MANAGEMENT ACCOUNTING EN CONTROLE
TABLE OF CONTENTS
Hoofdstuk 0: Praktische info ........................................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1: Inleiding..................................................................................................................................................... 4
1. en 2. Financial en management accounting ............................................................................................................ 4
Hoofdstuk 2: Begrippen .................................................................................................................................................. 5
1. Kosten en kostprijs .................................................................................................................................................. 5
2. Kostenindeling ........................................................................................................................................................ 6
4. Integrale productiekostpijs ..................................................................................................................................... 7
5. Different costs for different purposes..................................................................................................................... 9
Hoofdstuk 9: Variabele kostprijs ................................................................................................................................... 10
1. Inleiding ................................................................................................................................................................ 10
2. Variabele kostprijsberekening .............................................................................................................................. 10
3. Invloed op het resultaat ........................................................................................................................................ 10
5. Different costs for different purposes................................................................................................................... 10
Oefeningen ‘Homework’ ........................................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 3: break-evenanalyse .................................................................................................................................. 14
1. Basismodel ............................................................................................................................................................ 14
3. Uitbreiding basismodel ......................................................................................................................................... 15
Oefeningen ‘Homework’ ........................................................................................................................................... 16
Extra info over de leerstof: Management accounting .................................................................................................. 18
1. Relevante kosten en opbrengsten ........................................................................................................................ 18
2. SCHAARSE FACTOREN ........................................................................................................................................... 20
Oefeningen Homework ............................................................................................................................................. 22
Hoofdstuk 6: activity based costing .............................................................................................................................. 25
1. Tekortkomingen bestaande kp-systemen ............................................................................................................. 25
2. Activity based costing ........................................................................................................................................... 26
6. Activity based management ................................................................................................................................. 31
Time driven ABC ....................................................................................................................................................... 36
Homeworks............................................................................................................................................................... 38
Hoofdstuk 4: job-order costing ..................................................................................................................................... 43
1. Wat is een ‘job’? ................................................................................................................................................... 43
2. Registratiekosten .................................................................................................................................................. 43
3. Actual Costing ....................................................................................................................................................... 44
4. Normal costing ...................................................................................................................................................... 45
5. Capaciteit .............................................................................................................................................................. 46
Homework ................................................................................................................................................................ 47
1
,Hoodstuk 11: Dienstverlenende afdelingen en hun kosten .......................................................................................... 51
1. Inleiding ................................................................................................................................................................ 51
2. Definities en methoden ........................................................................................................................................ 51
Homework (meerkeuzevraag, voorbeeldvraag examen) .......................................................................................... 54
Hoofdstuk 12: kosten van gemeenschappelijke productie ........................................................................................... 54
Hoofdstuk 5: process costing ........................................................................................................................................ 55
1. Inleiding ................................................................................................................................................................ 55
2. Kostprijsberekening massaproductie .................................................................................................................... 55
3. Kostprijsberekening met equivalente eenheden .................................................................................................. 56
Hoofdstuk 10: Afgekeurde producten .......................................................................................................................... 61
1. Inleiding + 2. Definities en methode ..................................................................................................................... 61
3. Afgekeurde producten bij massaproductie ........................................................................................................... 61
Homework ................................................................................................................................................................ 64
Verkoopprijsbeslissingen .............................................................................................................................................. 68
4. Prijsbeslissingen .................................................................................................................................................... 68
8. Target costing ....................................................................................................................................................... 71
Homework ................................................................................................................................................................ 73
Balanced Scorecard ...................................................................................................................................................... 75
Deel 3: Management controle ...................................................................................................................................... 79
2. Inhoud en definities .............................................................................................................................................. 79
4. Resultaatcontrole ................................................................................................................................................. 80
Homework ................................................................................................................................................................ 84
Deel 3: Management controle ...................................................................................................................................... 86
4. Resultaatcontrole ................................................................................................................................................. 86
4.2.5: Transferprijzen ............................................................................................................................................ 86
4.2.4: Budgettering - Prestatie-indicatoren .......................................................................................................... 91
4.2.2 Controle kosten en 4.2.3 Controle opbrengsten ........................................................................................ 109
Exameninfo ................................................................................................................................................................. 120
2
,HOOFDSTUK 0: PRAKTISCHE INFO
• Docenten:
o G. Walraevens – guy.walraevens@uantwerpen.be
o M. Dierckx – michiel.dierckx@uantwerpen.be
• Studiemateriaal:
o Handboek ‘COST ACCOUNTING’, A. Jorissen, F. Roodhooft, C. Van Liedekerke en G. Walraevens, de Boeck,
10de editie, 2021.
o Handboek ‘MANAGEMENT ACCOUNTING’, A. Jorissen, F. Roodhooft, de boeck, 8ste editie, 2021.
o Cases illustreren de theorie.
o Cases als ‘zelfstudie’.
o Voldoende oefeningen na elk hoofdstuk.
o BLACKBOARD:
▪ presentaties
▪ info werkcolleges
▪ aanbevolen oefeningen & oplossingen
▪ voorbeeldexamen
▪ eindresultaten cases ‘home work’
▪ lesopnames (verdwijnen na 2 weken, terug bij start kerstvakantie)
o Meer materiaal = beter voorbereiden
• Colleges:
o Hoorcolleges:
▪ Theorie wordt opgebouwd via concrete cases.
▪ Cases verschillend van cases handboek.
▪ HOME WORK: opgave & oplossing.
▪ Oplossing HOME WORK wordt niet opgenomen! (eindresultaat wel op Blackboard)
▪ Uitgebreide toelichting theorie in handboeken!
o Werkcolleges:
▪ 23.10 & 25.10
▪ 13.11 & 15.11
▪ 18.12 & 20.12
• Examenvorm:
o SCHRIFTELIJK
o 50 % cases
o 50 % meerkeuzevragen (preferentiële cesuur)
• Vragen
o M. Dierckx – michiel.dierckx@uantwerpen.be
o Vragen over oefeningen: voorbereiding opsturen
o Afspraak via mail!
3
,HOOFDSTUK 1: INLEIDING
1. EN 2. FINANCIAL EN MANAGEMENT ACCOUNTING
Management accounting
Financial accounting
Management controle
• Informatieverstrekking aan externen m.b.t. de • Inzicht verwerven in het kostengedrag en de
financiële toestand van een bedrijf om de juiste kostprijs van goederen, diensten, klanten of
beslissing te nemen markten
• Wie? Aandeelhouders, verstrekkers van leningen, • Informatieverstrekking aan het management om
werknemers hen toe te laten de juiste beslissingen te nemen
zodanig dat zij het bedrijf succesvol kunnen leiden
• Informatie zit vervat in de jaarrekening
• Strategische planning en beslissingen op lange en
• Meesten moeten jaarrekening publiceren (vroeger
korte termijn
betalen per jaarrekening, nu volledig vrij
(openbaar)) • Evaluatie van de prestaties van de onderneming en
haar afdelingen
• Belangrijke info voor externen!
• Niet publiekelijk!
• Niets te maken met accounting
• Op te splitsen in
o cost accounting
we willen een kostprijs berekenen in de
brede betekenis van het woord (niet
openbaar, info voor management om
beslissingen te nemen) → geen 1 juiste
kostprijs, je gaat een keuze moeten maken,
ook voor planning & budgettering
o Management accounting
Welke indicatoren om prestaties te meten?
(+ beloning?)
Budgetteren → kosten en opbrengsten hebben impact op eindproduct, en UW CASHFLOW
4
,HOOFDSTUK 2: BEGRIPPEN
Niet te kennen: 4.3: Kostenplaatsen, 5. Schatten van kostenfuncties, Appendix
1. KOSTEN EN KOSTPRIJS
CASE STUDY: Bedrijf “World sailor” vervaardigt standaardzeilboten & luxe zeilboten (2 soorten)
We willen de kostprijs van deze 2 zeilboten berekenen
(sterk vereenvoudigde & gecomprimeerde gegevens)
Standaardzeilboten Luxe Zeilboten (In)Direct? Vast/Variabel
Speciale verflaag (Zie verder) (Zie verder)
Beschilderd zeil
Serieproductie 100 40
HOUT €608.000 Direct Variabel
Verbruik in m² 6.000 1.600
Prijs per m² €80
ZEILEN €50.000 Direct Variabel
Verbruik in m² 1.000 400
Prijs per m² €30 €50
VERF €8.000 Direct Variabel
Verbruik in liter 500
Prijs per liter €16
FASE 1: PRODUCTIE ROMPEN
MACHINES Afschrijvingen €40.000 Indirect Vast
Machine-uren 600 400
Elektriciteit €60.000 Indirect Variabel
ARBEID Arbeidskosten €200.000 Direct Variabel
Directe arbeidsuren 1.500 2.500
Uurloon €50
FASE 2: BEVESTIGEN & SCHILDEREN ZEILEN
ARBEID Arbeidskosten €720.000 Direct Variabel
Directe arbeidsuren 4.500 7.500
Uurloon €60
PRODUCTIEHAL
VERWARMING €20.000 Indirect Vast
VERZEKERING €6.000 Indirect Vast
VERLICHTING €10.000 Indirect Vast
ADMINISTRATIEKOSTEN & VERKOOPKOSTEN €500.000 Indirect Vast
COMMISSIE VERKOPERS (%verkoopprijs) 5% 8% Direct Variabel
Verkoopprijs €15.000 €30.000
Afzet 80 30
Voorraad 20 10
• Je moet die bedragen registreren, anders kan je geen kostprijs berekenen
• Je moet het kunnen uitdrukken in waarde om een exacte kostprijs te kunnen berekenen
• Je moet denken in functie van het product (bijvoorbeeld aantal arbeidsuren per zeilboot registreren)
• 1 uurloon kan in de realiteit nooit correct zijn (in de realiteit wijkt dit zeer sterk af (verschillende categorieën van
arbeiders, verschillend uurloon) → in realiteit per categorie in kaart brengen
• Commissie is gelinkt aan verkoop (hoe meer je verkoopt, hoe meer commissie)
• We hebben niet alle geproduceerde boten verkocht (we hebben dus een voorraad → voorraadwaardering! (met de
waarde van de kostprijs)
5
, • 3 gemeenschappelijke elementen in de duizenden definities voor kostprijs
o Cost object = het product = waarvan willen wij de kostprijs berekenen → in de meeste cases gaat dat over
producten (bv vliegsector: Zaventem per dag 5 vluchten Brussel – Londen: kostprijs van een passagier die om 7
uur ‘s ochtends vliegt? (vliegtuig, crew, benzine, afschrijving vliegtuig, …) versus kostprijs van de vlucht = ander
cost object met zelfde middelen
o Middelen = wat gaan we gebruiken
o Middelen die werden ingezet (product is af, dienst is geleverd, alle middelen zijn reeds gebruikt)) of nog
ingezet zullen worden (denk aan systeem van aanbestedingen → hoeveel middelen verwacht ik te gebruiken?
→ op basis van standaarden die je zelf bepaalt, altijd risicofactor ingebouwd)
MAAR al deze waarden moeten meetbaar zijn, want je moet een waarde kunnen berekenen
• 3 productieomgevingen
o Stukproductie kostprijs van iets dat uniek is & uiteindelijk gevraagd wordt obv specifieke
wensen van de klant (bv een huis, een onderhoud van een wagen)
o Serieproductie beperkte hoeveelheden (bv aannemen: 50 dezelfde sociale woningen)
o Massaproductie productie van grote hoeveelheden standaardproducten
▪ Meest complexe in kostprijsberekening
➔ Technieken om te berekenen allemaal hetzelfde, want samenstelling kosten zijn hetzelfde
2. KOSTENINDELING
BESTEMMING DIRECTE KOSTEN INDIRECTE KOSTEN (= overhead)
Is direct toe te wijzen aan cost object (hoe meer Kosten die je niet direct kan toewijzen
directe kosten je kan toewijzen, hoe nauwkeuriger → bijvoorbeeld verwarming productiehal = grote
kostprijs) probleem in kostprijscalculatie
In deze les krijg je telkens de verdeelsleutel (1 of
meer), maar in de realiteit is die nooit gegeven, dat
is net het moeilijke (meer mogelijkheden, meer
keuze, meer verschillende kostprijzen)
Bijvoorbeeld administratiekosten
Zijn ook kosten waarmee je rekening moet houden!!
GEDRAG VARIABELE KOSTEN VASTE KOSTEN
OF Variëren met activiteit, Variëren per eenheid, niet
Semi- variabel niet per eenheid met activiteit
Bijvoorbeeld Varieert met uw productie Variëren niet binnen
(1)Restaurant: & met uw verkoop, MAAR bepaald productievolume,
1 ober per 10 die blijven per eenheid maar wel per eenheid
klanten, vanaf product constant (in (want wordt verspreid
11e klant 2 totaliteit gaan die variëren) over meerdere producten)
obers
Bv: commissie (per Bijvoorbeeld afschrijving
eenheid zelfde bedrag) van machines
(2) kost: vast
& variabel
gedeelte (bv
machine:
afschrijving –
elektriciteit)
PRODUCTIEKOSTEN NIET-PRODUCTIEKOSTEN (=periodekosten)
kosten specifiek gemaakt voor uw productie (bv bv commissiekosten → je moet die kosten wel
materialen, ingrediënten, arbeid) meenemen voor berekening, maar die gaan ten laste
gelegd worden van een specifieke periode
6
