Samenvatting
Samenvatting Criminologie van de Strafrechtsbedeling Partim Colman
- Instelling
- Universiteit Gent (UGent)
Partim Colman!! Slides en aantekeningen van de les
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 71 pagina's
Voorbeeld 4 van de 71 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
Criminologie van de strafrechtsbedeling – ColmanStructuur
- Inleiding
o Misdrijf – straf
o Strafrechtsketen
- Geschiedenis van het strafrechtsdenken
- Keuzes maken in de keten
o (2) Vervolging
o (3) Straftoemeting
o (4) Strafuitvoering
- Gastcolleges
Inleiding
Helikopterperspectief – algemeen overzicht
1. Hoe denken we over misdrijf en straf?
Slingerbeweging strafrecht
- Wat er centraal staat verandert doorheen de geschiedenis (daad – dader)
Ancien Regime (tot - Willekeur, recht op bestraffing was alleenrecht koning, bekentenis afdwingen,
aan de 18e eeuw) voorbeeldstraffen & publieke straffen, “wrede Middeleeuwen” versus recent onderzoek
(niet even wreed dan de denken)
- Voornamelijk focus op vergelding en afschrikking (algemene preventie)
Verlichting en - Afstappen van het bruut straffen
Klassiek Strafrecht - De mens is een rationeel wezen, sociaal contract, Magna Charta van het strafrecht
(18-19e E) (legaliteit-proportionaliteit- subsidiariteit), vaste straffen, geen individualisering,
schuldnotie centraal
- Voornamelijk focus op vergelding (maar ifv sociaal contract), alg
Positivisme (2de helft - Misdrijf gevolg causale factoren, de mens heeft geen vrije keuze, gedetermineerd,
19e E) sociaal gevaarlijkheid, Magna Charta op de helling, verschuiving van daad naar dader,
sanctie
- De mens is voorbestemd om crimineel gedrag te plegen
- Vader: Lombroso (geboren misdadiger)
o Vergelding = zinloos? Focus op bijzondere preventie en resocialisatie (sanctie)
o Persoon in kwestie kan er niet aan doen dat die criminaliteit zal plegen. Hoe kan
je dan iemand straffen? WEL recidive vermijden + genezing
Sociaal Verweer (2de - Klassiek strafrecht + positivisme
helft 19e E) - De maatschappij beschermen (‘verweren’), de mens heeft een ‘zekere vrijheid’, het
eclecticisme (tweesporenbeleid) van Prins
- ‘Normale’ delinquenten versus andere delinquenten, straffen versus maatregelen
(geestesgestoorden en jeugdigen)
Na WO II - Overgangsfase, bloei, welvaartstaat en verzorgingsstaat
- Uitbouw sociale vangnetten (verkleint kans tot crimineel gedrag)
Nieuw Sociaal - Aandacht voor persoonlijkheid & sociaal milieu (cfr. ‘oud’ sociaal verweer),
Verweer (na WO II) individualisering, mét aandacht voor de rechtspositie van de dader (legaliteit)
- Resocialisatie centraal
Vandaag = diverse - Straf = diverse straffen
stromingen - Streven naar evenwicht tussen vergelding, afschrikking, resocialisatie en herstel.
o Resocialisatie als functie van een (gevangenis)straf: wat vinden jullie daar van?
- Rechter als koorddanser - publieke opinie
o Kan kiezen tussen veel soorten straffen
- Voormalig Minister van Justitie Koen Geens: 3 fases hervormingen strafrecht,
strafprocesrecht, strafuitvoeringsrecht
- Vandaag hebben we een nieuw strafwetboek
1
,2. De logica van de strafrechtsketen – de echelons
2.1. De strafrechtsketen als een trechter
- Misdrijf = door de wet omschreven gedrag waarop een straf is gesteld die in de wet is bepaald
- Dark number versus misdrijven die in de trechter terecht komen
- Trechter bij elke echelon (zie kader dia 28)
2.2. Verregaande juridisering
- Overreglementering, uitbreiding strafrecht maar investeringen voor justitie volgden niet
o “We hebben het strafrecht verwaarloosd”
o Gevangenissen zitten overvol, coördinatie tussen diverse actoren loopt soms mank
- Overlopen/opstroppen trechter: onbeheersbare hoeveelheid straffen en het onvermogen om die uitgesproken
straffen adequaat uit te voeren
- Tast efficiëntie van het strafrecht aan en zorgt voor uitholling
2.3. Ruimte voor beleid
Beleid doorheen de geschiedenis:
- Klassieke strafrecht: geen ruimte voor beleid (magna charta)
- Oud sociaal verweer: creatie beleidsruimte op echelon SU en deels ST
o Bvb voorwaardelijke invrijheidsstelling, verzachtende omstandigheden
- Nieuw sociaal verweer: creatie beleidsruimte op elk echelon
o Bvb praetoriaanse probatie, Bemiddeling en Maatregelen, probatie, penitentiair verlof
2.4. Keuzes maken bij de opsporing
- (Lokale en federale) politie, bijzondere inspectiediensten, douane,..
- Politie legt schriftelijk vast in processen-verbaal
- Wettelijk geen autonomie (geen politiesepot*): alles verbaliseren en doorgeven aan OM
- Opsporingsonderzoek onder leiding van het Openbaar Ministerie (OM) (90%)
- Dwangmaatregelen: vordering tot onderzoek, onder leiding van de onderzoeksrechter (gerechtelijk onderzoek, 10%)
- Quid: staat dit op de helling?
2.5. Keuzes maken bij de vervolging
- Logica van de strafrechtelijke reactie op misdrijven:
- “Eens een misdrijf is opgespoord en vastgesteld, wordt het aan de strafrechter voorgelegd met het oog op beoordeling
en eventuele bestraffing”
- Realiteit: eerder uitzondering dan regel!
o Vaak seponering/ zondergevolgstelling
- Opsporings- en vervolgingsbeleid: richtlijnen minister van Justitie en omzendbrieven College PG’s (COLs)= bindend
voor alle leden OM
- … maar binnen de grenzen bepaald door de minister van Justitie/College PG’s kan het OM eigen accenten leggen:
o = Opportuniteitsbeginsel: het OM kan beslissen om wel/niet tot vervolging over te gaan
è OM als spilfiguur!
- Begrippen dia 35
2.6. Keuzes maken bij straftoemeting
- Straffen kunnen enkel uitgesproken worden door rechters (bv. Minnelijke schikking is door OM, dus geen straf)
- Rechters: onafhankelijk, onpartijdig, knopen doorhakken (= vonnis), afwegingen maken
- Een strafrechtelijke reactie op een misdrijf is de uitzondering
- Instellen strafvordering via:
o OM (OM/PdK heeft vervolgingsmonopolie)
- Uitzonderingen, zoals:
o Via Raadkamer (na vordering OM) na afsluiting gerechtelijk onderzoek door onderzoeksrechter
o Door het slachtoffer
2.7. De rechter als koorddanser
- Straftoemeting: geen automatisme
- Legaliteitsbeginsel
- Breed straffenarsenaal, geen straftoemetingsrichtlijnen
- Recht om te straffen werd vanaf het positivisme/sociaal verweer verlegd van de objectieve zwaarwichtigheid van de
daad (klassieke leer, vaste straffen, “la bouche de la loi”) naar de persoonlijkheid van de dader
- Misdrijf in wet, maar concrete straf moet niet op voorhand in de wet worden bepaald
- Op het ogenblik van de straftoemeting: aanpassen aan de persoonlijkheid van de beklaagde
2
, è Rechter moet balanceren tussen bestraffen daad & bestraffen van de dader: balanceren op een koord tussen
gelijkheidsbeginsel en het beginsel van de individualisering van de bestraffing
2.8. Dispariteit
- Dispariteit, ongelijkheden door discretionaire ruimte van de rechter
o Eenzelfde feit, eenzelfde profiel van beklaagde à sommige rechters geven andere straffen
- Straffen voor eenzelfde misdrijf: kunnen sterk verschillen
o Wettelijke factoren: ernst misdrijf
§ Verschillende straffen
§ Min-maximumruimte
o Niet-wettelijke factoren: persoonlijkheid of sociaal-economische achtergrond dader, figuur van de rechter
o Straftoemeting neutraal? Neen
2.9. Strafuitvoering
- Onze gevangenissen zitten overvol met meer dan 10.000 gedetineerden
- Bekijken van beleid van ministers rond strafuitvoering
o Expansie: gevangenissen bijbouwen
o Reductie: doorstroom verminderen naar gevangenissen
- Vincent Van Quickenborne, Paul Van Tigchelt: reductionistische aanpak met expansionistische kenmerken
o Alternatieve straffen
o Geen gevangenisstraf meer voor “lichte criminaliteit”
o Effectieve uitvoering korte gevangenisstraf (Minister wil “straffeloosheid” aanpakken)
o Nieuwe gevangenissen bouwen
o Renoveren oude gevangenissen
o Kleinschaligere detentie
2.10. Besluit
- De strafrechtsbedeling:
o Geen machine die verdeelt: wat je doet op het ene echelon heeft gevolgen voor wat je doet op het andere
echelon
o Niet neutraal
o Instroom, doorstroom, uitstroom: deels te sturen maar de strafrechtsketen loopt toch (vooral) vast bij de
strafuitvoering
Deel 1: Geschiedenis van het strafrechtsdenken
Geschiedenis van het strafrechtsdenken en de geboorte van de gevangenisstraf als vorm van bestraffing
Evoluties is denken over:
- Misdrijf
- Straf
- Strafrecht en strafrechtsbedeling (formeel systeem handhaving van het SR)
ð Maatschappelijke situatie
ð Politieke en sociaaleconomische ontwikkelingen
1. Ancien Régime (17e – 18e E)
Willekeur versus eigen logica
Absolutisme: één vorst
- Willekeur
- Recht op bestraffing was het alleenrecht van de koning
o Wat tegen het gezag is van de vorst is crimineel gedrag
- Straffen: openbaar, lijfelijk, publiekelijk => iedereen kan zien wat het gevolg is als je het gezag van de koning niet
naleeft
Rechter:
- Manier van bewijsverzameling deed er niet echt toe (rechter niet van belang)
- Bewijsvoering: bekentenis, gebruik van foltering
o Geheim, schriftelijk en in alle beslotenheid
o Vaste procedure i.e. schuld verdachte moest vaststaan
Straf:
- Gericht op vergelding
- Herstel gezag van de koning à vergelding à focus op strafuitvoering via voorbeeldstraffen (publiekelijk)
3
, Kijk op strafuitvoering:
- Geboorte gevangenisconcept maar nog niet zozeer als vorm van bestraffing (veroordeling misdrijven)
- Toch wel al gevangenissen, maar gebruikt als tussenstadium
- Diverse functies:
o Plaats om verdachten onder te brengen in afwachting van proces (lijfstraf/verbanning)
o Gevangenis als strafinstrument: gespreid over eeuwen heen
§ Dé geboorte van de gevangenisSTRAF: Verlichting
• Maar ook eerder al opsluiting als strafvorm bvb Italië 12de E, kerkelijk recht
• 1596: Amsterdams Rasphuis (bedelaars- arbeid en loon)
§ Geen opsluiting als straf maar toebrengen fysiek leed, personen die “hinderlijk” waren, die hun
schulden niet betaalden, als ‘reservoir'
à Gevangenis/tuchthuis: niet primair gericht op straf, maar eerder hybride instellingen. Lijfstraffen
eerder de norm in deze periode
2. De Verlichting (18e E)
ð Reactie op willekeur Ancien Régime
- Maatschappelijke verandering à Franse Revolutie 1789
o Intellectuelen willen niet terug naar periode van Middeleeuwen
o Dachten na over de mens, criminaliteit en straffen
- Aantasting maatschappij = Bestraffing vanuit de maatschappij tav lid maatschappij
- Gevangenisstraf als uitgelezen instrument
- Verdeling van de macht en het sociaal contract
Mensbeeld en wetenschapstheorie van die tijd:
- Mens = rationeel wezen,
o Rationeel wezen = mens heeft vrije/bewuste keuze (om criminaliteit te plegen)
§ Kosten vs baten afgewogen
§ Focus ligt op de keuze van de persoon
§ Focus op de daad
o Schuldnotie staat centraal
o Schending sociaal contract= bestraffing gewettigd
- Tegen absolutisme à scheiding der machten (Charles de Montesquieu)
o SdR = macht is verdeeld over verschillende machten (WM, UM, RM) (de ene macht controleert de andere)
§ Soms 4de macht = de media
- Straf: vergelding (sociaal contract), algemene preventie, bijzondere preventie
o Sociaal contract tussen burger en overheid = burger staat deel van vrije wil af en in ruil hiervoor zal overheid
de burger beschermen tegen criminelen
§ Crimineel gedrag plegen = aantasting sociaal contract
o Vergelding = gestraft worden als je iets fout deed
o Algemene preventie = burgers afschrikken op delicten te vermijden
o Bijzondere preventie = afschrikken van individu voor recidivisme
Recht op bestraffing à Magna charta van het strafrecht, 3 principes:
1. Legaliteit
= Misdrijf en straf in de wet voorzien
2. Proportionaliteit
= De ernst van de straf staat in verhouding tot de ernst van het misdrijf
3. Subsidiariteit
= Strafrecht is laatste redmiddel
ð DUS: Schuld en daad staat centraal !!
ð Rechter: letterlijke interpretatie van de wet (la bouche de la loi)
o Verlichting = Rechter is ‘de mond van de wet’ => er zijn vaste straffen dus de rechter is ondergeschikt
o AR = bewijs belangrijk maar hoe men bewijs zocht was willekeurig => rechter niet zo belangrijk
Franse omwenteling: wortels van het klassieke strafrecht = formele breuk met het Ancien Régime
- Eerste codificaties!
o Hangt samen met eerste principe van Magna Carta (legaliteit)
- 1789 Déclaration des Droits de l’homme
o Afbakening grens individuele vrijheid en recht overheid ingrijpen
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper deprilfrann. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,56. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53340 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen