Privaatrecht: Extracontractueel
Situering ..................................................................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 1: Buitencontractuele aansprakelijkheid als bron van verbintenissen ...................................................... 2
Hoofdstuk 2: Verschillende soorten buitencontractuele aansprakelijkheid ............................................................... 2
Hoofdstuk 3: Situering boek 6 BW ........................................................................................................................... 3
Voorwaarden voor aansprakelijkheid .......................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1: Tot aansprakelijkheid leidend feit........................................................................................................ 3
Hoofdstuk 2: Schade die in aanmerking komt voor schadeloosstelling ................................................................... 16
Hoofdstuk 3: Oorzakelijk verband .......................................................................................................................... 19
Pluraliteit van aansprakelijkheid ................................................................................................................................ 22
Hoofdstuk 1: Meerdere derden aansprakelijk ........................................................................................................ 22
Hoofdstuk 2: Medeaansprakelijkheid van de benadeelde ...................................................................................... 25
Samenloop................................................................................................................................................................ 26
Gevolgen van aansprakelijkheid ................................................................................................................................ 27
Hoofdstuk 1: Schadeloosstellingsplicht .................................................................................................................. 27
Hoofdstuk 2: Preventie van schade ........................................................................................................................ 31
Hoofdstuk 3: Vergoeding van nettowinst ............................................................................................................... 31
Aansprakelijkheidsverzekeringen............................................................................................................................... 32
Hoofdstuk 1: Verzekerd risico ................................................................................................................................ 32
Hoofdstuk 2: Soorten aansprakelijkheidsverzekeringen ......................................................................................... 32
Hoofdstuk 3: Relatie verzekeraar en benadeelde ................................................................................................... 33
Hoofdstuk 4: Regresmogelijkheid verzekeraar ....................................................................................................... 33
Enkele alternatieve schadevergoedingssystemen ...................................................................................................... 34
Hoofdstuk 1: Verkeersslachtoffer: Artikel 29bis WAM ............................................................................................ 34
,Situering
Hoofdstuk 1: Buitencontractuele aansprakelijkheid als bron van verbintenissen
Bronnen van verbintenissen
Verbintenissen ontstaan uit: art. 5.3 BW
- Rechtshandeling
- Oneigenlijk contract
- Buitencontractuele aansprakelijkheid
o Verbintenis tot schadeloosstelling ten last van de aansprakelijke tav de persoon die schade leed
o Wanprestatie kan worden gezien als onrechtmatige daad
Voor schending van een contract is er een contract nodig (dus wilsovereenstemming)
- De wet
Contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid
- Aansprakelijkheid is de uitzondering: meestal is er geen aansprakelijkheid
o Persoon die schade lijdt, moet ze gewoon lijden
- Niet-nakoming van een contract kan verbintenis tot schadeloosstelling doen ontstaan = contractuele
aansprakelijkheid
- Burgerrechtelijke aansprakelijkheid (≠ strafrechtelijke aansprakelijkheid)
o Contractuele aansprakelijkheid
Verbintenis van contractpartijen
o Buitencontractuele aansprakelijkheid
Ieder opgelegde (wettelijke/reglementaire) zorgvuldigheidsnorm
Hoofdstuk 2: Verschillende soorten buitencontractuele aansprakelijkheid
Aansprakelijkheid voor eigen daad en voor andermans daad
Oorzaak aansprakelijkheid
- Eigen schadeverwekkend gedrag = aansprakelijkheid voor eigen daad
o Foutaansprakelijkheid: art. 6.5 BW
- Schadeverwekkend gedrag van iemand anders = aansprakelijkheid voor andermans daad
o Iemand lijdt schade, en iemand anders heeft deze schade veroorzaakt: de wet zal deze schade
verleggen naar de verantwoordelijke
o art. 6.12 – 6.15 BW
Wetgever stelt iemand aansprakelijk voor het schadeverwekkend gedrag van iemand anders
- Aansprakelijkheid van de schadeverwekker zelf blijft daarnaast ook bestaan = CUMUL
o Ene vorm van aansprakelijkheid vervangt de andere niet uit
o Afwezigheid van ene vorm sluit de andere vorm niet uit
Ontstaan aansprakelijkheid voor andermans daad
- De andere heeft schade veroorzaakt door zijn fout of door een ander tot aansprakelijkheid leidend feit
o Dat de aansprakelijkheid van de andere zelf is uitgesloten (vb. kind jonger dan 12), doet niet af aan
de aansprakelijkheid van de persoon die voor het kinds gedrag in principe aansprakelijk is (de ouder)
Cumul
- Verschillende rechtsgronden, maar dezelfde persoon
- coëxistentie: verschillende vorderingen op verschillende personen, of verschillende vorderingen die
vorderen op dezelfde persoon
o Identiteit van de persoon wordt aangesproken
2
,Hoofdstuk 3: Situering boek 6 BW
Vernieuwingen
- Samenloop
- Quasi-immuniteit
Voorwaarden voor aansprakelijkheid
Drie voorwaarden
Aansprakelijkheid vaststellen
- Een tot aansprakelijkheid leidend feit (vb. gedrag van persoon/dier, gebrek in zaak/product)
o Fout van aansprakelijke = eigen fout foutaansprakelijkheid
o Fout of andere gebeurtenis door iemand anders, of niemands fout risicoaansprakelijkheid (=
objectieve aansprakelijkheid)
- Schade
- Causaal verband
o Tussen tot aansprakelijkheid leidend feit en schade die in aanmerking komt voor schadeloosstelling
Het begaan van een fout volstaat NIET voor aansprakelijkheid op basis van art. 6.5 BW
- Er zijn situaties waarbij een fout geen schade veroorzaakt
Voorbeeld: Werknemer duwt op foute knop, fabriek en huis ernaast branden af.
- Schade: huis dat afbrandt
- Causaal verband: Het feit dat de werknemer de knop induwt
- Tot aansprakelijkheid leidend feit: het feit dat u de werkgever bent van de werknemer, is het aanleidend feit
tot aansprakelijkheid, werkgever zijn, is op zich geen fout
- Foutaansprakelijkheid: werknemer
- Risicoaansprakelijkheid: feit dat je werknemer bent
Toepassingsgebied
- De drie voorwaarden zijn van toepassing op natuurlijke, private en publieke rechtspersonen, tenzij de wet
anders bepaalt: art. 6.4 BW
- Natuurlijke personen
o Minderjarigen jonger dan 12 jaar: Nooit aansprakelijk voor hun fout of voor een ander tot
aansprakelijkheid leidend feit: art. 6.9 BW
o Minderjarigen ouder dan 12 jaar: aansprakelijk voor schade veroorzaakt door hun fout of door een
ander tot aansprakelijkheid leidend feit: art. 6.10, eerste lid en art. 6.11, eerste lid BW
Idem geestesgestoorden
Hoofdstuk 1: Tot aansprakelijkheid leidend feit
Fout-en risicoaansprakelijkheid
Verschillende soorten tot aansprakelijkheid leidende feiten: 2 categrieën
- Foutaansprakelijkheid
o Feiten die bestaan in foutief gedrag van de aansprakelijke
- Foutloze aansprakelijkheid = risicoaansprakelijkheid
o Feiten die aan de aansprakelijke toegerekend worden omdat die een bepaalde band heeft met het
potentieel schadeverwekkend incident
Wetgever kanaliseert schadeverwekkende feiten naar een bepaald persoon omdat die
gelinkt kan worden aan het risico op schade
Vb. bewaarder van een gebrekkige zaak (art. 6.15 BW), bewaarder van een dier,
aansprakelijkheid van aanstellers voor hun aangestelden (art. 6.14, §1 BW)
3
, - Alle aansprakelijkheidsregimes zijn in principe cumuleerbaar: art. 6.2 BW
Afdeling 1. Foutaansprakelijkheid
§1. Aansprakelijkheid voor eigen daad
A. Beginsel
Uitgangspunt
- Iedereen is aansprakelijk voor de schade die hij door zijn fout aan een andere veroorzaakt: art. 6.5 BW
Begrip: Fout
- Schending van de wettelijke regel die een bepaald geedrag oplegt of verbiedt
- Schending van de algemene zorgvuldigheidsnorm die geld in het maatschappelijk verkeer
SCHENDING VAN EEN SPECIFIEKE GEDRAGSNORM
Welbepaald gedrag
- Fout = schending van een rechtsnorm die bepaald gedrag voorschrijft/verbiedt
o Vb. snelheidsbeperkingen, verbod om concurrentie te verstoren
- Vaststellen of er een overtreding is
o Inhoud en strekking nagaan: toetsing van het gedrag van de overtreder aan het criterium van
voorzichtige en redelijke persoon
- Naleving van rechtsnormen garanderen niet dat een persoon niet handelt in strijd met de algemene
zorgvuldigheidsnorm
o Naleving van zorgvuldigheidsnorm kan hogere eisen stellen dan een specifieke gedragsregel
Relevantie zorgvuldigheidsnorm
- Sommige rechtsnormen schrijven geen welbepaald gedrag voor, maar beperken zich ertoe te wijzen naar de
zorgvuldigheidsplicht die geldt in het maatschappelijk verkeer
- Niet elke overtreding van de wet is automatisch een fout
Inbreuk op een recht
- Inbreuk op subjectief recht: geen afzonderlijke foutcategorie
o Subjectieve rechten geven de titularis ervan bevoegdheden over bepaalde zaken, andere personen of
de eigen persoon
o Anderen hebben de verplichting om dat recht te respecteren
- Wie inbreuk pleegt op andermans recht, overtreedt de verbodsnorm handelt onrechtmatig
o Inbreuk kan beschouwd worden als de tekortkoming aan de verplichting tot onthouding die
voortvloeit uit de tegenstelbaarheid aan derden van het subjectief recht
= schending van een gedragsnorm die welbepaald gedrag oplegt
- Vb. vernieling (inbreuk op eigendomsrecht), laster (inbreuk persoonlijkheidsrecht), plagiaat (inbreuk
intellectuele rechten), …
Aard van de rechtsnorm
- Elke internationale rechtsnorm met rechtstreekse werking of nationaalrechtelijke rechtsnorm, kan bij
schending aanleiding geven tot een fout
o Aard = onbelangrijk
o Het maakt geen verschil of het gaat om de niet-naleving van een norm van civielrechtelijke,
administratiefrechtelijke of strafrechtelijke aard, federale norm, decreet of een verordening van een
lagere overheid
o Elk strafrechtelijk misdrijf wordt gekwalificeerd als een onrechtmatige daad (maar niet elke fout is
een misdrijf
Elke illegale handeling is een fout, maar niet elke fout is een illegale handeling
Schending van een recht is een fout Juist
Schending van een recht leidt altijd tot aansprakelijkheid fout: er moet ook schade en een causaal verband zijn 4
, SCHENDING VAN DE ALGEMENE ZORGVULDIGHEIDSNORM
Onzorgvuldigheid
- Schending van de algemene zorgvuldighsnorm = fout
- Een persoon handelt zorgvuldig als hij handelt als een voorzichtig en redelijk persoon geplaatst in dezelfde
omstandigheden (feitenkwestie voor de rechter): art. 6.6, §1 BW
Omstandigheden
- Externe omstandigheden (vb. tijd en plaats)
o Vb. gedrag van automobilist in dichte mist op autosnelweg mag niet vergeleken worden met gedrag
van een automobilist tijdens een lichte nevel op een landwegel om een fout bij die eerste vast te
stellen
- Rechter kan in principe geen rekening houden met interne omstandigheden
o Eigenschappen die samenhangen met de persoonlijkheid van de dader
Karakter, emotionaliteit, intellegentie, opvoeding, …
Vb. je rijdt te snel, onderweg naar ziekenhuis, waar u vrouw bevalt emotionele toestand
- Rechter kan wel rekening houden met objectieve criteria
o Beroep, ervaring, opleiding, …
o Meestal in nadeel van de persoon (vb. rechter zal strenger zijn op verkeersongeval als u professioneel
chauffeur bent, en nog strenger als u 20 jaar ervaring hebt)
Stel dat u iemand probeert te reanimeren, heeft u meer of minder kans om aansprakelijk gesteld te
worden als u arts bent, of is de kans hetzelfde? er is meer kans op aansprakelijkheid, want uw
beroep is een externe omstandigheid, en de rechter zal hier rekening meehouden
5 criteria waarmee rechter rekening kan houden om onzorgvuldigheid van persoon te beoordelen niet-dwingend
- art. 6.6, §2 BW
- De lijst is niet exhaustief en ook niet cumulatief
- Laat een ruime beoordelingsmarge voor de rechter
1 Redelijkerwijze voorzienbare gevolgen van het gedrag
o Kon de persoon die het schadeverwekkend feit stelde, op dat ogenblik, voorzien DAT er zich schade
zou kunnen voordoen?
Onbelangrijk of hij de concrete schade kon voorzien, maar gewoon dat hij schade kon
voorzien
Stel u komt uit de bocht en er valt een voorwerp op de weg, dit is onvoorzienbaar maar het kan toch een fout zijn,
want er zou eventueel een persoon kunnen oversteken hebben en u zou deze niet gezien hebben. De schade was
voorzienbaar, de concrete schade/omvang niet
2 De evenredigheid van het risicio dat de schade zich voordoet, haar aard en omvang tov de inspanningen en
maatregelen nodig haar te vermijden
o Een zorgvuldig persoon wordt verwacht de redelijke maatregelen te nemen om het risico van schade
te vermijden
o Indien kosten van noodzakelijke maatregelen buitensporig groot zijn in het licht van de
frequentie/omvang van het voorzienbare risico, kan er besloten worden dat er geen fout is
Stel er ontploft een opslagvat voor een bepaald chemisch gas en veroorzaakt schade. Het is niet omdat er, naast de
gebruikelijke veiligheidsmaatregelen, nog extra maatregelen konden worden genomen door het opslagbedrijf, dat
er automatisch sprake is van onzorgvuldig gedrag als die niet werden genomen. Als het buitensporig duur zou zijn
om bepaalde extra veiligheidsmaatregelen te nemen bij het bewaren van een bepaald chemisch gas, zou men
kunnen besluiten dat er geen fout is gemaakt als die niet werden genomen.
3 De stand van de techniek en van de wetenschappelijke kennis (tijdstip van het schadeverwekken feit)
o Er wordt verwacht dat men met de best beschikbare technieke werkt, die niet onredelijk veel kosten
Als na de ontploffing, tijdens de gerechtelijke procedure, een wetenschappelijke doorbraak wordt geboekt die
aantoont dat het chemisch gas in kwestie beter nooit in een opslagvat wordt bewaard, kan die studie niet gebruikt
5
