Rescue wilde dieren
Les 1: Introductie
Hoe euthanaseer je een aangestrande walvis effecient?
Een van de mogelijkheden is met een steekstok, trocaar, naarbij het hart brengen.
Hoe bepaal je of je een zeezoogdier moet redden? Verantwoord omgaan!
Dieren stranden altijd aan met een reden (ze zijn aan het sterven) en als dit puur door natuurlijke
omstandigheden gebeurt dan interfeer je eigenlijk met natuurlijke selectie want het dier is uitgestoten door
zijn populatie. Als je dit dier gaat redden en terug vrijlaten ga je dus gaan interferen met genetische selectie.
Dit dier dat eigelijk te zwak was om te overleven in de natuur gaat zich nu toch gaan voortplanten en dus een
zwakkere generatie opbouwen + dit dier is in contact gekomen met bv antibiotica dus de populatie in de natuur
gaat daar ook mee in contact komen en je gaat ziektes introduceren die de populatie niet kent aangezien ze
niet op land komen en zo ga je de natuurlijke populatie ondermijnen. Dus euthaneseren of redden, de keuze
hangt dus af van de situatie. Aangestrande dieren worden dus best alleen gered als we spreken van menselijke
interventie of een beschermde inheemse diersoort.
TRIAGE is belangrijk: kan ik dit waarmaken, wil ik dit waarmaken, zal ik dit waarmaken en hoe ga ik dit
waarmaken? Kijk naar de haalbaarheid van de diersoort. Hoe ziek is het dier? Kan je dit dier redden op korter
termijn? Hoe langer het dier in opvang blijft hoe groter de kans is dat hij afhanklijk wordt van de mens. Kijk ook
naar de leeftijd, sommige dieren stranden aan door ouderdom. Is het mogelijk om het dier op te vangen? Heb
je de faciliteiten, het geld, het personeel? Als je geen uitkomst hebt, begin er dan niet aan!
Anamnese is ook belangrijk! Waar, wanneer, welke uur, waarnemeningen, hoe is die aangespoeld? Belangrijk
bij orka’s omdat die terug moet naar zijn populatie en deze anamnese heeft invloed op waar je hem terug gaat
uitzetten. Hoe lag kan ik hem in quarantiane houden, in revalidatie houden?
Klinisch onderzoek is een must uiteraard voor je een beslissing maakt. Je doet dit zo rap mogelijk, je zoekt uit
waarom het dier is aangespoeld. Heeft het zin dit dier te helpen? Ja of nee? Wondes is niet erg, die genezen
rap, belangrijk is waarom hij die wondes heeft, waarom is hij aangespoeld? Kan je hem behandelen? Zoeken
wat er gaande is, krijg een totaal beeld. Lichamelijk onderzoek kan hierbij helpen: Temperatuur meten, pols,
ademhaling, cirulatie, darmotiliteit. BCS is ook een indicatie. Bloedonderzoek en parasitair onderzoek geeft een
mooi beeld waar de desinfficienties liggen. Zoek de oorzaken; zijn er abnormaliteiten, zijn er inwendige
bloedingen, is het dier drachtig,... Kritisch zijn, kan ik dit dier van zijn lijden verlossen?! VB het dier heeft
longwormen, waarom heeft hij wormen, waarom krijgt hij zijn longen niet onder controle. Welke diagnoses zijn
relevant? Welke diagnoses kan ik linken bij elkaar?
Als je hem gaat opvangen is het belangrijk om u medicamentengebruik aan te passen aan u setting. Zorg dat
deze medicatie niet ook wordt vrijgelaten in de natuur. Een zeehond met longwormen heeft bv ivermectine
nodig en dit kan een jaareenhalf later nog steeds uit zijn mest komen. Rescue setting dus kort, krachtige en
levensreddende medicatie. Langdurige medicatie moet mee opgepast worden. Je moet wel oppassen van de
kracht van je medicaie. Als je een zeehond bv krachtig gaat ontwormen, gaat het dier niet meer de kracht
hebben om longwormen uit te hoesten en zo krijgt die penumonie en gaat het dier toch dood. DUS begin rustig
te ontwormen zodat hij al een deel kan uithoesten en vervolgens ga je pittig ontwormen vanaf hij de kracht
heeft. Je mag het hoesten dus ook niet onderdrukken pas dus op met cortisone. Pas dus u aanpak aan naar de
1
,setting. Denk ook aan de halfwaardetijd1 van de medicatie. Bv als je een product inspuit met een
halfwaardetijd van 2 weken dan blijft het dier zeker nog een maand binnen want je wilt geen medicatie in het
milieu verpsreiden vb vetoplosbare producten. Let ook op voor antibioticumresidentie. Bij
antibioticaresistentie zijn de ziekteverwekkende bacteriën die in het dier zitten ongevoelig voor antibiotica
geworden. De antibiotica werken dan niet meer dus wordt het moeilijker om beter te worden. Dit gebeurt door
antiobiotcums aan ongepaste dosis te geven. Je geeft anitboticum in kleine dosis daardoor ga je de bacteriën
die ertegen kunnen uitfilteren en de gevoelige bacteriën gaan dood. De dosis ga je gelijdelijkaan opdrijven tot
alleen de bacteriën die ongevoelig zijn aan de antibiotica overleven en de kolonisiatie overnemen. De volgende
keer dat je het antibioticum gebruikt werkt het product niet meer. Gebruik dus de gepaste dosis. Pas op met
populaties in het wild want resistente bacteriën kunnen zich verspreiden onder elkaar waardoor zieke
zeehonden die in de opvang terecht komen al ressitent zijn tegen antibiotcums. Hoe pak je dit nu aan? Heel
snel, kortwerkende hoge dosis geven (kort maar krachtige kuur) en langdurig in de rescue houden zodat er
geen contact is met de natuurlijke populatie. Antibioticaresistentie is dus heel belangrijk binnen een populatie
maar minder relevant bij individuele therapie dus als je het gebruikt doe je dat bij 1 dier in een gecontroleerde
setting.
Geef voorbeelden van antibiotca: Amoxicilline, Cefalosporines, Doxycycline
Risisco’s van een rescue zijn uiteraard zoönoses, infecties die van dieren op mensen en van mensen op dieren
kunnen worden overgedragen. Enkele voorbeelden van zoönosen geassocieerd met zeezoogdieren zijn:
brucellose, toxoplasmose, influenza A virussen,... Nog risico’s zijn aggressie en gedrag van het dier. Het blijven
wilde dieren. Nog een risisco is wenning. Te lange revalidatie kan lijden tot wenning bij de dieren waardoor ze
in het wild contact gaan zoeken met de mens. EN nogmaals rescue kan de natuurlijke populatie
ondermijnen/onderdrukken. Je wilt geen dieren vrijlaten die besmet zijn met een bacterie dus goede hygiëne
en quarantaine is onontbeerlijk. Incubatieperiode2 is belangrijk. Het dier heeft een infectie maar nog geen
ziektebeeld dus als het dier terug in een populatie wordt gezet kan het andere dieren besmetten. Daarom is
quarantaine/isolatie nuttig om het dier de tijd te geven om ziektesymptomen te ontwikkelen. Hoelang? Dat
hangt af van de ziektes. Je kijkt best naar de meest voorkomende ziektes en hoe lang dat die incubatieperiode
is, meestal 3 weken.
Gedragsobservaties zijn ook nodig, wat doet het dier naar gedrag, naar ontwikkeling naar stressniveau’s? Is het
dier uitgeput? Heeft het dier meer rust of meer behandeling nodig? Bij zeezoogdieren tellen we meestal de
ademhaling. Bij longonsteking gaat de ademhaling omhoog gaan, het dier wordt kortademig en zal
oppervlakkerig ademen.
Zorg voor een goede dataverzameling. Houdt alles goed bij, schrijf alles neer, dit is handig voor de wetenschap
en de toekomst en je leerporces. Good recordkeeping. Heeft het dier gegeten, hoe heeft het gegeten, hoe was
de ademhaling, welke medicatie heb je gebruikt? Documenteer alles zodat je kan terugkijken.
Voor het uitzetten van een dier ga je uiteraart terug naar plaats van vondst. Beroep u best op een
wetenschappelijk comité die objectief beoordeeld: is een dier uitzetbaar? ja of nee? Anders gaat de beslissing
naar personen met belangenvermenging. Bv het komt goed uit (financieelgewijs) om dieren te vertonen aan
het publiek en op die manier ben je een betrokkenpartij want de uitkomst komt u goed uit als het dier daar
moet blijven. Sommige dieren hebben ook hervormingstraining nodig, jachttechnieken aanleren bv bij jonge
dieren. Je mag blijkbaar wel geen gewervelde dieren (vertebraten) levend voederen aan andere dieren dus
1 De halfwaardetijd van een medicijn is de tijd die het kost voordat de helft van de ingenomen dosis in het lichaam is afgebroken of
geëlimineerd. Het is een maatstaf die wordt gebruikt om te bepalen hoe snel een medicijn uit het lichaam verdwijnt. De halfwaardetijd
heeft invloed op de frequentie waarmee een medicijn moet worden ingenomen.
2 De incubatieperiode of incubatietijd van een ziekte is de tijd die verstrijkt tussen de besmetting en de eerste klinische symptomen van
de ziekte.
2
,wees creatief. Dieren die niet uitzetbaar zijn kunnen gebruikt worden voor de wetenschap of andere
educatieve mogelijkheden.
Goede indicator om na te gaan of je dier het gaat overleven is kijken of het na een paar dagen zelfstandig kan
zwemmen.
Les 2: Werking van wetenschappelijk onderzoek met wilde dieren.
SEAMARCO
Het is een privéfirma (onderzoekscentrum) dus geen overheidsinstelling in Zeeland. Doelstelling: toegepast
wetenschappelijk onderzoek voor het behoud van zeezoogdieren. Het bedrijf werkt liever anoniem, het is een
tak van een ander groot bedrijf in Nederland, Topsy Baits, die instaat voor het fokken van aas voor de visserij,
wormen. Het ligt in verbinding met de Oosterschelde dus dit natuurlijk water kan gebruikt worden voor de
bruinvissen en zeehonden. Het nadeel hiervan is dat het water in contact komt met wilde dieren dus er is
contaminatie mogelijk, maar dit is natuurlijk het natuurlijk milieu maar je moet daar wel rekening meehouden.
De meeste onderzoeken gaan over bruinvissen, zeehonden en tegenwoordig ook zeeleeuwen maar ook vissen
en ongewervelde dieren. SEAMARCO werkt samen met veel wetenschappelijke instellingen bv university of
Bristol en het Arsenaal. De staat moet ook aantonen dat ze geld steken in het behoud van de natuur dus
daarom gaan zij onderzoeksprojecten financieren. Ook miljardebedrijven zoals oliebedrijven gaan ook
onderzoeken financieren om hun imago te verbeteren.
Meest relevant voor onze riching is het (akoestisch) onderzoek met bruinvissen en zeehonden (Noordzee heeft
enkel de Grijze en Gewone zeehond). In SEAMARCO zijn het de Gewone zeehonden die worden gebruikt voor
onderzoeken over hun gehoorbereik en gehoorsensiviteit onder water te observeren en vaste te leggen in
wetenschappelijk publicaties. Zo kan de regering zich afstemmen op de noden van deze dieren in het wild. Wat
kan dit dier allemaal horen? De training die hierbij komt kijken is een beetje complex: je moet niet alleen
belonen wanneer het dier iets gehoord heeft, maar ook wanneer het dier iets niet gehoord heeft. Het dier
moet reageren, heeft hij het gehoord, ja of nee? Je moet kunnen onderscheiden of het dier het gewoon niet
gehoord heeft of gewoon niet wil komen. VOORBEELD: laat het dier positioneren gedurende 10 seconden
terwijl het geluid afspeeld: als hij blijft liggen gedurende 10 seconden en daarna wegzwemt dan heeft hij het
niet gehoord, als het dier direct wegzwemt heeft hij het wel gehoord. In beide gevallen beloon je want hij heeft
de training goed gedaan. Als je wilt nakijken of hij met je voeten speelt dan speel je een geluid af dat hij zeker
kan horen. Het is ook belangrijk om goed te varrieren tussen beloningen, oefeningen en trainers om de beste
resultaten te verkrijgen.
Goede onderzoeksvraag: Kunnen echolocatie-echo's gemaskeerd worden om te voorkomen dat dolfijnen
vissen in het net volgen?
Zo een onderzoekscentrum heeft de juiste infrastructuur nodig. De pomp en filterinstallatie zijn geinstalleerd
op rubbere blokken zodat die geen geluidsoverlast bezorgen. TTS: temporary thresthold shift3, tijdelijke
verstoring van het gehoor. Ze proberen de natuurlijke omgeving na te bootsen vb door zandbodem te
gebruiken want dit dempt ook natuurlijk geluid dus dit benaderd meer een natuurlijke situatie (dit zand kan
wel gemakkelijk tussen de filter geraken, bruinvissen en dolfijnen hebben wel niet veel interactie met zand
behlave als je het gebruikt als verrijkingsobject bv door een object te verstoppen dat het dier moet zoeken),
3Temporary Threshold Shift (TTS) verwijst naar een voorbijgaande verandering in het gehoorvermogen als gevolg van blootstelling aan
harde geluiden of lawaai. Het is een auditieve reactie waarbij het gehoor tijdelijk wordt verminderd na blootstelling aan lawaai, maar
het gehoor herstelt zich meestal na verloop van tijd.
3
, kokosmatten worden gebruikt voor de wanden om het reflecterend vermogen van u betonwand sterk gedempt
wordt (geluidsdempend). Deze kokoswanden zijn ook een aanhechtingsplaats voor mirco-organismen, zoals
annemonen en zeesterren, kleine vissoorten en garnaaltjes en zo krijg je een biologische filter. Je krijgt dus
biologisch systeem want je voegt geen chloor toe aan het water, en doordat het water afkomstig is van de
Oosterschelde die vol zit met micro-organismen, zo bestaat er dus een natuurlijk milieu in de bakken en groten
deels een biologische filtratie. Er wordt ook gebruik gemaakt van mossel- en oesterculturen die de aanwezige
micro-orgaismen helpen met het water te filteren. De aanwezige micro-organismen kunnen uiteraard wel de
proefdieren beschadigen, je kunt niet uitsluiten dat er pathogene micro-organismen binnenkomen dus je moet
werken met een biologisch evenwicht en dus de mogelijkheden hebben het milieu te beheersen. Een drijvende
plaat is belangrijk voor de zeehonden om op te rusten en zonnebaden, dit is een vorm van verrijking.
BIOLOGIE VAN DE BRUINVIS
Bruinvis is een walvisachtige (geen deel van de familie dolfijnen) en deel van de onderorde tandwalvissen.
Walvisachtigen (Cetacea) zijn onderverdeeld in twee subgroepen: de tandwalvissen (Odontoceti) en de
baleinwalvissen (Mysticeti). Ze leven eerder solitair behalven als ze zich willen voortplanten. De bruinvis wordt
vaak gebruikt als modeldier bij onderzoeken (vooral onderzoeken over geluidsvervuiling) want ze zijn heel
gevoelig qua stress en qua schrikreactie maar ook qua gehoor, als je deze dieren kunt helpen kan je vrijwel alle
zeezoogdieren helpen. Het is ook een klein dier dus makkelijk handteerbaar en uiteraard een inheemse soort.
De staart is een bindweefselvlak dus je kan daar bloed prikken en injecties geven. De spiermassa bevindt zich
op de rug en daar kan je intramusculair inspuiten. Al de ingewanden zijn vrij compact en sterk beschermd door
de ribwanden waardoor het dier grotere drukken kan weerstaan. De bruinvissen komen vooral voor in de
Noordelijke zeeën langs de kustregio’s aangezien ze klein zijn dus gevoeliger zijn aan stromingen en de kracht
van de golven en aangezien ze meer oppervlakkig gaan jagen en minder diep gaan duiken om te foerageren. Ze
zijn zeer frequent aanwezig in onze regio maar ze staan wel veel onderdruk. Veel informatie is uiteraard
verzameld uit aanstrandingen.
Bruinsvissen zijn zeer energetisch behoeftig. Dit heeft vooral te maken met hun lichaamsvorm, ze zijn klein dus
hun maagvolume is ook klein, ze verliezen veel energie aan thermoregulatie want ze leven in koude wateren
als warmbloedigdier4, er moet dus een continue aanvoer zijn van energie. Ze moeten dus continue eten. Als je
een jonge bruinvis gaat redden moet je dus melk kunnen voorzien met veel vet, melk die zeer energierijk is.
Beste optimale verzorging is om het 1,5 uur voeding geven per dag, dus 16 keer per dag (gem. 1l per dag en
100ml per voeding want als je te veel geeft per voeding dan braken ze het gewoon uit). Het dier moet continue
voedsel opnemen, continue melk drinken. Na de zoogtijd moet het dier nog steeds veel eten, per dag 3.3 kg
voedsel per dag, 8% van zijn lichaamsgewicht. Hij is dus continue afhankelijk van voedselopname. Hoeveel keer
voeding geef je dan per dag? Wat is de voedseldoorloopsnelheid? Dit kan je testen door karmijnrood toe te
voegen in het voedsel, voedingstof die rood kleurt en niet toxisch is. Als het dier stoelgang maakt dan zal het
water rood kleuren en dan weet je dus dat het karmijnrood uit het lichaam is. Je moet dus de tijd meten tussen
opname en het rood kleuren van het water door de feaces en dan weet je de doorloopsnelheid van de darmen.
De passage van vb een bruinvis van 30kg is ongeveer 150 min dus om de twee uur is het maagdermstelsel leeg,
dus om de 2 uur voeden. De darmen van deze bruinvissen moeten dus continue werken en continue energie
opnemen. Dit kan je nakijken door naar de darmen te luisteren met een stethoscoop. Als je niks hoort en de
darmen dus stilliggen dan spreken we van ileus, te weinig mobiliteit in het darmstelsel. We noemen vet van
zeezoogdieren blubber, dit is belangrijk voor isolatie en energiereserves. Vetdiktemeting geeft een indicatie
4 Het verschil tussen warmbloedige (homeotherm) en koudbloedige (poikilotherm) dieren heeft te maken met hoe ze hun
lichaamstemperatuur reguleren. Warmbloedigen handhaven een constante lichaamstemperatuur, onafhankelijk van de omgeving +
hogere stofwisseling voor constante activiteit vb zoogdieren en vogels. Koudbloedigen lichaamstemperatuur varieert met de omgeving
+ lagere stofwisseling, afhankelijk van externe warmtebronnen vb reptielen, amfibieën, veel vissen.
4
