SAMENVATTING PUBLIEKE ECONOMIE
2024-2025
LES 1: INTRO, H18
3 elementen:
• Allocatie
o Maximaliseren van de economische welvaart, economisch efficiënt (bij marktfalen grijpt
de OH in).
• Distributie
o Verdeling van de welvaart over de klassen
• Stabilisatie
Waar is dat staatje?:
• Overal is da staatje
o Regulering (wat mag wat niet)
o Prijzen aanpassen (via taxes and subsidies)
o Zelf goederen en diensten voorzien
• Hoe groot is ‘de staat’ eigenlijk?
Overheidsbestedingen als % van het BBP, 1880-2010
• De staat zorgt voor 50 tot 60% van het BBP. De eeuw van de staat, de staat is toegenomen.
De oorlogen worden door staten gefinancierd.
• Hoe groot moet de staat zijn?
o Hangt af van de allocatie, distributie en stabilisatie
o Overheden zijn sterk gegroeid. Landen waar de OH groot is, zijn aantrekkelijker om te
wonen zien we in migratiestromen.
• Wat is de rol van ‘de staat’?
1
,Ideologische visie op relatie individu en staat:
Organische VS. Mechanische visie
• Organische visie
o Maatschappij = natuurlijk organisme
o Staat = het hart, bepaalt het doel
o Individu = deel ervan
o Gemeenschap belangrijker dan individu
o Maatschappij heeft doelen, die door de staat bepaald worden. Beleid dient om die te
bereiken
• Mechanische visie
o Staat = som van individuen
o “Government for the good of the people”
o Individuen hebben doelen, sommige worden makkelijker collectief gerealiseerd
o bv. veiligheid,
• deze cursus gaat eerder de mechanische visie bekijken: kan een individu dit zelf bereiken of is het
beter op hoog niveau?
Goed en kwaad:
• Consequentialisme
o Een actie wordt beoordeeld enkel op basis van de gevolgen die ze heeft
o Iets is moreel goed of slecht als het goede of slechte gevolgen heeft
o We gaan het goed of kwaad van bepaalde actie beoordelen door te kijken of de gevolgen
van die actie goed of slecht zijn.
• Intentionalisme/ deontologie
o Een actie wordt beoordeelde op basis van de intenties waarmee ze is gerealiseerd
o Er zijn gedragsregels/ morele codes, er is morele plicht om een bepaalde actie te stellen
o Actie is goed als het bepaalde morele codes honoreert. Vanuit deontologie mag je
beloftes niet verbreken.
Mensen kunnen in het algemeen op beide manieren denken.
Bv.: je belooft je broer om in de tuin te helpen, maar een vriend stelt je een weekendje in de Ardennen
voor. Moet je dan die belofte verbreken? Publieke economie → consequentialistisch... Definieer
‘welvaart’ en dat gaan we maximeren
Positieve en normatieve analyse:
• Positieve analyse: oorzaak gevolg: A gebeurt, dat leidt tot B
o Vaak een model nodig (de realiteit is complex)
o Model = Vereenvoudiging van de realiteit
o Reden voor gebruik van een model:
▪ Experimenten niet mogelijk/wenselijk
▪ Economisch systeem is groot en complex
▪ Model laat toe ‘logisch en consistent’ te redeneren
o Gevolg:
▪ Elk model: nood aan ‘assumpties’/’veronderstellingen’
2
, ▪ Afleiden van logische gevolgen uit het model ‘gegeven de assumpties v.h.
model’
• Normatieve analyse: wat zou moeten gebeuren
o Gebaseerd op de positieve analyse: een beoordeling van een situatie
o een waarde-oordeel: dit zou moeten gebeuren
Bv.: oh beslist dat belastingen op fruit moet dalen. Positieve analyse zou zeggen dat dat lagere
belastingen ervoor zouden zorgen dat mensen meer fruit eten. Bij een normatieve analyse is het eerder
een advies van wat de overheid eerder zou moeten doen. Normatief is eigenlijk meer beleidsadvies.
Bv.: citadelpark: als de oh meer planten legt dan zullen mensen meer gebruik maken van het park (=
positieve analyse). De oh zou beter meer planten leggen in het park (normatieve analyse).
Doel van de intro:
0) Starten van 0 (een economie zonder overheid)
1) Snelle herhaling van een aantal basisconcepten
o Vraag en aanbod
o CS en PS
o Indifferentiecurven (voorkeuren)
o …
2) Paretogrens: allocatie en distributie uitgebeeld
Stel er is geen OH:
• Ongereguleerde economie/ natuurlijke anarchie
o Geen eigenlijkendomsrechten
o Geen contractwetgeving
o Geen rechtshandhaving
• Spel theoretische analyse ter illustratie
o Stel er zijn twee individuen/spelers
o Er zijn twee carrièrepaden/strategieën
▪ Boer worden: werken levert pay-off van 12 op maar kost 2 inspanning
▪ Viking worden: steel het werk van de ander
• Minimale staat…
o Uitkomst 1: beide zijn boer → elk afzonderlijk levert het 10 op.
o Uitkomst 2: beide Viking → ze willen allebei
stelen maar er is niets te stelen dus ze hebben
allebei 0.
o Uitkomst 3: Viking en boer → boer heeft 12
opgeleverd maar twee gaat weg door de
inspanning dus boer heeft -2 en Viking heeft
alles gestolen dus heeft 12
o Uitkomst 4: idem als uitkomst 3
➔ Dus als de overheid niet tussenkomt heb je eerder uitkomst 3 of 4. Dus als de OH wel tussenkomt
is er de beste welvaart voor beide personen. 0 en 0 is het evenwicht want bij 10-10 zou de Viking
3
, willen a want 0 is beter dan -2. het is beter om in de situatie te zitten waar iedereen Viking is dan
de situatie waar iedereen boer is.
➔ Deze maatschappij leidt tot het probleem dat iedereen kiest om Viking te worden (levert meer
op), beide spelers kunnen kiezen: Viking levert meer op (boer = 10 of -2, Viking = 12 of0)
➔ Minimale staat: van 0;0 gaan we naar maatschappij van 10;10
➔ Pareto verbetering, want het is minimum voor 1 speler beter en niemand gaat er op achteruit.
Idee van de “minimale staat”:
• Volledig ongereguleerde economie kan niet goed werken
o Staat van natuurlijke anarchie
o Overheid/staat als sociaal contract (Hobbes)
• Toch nood aan een “minimale staat”, want anders is handel en marktwerking heel erg moeilijk
o Landen die dit niet hebben, noemt men ook wel “failed states”.
▪ Eigenlijkendomsrechten
▪ Contractwetgeving
▪ Rechtshandhaving
• Politie, justitie, leger,… zijn de minimale bestaande instituties
• = voorwaarden om een markt te laten werken
• Geen verdere overheidsinmenging nodig (?)
Minimale staat:
Night-watchman state (Nozick, 1974): “Our main conclusions about the state are that a minimal state,
limited, to the narrow functions of protection against force, theft, fraud, enforcement of contracts,
and so on, is justified, but any more extensive state will violate persons' rights not to be forced to do
certain things, and is unjustified; and that the minimal state is inspiring as well as right.”
• Heeft aanhangers (bv.. Libertariërs, the Tea Party Movement,…)
• Markt leidt tot maximale welvaart! Maar in realiteit: armoede, prijsafspraken, dure
gezondheidzorg, files, sigaretten, vervuiling, slechte vrienden, te veel keuzen, panda sterft uit,
nachtvluchten over Brussel, klimaat gaat naar de haaien, te weinig keuze, crisis, ontbossing,
drugs…
• In theorie: markten werken (leiden tot maximale welvaart) onder bepaalde voorwaarden…
o Geen marktfaling
o Rationaliteit en perfecte informatie van consument
o … Hoe denken economen hierover? OH nodig? Welk beleid? → Publieke economie
Marktefficiëntie:
• VRAAGCURVE:
o MBTB = marginale bereidheid om te betalen.
o Q is de hoeveelheid goederen, P is de prijs.
o Hoeveel wil de consument bijkomend betalen voor 1 extra eenheid.
4
