Bestuursrecht
DEEL I: BESTUURSRECHT: BEGRIP, INDELING, KENMERKEN EN BRONNEN
1. DEFINITIE BESTUURSRECHT
Onderscheid tussen privaatrecht vs. publiekrecht
- Privaat:
Tussen private personen
- Publiek:
Organisatie en werking van ‘de overheid’ (in ruime zin)
Tussen overheden onderling
Tussen overheid en private personen
Essentiële werking staat, democratie staatsrecht
Bestuursrecht?
“Het geheel van rechtsregels met betrekking tot de organisatie, de
bevoegdheden en de werking van de organen die met
uitvoerende macht zijn bekleed, m.a.w. van de organen die noch tot
de wetgevende, noch tot de rechterlijke macht behoren.”
2 invalshoeken, aspecten
- Definitie vanuit organiek oogpunt: uitgaande van de machten
(orgaan met UM)
- Definitie vanuit functioneel oogpunt: uitgaande van de functies
(besturen)
MAAR:
- Wie is de uitvoerende macht?
Koning en regering = UM in de grondwet
Bestuursrecht omvat nog heel wat andere organen
- Bovendien meer dan enkel uitvoeren:
Ook regelgevende (reglementaire) bevoegdheid
Bv. lokale besturen (politiereglement, belastingsreglement, …)
Ook geschillenbeslechting door besturen
Bv. GAS-boete
Ook bestuurlijke handelingen van wetgevende en rechterlijke macht
, Bv. tuchtbeslissingen
2. INDELING: ALGEMEEN VS. BIJZONDER BESTUURSRECHT
- Algemeen bestuursrecht
Betreft algemene regels en principes die het globale bestuursrecht
regelen
Bv. Overheidsgoederen, overheidspersoneel, beginselen behoorlijk bestuur, …
- Bijzonder bestuursrecht
Betreft diverse specifieke, sectorale regelingen binnen bestuursrecht
(vaak zeer technisch, gedetailleerd, met eigen
begrippensystematiek en werking)
Bv. Omgevingsrecht, energierecht, migratierecht, onderwijsrecht, …
3. KENMERKEN VAN HET BESTUURSRECHT
3.1. Autonomie en eigenheid van het bestuursrecht
Bestuursrecht = ontstaan als uitzonderingsrecht
- Ontstaan als verzamelnaam voor uitzonderingen t.a.v. het privaatrecht
Bijzondere voorrechten (bv. EBR, eenzijdig bestuursrecht)
o Bevoorrechte positie -> bijzonder element om eenzijdig te kunnen
optreden
Bijzondere verplichtingen (bv. motiveringsplicht, geen vrije keuze in
medecontractant, …)
o Heel wat verplichtingen: zorgen dat bestuur niet willekeurig
optreedt in algemeen belang -> hoe banaal beslissing ook is, ze
moet motiveren, ze doet niet zomaar wat ze wil
- Nu: een alomvattende, volwaardige eigen rechtstak
MAAR: staat nog niet volledig los van het privaatrecht
Onderscheid tussen PR en BS meer en meer onder druk en vervagen
Nuancering van uitzonderingspositie
- Wisselwerking met het privaatrecht (privatisering van het
bestuursrecht)
- Naar een meer onderhandelend of ‘horizontaal’ bestuur
3.2. Meergelaagdheid van het (Belgisch) bestuursrecht
- Fragmentarisch karakter van het (Belgisch) bestuursrecht door diverse
staatshervormingen:
Van een ‘Belgisch’ bestuursrecht naar een Vlaams, Waals of zelf
Brussels BR
-> Slechts binnen enkele domeinen
De staatshervormingen hebben invloed op hoe bestuursrecht er
vandaag uitziet
- Daarnaast zekere harmonisering van het bestuursrecht:
Opmars van ‘Europees bestuursrecht’
Bv. EU-regelgeving met invloed op nationaal bestuursrecht
,Gemeenschappelijke regels en beginselen van bestuursrecht in EU-landen
(denk aan gelijkheidsbeginsel, transparantiebeginsel, …)
Invloed van Raad van Europa en rechtspraak EHRM (bv. art. 6 EVRM)
, 4. BRONNEN VAN HET BESTUURSRECHT
- Geen ‘Algemene wet bestuursrecht’
- DLB (decreet lokaal bestuur)
- Waaier aan normen aan regels
Metaprincipes- of waarden van het bestuursrecht
De ‘wortels’
Bronnen van het positief bestuursrecht
De ‘formele bronnen’
4.1. De wortels van het bestuursrecht
Onderscheid tussen
- (Meta)constitutionele principes (grondwettelijke wortels of waarden)
= Principes die uiting gaan geven aan waarden, fundamenten,
wortels van het BR
- Beginselen van ‘good governance’
(Meta)constitutionele principes
A. Principe van de scheiding der machten
B. Rechtstaat-beginsel of ‘rule of law’
C. Democratiebeginsel
A.Principe van de scheiding der machten
- Algemeen rechtsbeginsel
- Onderscheid geen strikte scheiding, maar eerder een ‘evenwicht der
machten’
- Grondslag van diverse regels in het bestuursrecht
Bv. Inrichting en organisatie van bestuurlijke rechtscolleges
B.Rechtstaat, of ‘rule of law’
- Ook de overheid is gebonden aan het recht
- Uit zich in tal van regels, beginselen en leerstukken
Bv. Legaliteitsbeginsel, redelijkheidsbeginsel, motiveringsbeginsel, curatieve
rechtsbescherming van de burger, …
C.Democratiebeginsel
- = Burgers hebben in zekere mate zelf het zeggenschap over de
uitoefening van het staatsgezag
- Veel toepassingen in het bestuursrecht:
Bv. Politieke verantwoordelijkheid van de regering en ministers
Bv. (Groeiende) vormen van inspraak en participatie van burgers
Bv. Respect voor fundamentele rechten, ook door het bestuur
