Samenvatting Personen- en
Familierecht
H1: Personen, familie en relatievermogensrecht: Inleiding
Personenrecht : burgerlijk recht dat in algemeen bepaalt wie een persoon is, welke zijn rechten en
plichten zijn als enkeling en dat bescherming van personen regelt.
regelt in welke mate personen mogen deelnemen aan rechtsverkeer.
doel: orde in samenleving brengen + verhoudingen tussen personen in goede banen leiden
(dieren situeren zich tussen ‘personen’ en ‘goederen’, door art. 3.39 BW)
Familierecht: burgerlijk recht dat statuur regelt van verhoudingen die gebaseerd zijn op afstamming
en op levensgemeenschap tussen volwassenen.
Personenrecht VS familierecht diverse relaties tussen deze 2 rechten (bv: recht op onderhoud en
opvoeding)
Relatievermogensrecht: regelt vermogensrechtelijke verhoudingen tussen partners en tegenover
derden tijdens én na de relatie. (bv: samenlevingscontracten en huwelijksovereenkomsten)
H2: Personen, familie en relatievermogensrecht: Personenrecht
1.Begrip en soorten personen
1.1. Begrip
Persoon = elke entiteit die drager kan zijn van rechten en plichten (ze hebben dus
rechtsbekwaamheid)
1.2. Soorten personen
1.2.1. Natuurlijke personen
Mensen van vlees en bloed die rechten en plichten hebben (hij kan goederen kopen, mag huwen, kan
erven, mag schenken…)
Dieren worden niet gezien als personen, maar ook niet als goederen. Door art. 3.39 BW wordt erkend
dat dieren een gevoelsvermogen hebben en biologische noden. (wil niet zeggen dat ze niet mogen
verhandeld worden, wat dus een verschil maakt met mensen)
Alle natuurlijke personen (mensen) zijn rechtsbekwaam en zijn in principe gelijk (art. 10 Gw en art. 4
oud BW)
Gelijkheid volgens Gw = enkel voor Belgen, maar aan elke vreemdeling op Belgisch grondgebied
wordt zelfde bescherming gegeven, tenzij uitdrukkelijke afwijking, volgens art. 4 oud BW).
DUS: vreemdeling zal in praktijk bijna zelfde rechten hebben als Belg: hij kan huwen,
contracten afsluiten, eigendommen bezitten…
Burgerlijke dood is afgeschaft (art. 18 Gw.) geen mens in België kan rechteloos worden (dus
volledige rechtsbekwaamheid verliezen)
WEL: wet kan aan enkele personen beperkt aantal subjectieve rechten ontnemen of
ontzeggen.
(bv: vreemdelingen in België hebben niet alle politieke recht: ze mogen niet stemmen bij de
, Vlaamse, Federale en Europese verkiezingen. Enkel gemeente- en provincieraadsverkiezingen
indien ze minimaal 5j in België hoofdverblijfplaats hebben)
Voor bepaalde door de wet opgesomde personen wordt rechtsbekwaamheid in relatie tot
bepaalde andere personen beperkt. Het is dus geen algemene onbekwaamheid, maar een wettelijk
bepaalde onbekwaamheid.
(bv: bepaalde personen mogen omwille van hun functie geen schenkingen ontvangen of geen
begunstigde zijn van testamenten, uitgaande van een persoon die ze hebben behandeld gedurende
de ziekte waaraan hij overleden is. Hierbij gaat het oa om gezondheidszorgbeoefenaars,
personeelsleden van instellingen voor residentiële ouderenzorg en bedienaren van de erediensten
(art. 4.142 BW))
Rechter kan ook bepaalde onbekwaamheden uitspreken.
(bv: wie als dader, mededader of medeplichtige schuldig is bevonden aan het plegen van bepaalde
feiten waardoor iemand overlijdt, kan uitgesloten worden om van de overledene te erven (art. 4.6
BW) bv: een zoon die zijn vader vermoord.)
1.2.2. Rechtspersonen
= bepaalde groeperingen van personen en/of middelen die hoedanigheid van persoon hebben.
Zij kunnen, los van de samenstellende natuurlijke personen, aan rechtsverkeer deelnemen zoals
mens, als dragers van subjectieve rechten en plichten.
vzw’s of vennootschappen: zij hebben een vermogen en zelf aandeelhouders kunnen dit
vermogen niet opeisen. Ze kan personeel aanwerven en ander ok’s sluiten.
(art. 1.5, §2 WVV, art. 1.6, §2 WVV en art. 3.86, §1 BW)
OPGELET!
rechtspersoon heeft in principe zelfde rechten en plichten als natuurlijk persoon, met
uitzonderingen: zo kan een rechtspersoon geen familierechten hebben (huwen, adopteren..) en geen
politieke rechten (stemrecht, deel uitmaken van een jury…)
1.3. Ontstaan en beëindiging van de persoonlijkheid
Bestaan natuurlijk persoon: geboorte, beëindiging natuurlijk persoon: dood wel nuance: er zijn
een aantal rechten en plichten die zich strekken vóór de geboorte en ook na het overlijden.
(bv: zo wordt de ongeboren vrucht reeds als een persoon beschouwd voor het erfrecht, voor
schenkingen of testamenten (art. 4.4 en 4.137 BW). het ongeboren kind kan ook erkend worden (art.
328, §3 oud BW))
(bv: een overleden kind kan nog erkend worden als het op zijn beurt kinderen heeft nagelaten (art.
328, §3 oud BW); de wil die de overledene tijdens zijn leven geuit heeft , kan ook nog gevolgen
hebben na zijn dood. De geldigheid van het testament wordt immers in de wet geregeld (art. 4.178
e.v. BW))
2.Staat van de persoon
2.1. Begrip en verkrijging
Staat van een persoon: is geheel van bepaalde hoedanigheden van een persoon die zijn rechtspositie
in de familie en in de maatschappij bepalen en die hem onderscheiden van de andere personen wat
het bezit en de uitoefening van bepaald rechten betreft. Het is de rechtstoestand van een persoon die
,zijn rechten en plichten bepaalt (art. 6, §2 oud BW)
Rechtstoestand kan zijn tegenover:
- overheid (nationaliteit);
- familie (verwantschap of gehuwd of niet);
- als enkeling (leeftijd, geslacht, psychische geestestoestand, naam, woonplaats..). elementen van
staat.
Gezien belang van de staat kan deze enkel voortvloeien uit of krachten een wet.
wet stelt verkrijging ervan afhankelijk van rechtsfeit (geboorte, overlijden, leeftijd), een
rechtshandeling (huwelijk, erkenning), gerechtelijke uitspraak (echtscheiding, adoptie,
onbekwaamverklaring) of formele wet (naturalisatie).
2.2. Kenmerken van staat
Staat bepaald iemands rechtspositie, dus moet tegenstelbaar zijn aan iedereen.
Het verkrijgen, verliezen en wijzigen van de elementen van staat moet gebeuren volgens wettelijke
regels (niet van afwijken, want regels van openbare orde)
bv: de toestemming volstaat niet om een geldig huwelijk te sluiten. Er moeten formaliteiten
vervuld worden, zoals bepaald in art. 165 en 166 oud BW. ook beëindigen van huwelijk kan niet door
loutere toestemming van echtgenoten, maar gebeurt bij rechterlijke uitspraak (art. 229-230 oud BW)
Elementen van staat = onverjaarbaar (bv: ookal woon je 30j met iemand samen, dan nog ben je niet
automatisch gehuwd.)
Onbeschikbaarheid van staat = men kan over staat geen ok’s sluiten (bv: je naam verkopen)
wet kan wel uitzonderingen bepalen.
Elementen van staat = enkelvoudig, betekent dat voor elk element op bepaald moment maar 1
toestand mogelijk is (bv: minderjarig of meerderjarig, gehuwd of niet, man of vrouw, Belg of niet…)
2.3. Elementen van staat
2.3.1. Naam
2.3.1.1. Begrip
Naam = woord(en) waarmee persoon geïdentificeerd wordt en waardoor hij van anderen wordt
onderscheiden.
Naam geeft aan tot welke familie iemand behoort. Aangezien persoon tot 2 families behoort, bestaat
mogelijkheid om die band met beide familie in dubbele naam weer te geven.
Familienaam en voornaam maken deel uit van staat van de persoon. naam = van openbare orde:
gevolg: naam is onverhandelbaar, is wettelijk bepaald en enkelvoudig.
naam kan wel gewijzigd worden (= enige element van staat)
Naam = familienaam (zelfde voor personen met zelfde afstamming (broers en zussen)) + voornaam (=
individueel)
2.3.1.2. Soorten
Familienaam:
Iedereen draagt dit en is de naam die aanduit tot welke familie iemand behoort.
= niet vrij te kiezen. Aanknopingspunt = afstamming.
, Familienaam kan sinds 2014 zijn: van vader, van moeder of beide WEL: niet meer dan 1 naam van
elk van de ouders.
Alle kinderen van zelfde ouders MOETEN zelfde familienaam hebben (art. 335bis oud BW) zelfde
bij adoptie (art. 353-1 en 356-2 oud BW)
Als ouders geen keuze maken of er onenigheid bestaat tussen hen, dan bepaalt de wet dat het kind
de dubbele naam zal krijgen, dit bestaat uit de naam van de vader en van moeder in alfabetische
volgorde. (= ook zo als ouders kiezen voor beide namen, maar onenigheid hebben over welke naam
eerst)
Afstamming van kind alleen langs vaderszijde of moederszijde dan familienaam van ouder van wie
afstamming vaststaat (art. 335, §2 oud BW)
Vondeling? (geen afstamming bekend) familienaam naar omgeving of fysieke kenmerken door
ambtenaar van de burgerlijke stand (bv: De Kleine, Vandenbergh..)
Voornaam:
= verplicht en dient om meerdere leden van zelfde familie te onderscheiden.
Keuze voornaam = aan ouder(s) en wordt gevgeven in akte van geboorte door persoon die met
aangifte van geboorte belast is (art. 42-44 oud BW).
Sinds 1987 voornaam vrij te kiezen, ambtenaar van burgerlijk stand mag voornaamkeuze weigeren
indien de naam aanleiding geeft tot verwarring of indien het schade kan toebrengen aan kind of
derden.
Handelsnaam:
= naam van handelsbedrijvigheid.
= geen persoonlijkheidsrecht ookal draagt onderneming naam van ondernemer.
= een zuiver patrimoniaal recht dat vervreemd mag worden.
2.3.1.3. Naamsverandering en naamsverbetering (= recht, geen gunst meer)
Het openbaar aannemen van een naam die deze persoon niet toekomt, is een misdrijf dat bestraft
wordt met een straf op niveau 1 (art. 462 nieuw Sw.).
ALS er gegronde redenen zijn, kan men verandering van familienaam aanvragen (bv: belachelijke
naam, onterende naam). aanvraag bij verzoekschrift aan minister van Justitie (art. 370/3, §2 oud
BW) die verandering toestaat bij KB (art. 370/4, §1 oud BW)
Aanvraag tot wijziging = gemotiveerd!
Kostprijs = 140 euro
Vanaf 2024 heeft elke meerderjarige of ontvoogde minderjarige recht om éénmalig verklaring van
naamsverandering te doen. Keuze van naam is beperkt tot namen waaruit ouders of adoptanten
kunnen kiezen. verzoek wordt gericht aan burgerlijke stand van gemeente waar aanvrager is
ingeschreven.
Elke naamsverandering moet bekend worden gemaakt in BS (art. 370/6 oud BW)
Weigering? mogelijkheid tot beroep bij familierb (art. 370/9 oud BW)
Verandering van voornaam = snelle. Kan bij ambtenaar burgerlijke stand. Weigering? Mogelijkheid
tot beroep bij familierb.
Prijs = afhankelijk per gemeente/stad.
