INHOUDSTAFEL AAN EINDE DOCUMENT prof. d’Haens
AJ 2024-25
Boekhouden en rapporteren
DEEL 1: INLEIDING
HOOFDSTUK 1: GESCHIEDENIS VAN HET BOEKHOUDEN
Mensen hebben altijd dingen willen bijhouden (bv. hoeveel heb ik), daardoor is de kunst van het schrijven ontstaan, ook geld is daardoor
ontstaan in de plaats van de ruilhandel, Arabische getallen en perkament
Aanvankelijk had men het enkel boekhouden (bestaat nog altijd bv. bij een sportvereniging, dit is een kasboekhouding, je noteert enkel
de plus en de min), maar boekhouding trekt dat op niets
We gebruiken nu meer dubbel boekhouden: uitgevonden in 1494 door Pacioli en is sindsdien niet veranderd
à je doet alles twee keer, je noteert alles twee keer waarvoor je historisch gezien 2 boeken hebt
• Grootboek waarin alles genoteerd werd volgens soort
• Dagboek waar er per dag wordt genoteerd wat er gebeurt
Nauwe samenhang met economische ontwikkeling: vroeger waren er allemaal kleine zelfstandigen en dan komt de industriële
revolutie waardoor er grote bedrijven ontstaan met veel werknemers en aandeelhouders die ook in het buitenland gaan werken etc. à
aandeelhouders willen weten wat er gebeurt met hun centen en dan wordt boekhouden belangrijk
• De kostprijs is ook belangrijk: ik fabriceer iets, ik wil weten wat dat me kost aan werkuren, aan gebouwen, aan materieel, … dan
kan ik weten hoe ik winst maak en voor welke prijs ik het kan verkopen
• Budgetering: kijken naar volgend jaar toe wat we verwachten te ontvangen en uit te geven
• Externe rapportering: de externe aandeelhouders hebben graag af en toe een rapport voor te weten waar ze staan
• Managers: weten of ze hun job goed doen of niet
HOOFDSTUK 2: BOEKHOUDEN, BOEKHOUDING, ACCOUNTANCY
Boekhouden = het stelselmatig en cijfermatig aantekenen van alle verrichtingen van financiële aard die in een
organisatie gebeuren
• Stelselmatig: elke dag (in kleinere bedrijven kan het ook elke week bijvoorbeeld)
• Cijfermatig: in een boekhouding spreken we over cijfers van financiële aard (BE: €)
Boekhouding = het technisch apparaat, bestaande uit mensen en hulpmiddelen, waarin deze registratie gebeurt
• Kan manueel op papier of door middel van een computer
• Bevat enkel verrichtingen die financieel uitgedrukt worden
• Bij de boekhouding gaat men steeds uit van zelfstandige entiteiten: 2 firma’s die heel nauw samenwerken
zijn toch 2 aparte boekhoudingen, een bedrijf met 3 afdelingen heeft 1 boeokhouding
Accountancy = ruimer dan de boekhouding en heeft betrekking op het organiseren, controleren, beoordelen en
eventueel aanpassen van de boekhouding [die aanpassingen gebeuren enkel om de boekhouding in
overeenstemming te brengen met de realiteit (= redresseren)]
• Formaliseren van interne en externe financiële rapportering
• Voornamelijk op het vlak van externe verslaggeving is er een sterke standaardisatie: in België is dit
wettelijk vastgelegd
• Financial accounting = gericht op externe verslaggeving, opstellen correcte jaarrekening, gegevens uit
het verleden, niet gedetailleerd, neerleggen bij Balanscentrale (=publiek)
• Management accounting = beleidsboekhouden = interne beleidsbeslissingen, zowel historisch als
toekomstig, zeer gedetailleerd (bv. cost accounting waarbij men gaat trachten de exacte kostprijs van de
geproduceerde goederen en diensten te berekenen) (bv. analytisch boekhouden waarbij de cijfers
geanalyseerd worden en een factuur in de boekhouding wordt gesplitst over productie, verkoop en
communicatie)
1
, • International accounting = heeft betrekking op de specifieke vereisten die multinationals stellen aan
hun boekhouding
HOOFDSTUK 3: ERKEND BOEKHOUDER, ACCOUNTANT EN BEDRIJFSREVISOR
Drie wettelijke titels in het kader van de boekhouding en de controle daarvan:
• Accountant:
o Lid van het Beroepsinstituut voor Boekhouders en Fiscalisten (BIBF)
o Zelfstandige of in dienstverband
o Organiseren van boekhoudingdiensten, houden van de boeken en opstellen van de jaarrekening
• Gecerticifeerd accountant:
o Lid van het Instituut der Accountants en Belastingconsulenten (IAB)
o Zelfstandige (externe accountant) of in dienstverband (interne accountant)
o Organiseert de boekhouding en voert bepaalde controles uit op voorwaarde dat zij niet wettelijk
zijn voorbehouden aan de bedrijfsrevisor
o Mag in principe alle taken van de accountant uitvoeren
• Gecertificeerd belastingadviseur of fiscaal accountant:
o Gecertificeerd belastingadviseur: steeds een accountant die ook op fiscaal vlak actief is + lid van
het BIBF
o Fiscaal accountant: mensen die optreden als consulent op fiscaal vlak + lid van het IAB, maar
niet noodzakelijk accountant
• Bedrijfsrevisor:
o Lid van het Instituut der Bedrijfsrevisoren (IBR)
o Zelfstandige
o Taken zijn wettelijk vastgelegd en hebben betrekking op het uitvoeren van controles
o Mag in principe alle taken van de accountant uitvoeren
HOOFDSTUK 4: GEBRUIKERS VAN DE BOEKHOUDINFORMATIE
Externe gebruikers
• Aandeelhouders (shareholders): stellen aan de onderneming geld, machines, gebouwen of patenten ter
beschikking en ontvangen de tegenwaarde van deze inbreng in aandelen
• Kredietverstrekkers:
o Banken en financiële groepen die leningen en kredieten toestaan: zij baseren zich al dan niet op
de boekhoudkundige informatie die zij ontvangen van de onderneming
o Leveranciers: door de afgesproken betalingsvoorwaarden krijgt de onderneming immers de
beschikking over bepaalde goederen of diensten die zij kan gebruiken, verwerken of verkopen
vooraleer de factuur dient betaald te worden
• Werknemers: zij worden in de ondernemingsraad vertegenwoordigd door de vakbonden, de boekhouding
is belangrijk bij loononderhandelingen, inleveringen en herstructureringen
• Overheid: zij legt de regels op waaraan de verstrekte informatie dient te voldoen, de overheid controleert
de verstrekte informatie ook door middel van BTW- en belastingcontroles
• (Ondernemings)rechtbank: voor betwistingen tussen ondernemingen of tussen onderneming en
particulier wordt de boekhouding aanvaard als bewijs/begin van schriftelijk bewijs
• Stakeholders: diverse groepen in de maatschappij die belangstelling hebben voor de externe informatie
(klanten, financiële analisten, concurrenten, media, onderzoekers, brede publiek, omgeving, …)
2
,Interne gebruikers
• Financiering: management moet beslissen over huidige/toekomstige nood aan financiële middelen
(kapitaalsverhoging, obligatielening, kredieten op korte of lange termijn, …) die bepaalde voor- en
nadelen hebben die afgewogen moeten worden aan de hand van de beschikbare informatie
• Productie: aan de hand van de beschikbare informatie kan het management bepalen welke producten
winstgevend zijn en welke niet
• Investering: op basis van de informatie beslissen of we een nieuwe vrachtwagen gaan kopen, nieuwe
machines, nieuw gebouw, groter of kleiner gebouw
• Marketing: bij het vaststellen van de verkoopprijzen zullen de kostprijzen van de producten een
belangrijke rol spelen
HOOFDSTUK 5: DOELSTELLINGEN EN PRINCIPES VAN HET BOEKHOUDEN
AFDELING 1: BASISPRINCIPES
= gelden voor boekhouding over heel de wereld
• Ondernemingsentiteit: de boekhouding wordt steeds uitgevoerd voor een aparte entiteit (per rechts-
persoonlijkheid)
• Monetaire kwantificering: in de boekhouding moet alles in geld worden uitgedrukt (België: €)
• Consistentie: de gebruikte methodes voor het registreren, presenteren en waarderen van de gegevens
moeten dezelfde blijven
• Continuïteitsassumptie (going concern): bij het voeren van een boekhouding mag men steeds
veronderstellen dat de onderneming haar activiteiten zal blijven uitoefenen – zo wordt vermeden dat de
bezittingen van de ondernemingen in de balans dienen opgenomen te worden tegen liquiditatiewaarde
( = waarde die een koper vandaag zou willen betalen voor een bepaald actiefelement) die vaak veel lager
ligt dan de waarde die het element heeft voor de onderneming
AFDELING 2: REGISTRATIEPRINCIPES
• Verantwoordingsstukken: je mag nooit zomaar iets inboeken, je moet altijd kunnen aantonen waar het
van komt (document, factuur, …)
• Volledigheid: boekhouding moet volledig zijn, alles wat te maken heeft met de onderneming en wat
financieel is, moet in de boekhouding staan
• Verbod tot compensatie: in geen geval mag er binnen de boekhouding een compensatie gebeuren van
schulden en vorderingen of van kosten en opbrengsten – wanneer een klant ook leverancier is van de
onderneming, moeten de vorderingen en schulden apart genoteerd worden
• Realisatieprincipe: alleen maar zaken opnemen in de boekhouding die gerealiseerd zijn
• Periode-toerekeningsprincipe (matching-principle): in een jaarrekening wordt steeds een resultaat
vermeld, daarom is het belangrijk dat dit resultaat op de juiste wijze werd berekend – dwz dat kosten en
opbrengsten die met elkaar samenhangen in dezelfde periode worden geboekt
AFDELING 3: WAARDERINGSPRINCIPES
• Materialiteitsprincipe/relevantie: alleen opnemen in de boekhouding wat er relevant is
• Individuele waardering: in een boekhouding moet alles individueel gewaardeerd worden, dwz dat als ik
een bedrijf heb met 100 laptops, dan moet ik elke laptop apart waarderen en dan samen optellen
• Objectiviteit: de boekhouding moet objectief gevoerd worden, dwz dat wanneer 2 mensen aan de slag
gaan met dezelfde gegevens, dat daar dezelfde boekhouding uit moet komen
• Voorzichtigheid: situatie van de onderneming mag niet beter worden voorgesteld dan dat zij in
werkelijkheid is
3
, AFDELING 4: INFORMATIEPRINCIPES
• Periodiciteit: door het feit dat er rechtspersoonlijkheid is, moet ook regelmatig gerapporteerd worden
(boekjaren)
• Vergelijkbaarheid: de vorm en de inhoud van de jaarrekening moeten het mogelijk maken vergelijkingen
tussen verschillende ondernemingen uit te voeren
• Oprecht en getrouw beeld (true and fair view): het is belagrijker om een jaarrekening te kunnen
voorleggen, dan om te trachten een “correct beeld” op te stellen, wat waarschijnlijk nooit mogelijk zal
zijn – een jaarrekening is pas juist als er niet anders is dan geld, maar als dat niet het geval is, dan is dat
afwachten (bv. een gebouw heeft een moeilijk te schatten waarde)
HOOFSTUK 6: BELANGRIJKE BOEKHOUDKUNDIGE DOCUMENTEN
• Factuur: de onderneming stelt voor de geleverde diensten en goederen verkoopfacturen op – voor de
aangekochte goederen en diensten ontvangt de onderneming aankoopfacturen
• BTW-aangifte: maandelijks of driemaandelijks wordt er een BTW-aangifte opgesteld die een aantal
gegevens ivm de gerealiseerde omzet en aankopen vermeldt, aan de hand hiervan wordt het bedrag
bepaald dat de onderneming verschuldigd is aan de overheid of dat ze kunnen terugvorderen
• Intracommunautaire kwartaalaangifte: maandelijks/driemaandelijks zal de onderneming een lijst
opstellen van de klanten waaraan zij in de afgelopen periode verkoopfacturen heeft opgesteld
• INTRASTAT-aangifte: maandelijkse aangifte waarin onderneming vermeldt welke goederen werden
ingevoerd en uitgevoerd binnen de EU
• BTW-listing: 1x per jaar een lijst met al de Belgische afnemers die voor minstens €250 excl. BTW bij de
onderneming gekocht hebben
• Grootboek: alle verrichtingen volgens soort
• Journaal: alle verrichtingen chronologisch volgens datum
• Balans: opgesteld adhv gegevens uit grootboek en bevat het vermogen van de onderneming en de
samenstelling ervan
• Winst-en-verliesrekening (resultatenrekening): overzicht van kosten en opbrengsten en of er winst of
verlies is gemaakt
• Toelichting: maakt integraal deel uit van de jaarrekening samen met de balans en de resultatenrekening
en geeft extra gegevens over bepaalde getallen in de resultatenrekening
• Sociale balans: gegevens over de werknemers, hun statuut, hun opleiding, de gewerkte uren, …
• Jaarrekening: het geheel van balans, resultatenrekening, toelichting en sociale balans
• Belastingaangifte: jaarlijks een digitale aangifte om de belastingadministratie toe te laten de juiste
heffing te berekenen
• Afschrijvingstabel: overzicht van alles wat gekocht is als actief (wanneer gekocht, voor hoeveel en hoe
wordt het afgeschreven)
• Geconsolideerde jaarrekening: in een aantal gevallen moeten ondernemingen die een groep vormen en
die als groep beantwoorden aan bepaalde criteria een jaarrekening opstellen voor de hele groep
• Kasstromentabel / cash-flow statement: enkel verplicht voor beursgenoteerde ondernemingen – welke
middelen er worden gegenereerd binnen de onderneming en waaraan die worden besteed
HOOFDSTUK 7: ENKEL EN DUBBEL BOEKHOUDEN
Enkel boekhouden
• Enkel bij kleine ondernemingen of kleine vzw’s
• Slechts één vermogensbestanddeel
• Onvoldoende voor het dagelijks beheer
4
