijn
o “Het moet omdat het moet”
o Voorbeelden
Bv. gedragscode van notarissen zegt dat tenzij er geen andere mogelijkheid is, is
niet toegelaten om cliënteel buiten kantooruren en in het weekend te ontvangen
is geen deontologische regel want draagt dit ertoe bij dat het notariaat beter
zijn maatschappelijke functie vervuld? Nee, net niet, want voor sommige mensen
zou het net handiger zijn. Gaat wel de cohesie versterken/eigen belang van
beroepsgroep voor ogen hebben nl. we gaan elkaar niet beconcurreren als
notarissen
Bv. hoe wordt volgorde bepaald waarin zaken worden behandeld? voor
strafzaken in functie van anciënniteit van advocaten (meeste anciënniteit, zal het
die dag als eerste worden behandeld), hierop voor gaat de strafhouder en leden
van de raad van de orde die die dag nog verplichtingen hebben als lid van de
raad <> in burgerlijke zaken: volgorde waarop zaken op zittingsgrol zijn
ingeschreven, als je niet vanaf het begin aanwezig bent moet je achteraan
aansluiten zijn gewoon hoffelijkheidsafspraken, had anders kunnen zijn bv.
systeem van strafzaken toepassen in burgerlijke zaken
Bv. deontologie van studenten hoe je een leerkracht of prof aanspreekt
Bv. je mag als advocaat geen aangetekende brieven sturen t.a.v. confrater is
misschien net in voordeel van cliënt dat er zekerheid is, maar als beroepsgroep
wilt men geen wantrouwen creëren hierdoor dus het mag niet
TUCHTRECHT = instrumentarium ter handhaving van de deontologische en disciplinaire regelen
tuchtmaatregel ordemaatregel
motief straffen (personeels)lid In belang goede werking van de
dienst, geen schuldvraag
voorlopige maatregel in
afwachting van uitspraak
Bv. Schorsen advocaat zolang er
nog geen uitspraak is in
tuchtrechtelijk onderzoek
Om vertrouwen in
advocatuur/magistratuur te
waarborgen
Cfr. bestuursrecht bv. in belang
3
Kato Michiels
, van dienst dat ambtenaar
andere functie krijgt of
verplaatst naar andere dienst
schadeverwekkend effect boeten voor schuldig gedrag last in het belang van de goede
werking v/d dienst
legaliteitsbeginsel nulla poena sine lege = alleen geldt niet tuchtoverheid
maar tuchtstraffen die heeft hier heel grote vrijheid bv.
uitdrukkelijk in tuchtrecht zijn schorsing is heel verregaand,
voorzien, kunnen worden minder verregaande regels zijn
opgelegd niet geregeld in tuchtwet bv.
andere functie/dienst geven
GEDRAGSCODE = codificatie van de deontologische (en disciplinaire) regelen geschreven
regels van een bepaalde beroepsgroep
AFDELING 2. HET ONDERSCHEID TUSSEN DEONTOLOGIE EN MORAAL
Deontologie vs Moraal / ethiek
o Deontologie
rechtsnormen (wettelijke bepalingen die de belangrijkste deontologische
principes verankeren) en sancties als je de deontologie miskent
groepsrecht (van beroepsgroepen)
= ‘applied ethics’
Voor deontologie is het onmogelijk om elke professionele situatie te
voorzien veel dingen moet je invullen adv eigen ethische principes
Begrip geeft de verhouding tussen deontologie en moraal deontologie
is toepassing in concrete regels van bepaalde ethische principes, maar
moraal is wel iets persoonlijk
Bv. gedragscodes als docent (bv. onderwijsregelement, facultaire codex,
zelfstandig academisch personeel,…) maar er staat nergens of het als
docent toegelaten is om vriendschapsverzoeken van studenten op
sociale media te aanvaarden eigen ethisch aanvoelen dat kan
evolueren (bv. vroeger aanvaardde Rutten het niet, nu iedereen)
o Moraal/ethiek
Beroep op individuele geweten, wordt niet gesanctioneerd
4
Kato Michiels
