2024-2
VERZEKERINGSRECH
,Studiemateriaal en examen
2 boeken:
- Ph. COLLE, Algemene beginselen van het Belgische verzekeringsrecht,
Brussel, Larcier-Intersentia, 2024, 303 p.
- Ph. COLLE, Handboek bijzonder gereglementeerde verzekeringscontracten,
Brussel, Larcier-Intersentia, 2024, 399 p.
o Handboeken gebruiken tijdens het studeren
PWP is leidraad , maar soms te kort uiteengezet
Eventuele documentatie in de loop van de colleges ter beschikking gesteld op
Canvas.
De presentaties zijn een leidraad, geen samenvatting, en volstaan NIET als
studiemateriaal.
Examen: MONDELING, met korte schriftelijke voorbereiding.
- 2 vragen trekken – die mag je 10min voorbereiden
- Inschrijven via PointCarré
o (Geen mail sturen indien je geen goede datum hebt, hij verplaatst
de examens niet)
Lectuur
AAN TE RADEN:
- Essentiële wetboeken Larcier, Verzekeringen, editie 2023 (mag op het
examen worden gebruikt).
o Je mag ook wetgeving afdrukken en meenemen naar het examen
o Kruisverwijzingen zijn toegestaan (en post-its ook)
Standaardwerken:
- M. FONTAINE, Verzekeringsrecht, Brussel, Larcier-Intersentia, 2017, 853 p.
- L. SCHUERMANS en C. VAN SCHOUBROECK, Grondslagen van het Belgisch
verzekeringsrecht, Brussel, Larcier-Intersentia, 2015, 1026 p.
- T. VANSWEEVELT en B. WEYTS, Handboek Verzekeringsrecht, Brussel,
Larcier-Intersentia, 2016, 1152 p.
,ALGEMENE INLEIDING
(zie tekst op Canvas)
Verzekering
“Compensatie van de uitwerkingen van het toeval op het patrimonium van de
mens door onderlinge bijstand georganiseerd volgens de wetten van de
statistiek”.
(A.CHAUFTON, Les assurances: leur passé, leur présent, leur avenir, Paris, Chevalier-Maresq, 1884-1886, 2
delen, 817 p. en 557 p.).
- Klassieke definitie van ‘verzekering’
- ‘Toeval’ : iedereen kan iets onverwacht voorhebben die een echte ramp is –
je kan verschillende dingen doen om rampen te voorkomen:
o Je kan aan preventie doen: vb. verplichte rookmelders
o Technische vooruitgang – verschillende technische ontwikkelingen
die het voorkomen van ongevallen mogelijk maken: vb.
antiblokkeringssysteem (ABS) in auto’s
o Risico overdragen op derden dit is eigenlijk wat een verzekering
doet
De verzekerde betaalt een premie en daardoor draagt hij het
risico van een schadegeval over aan de verzekeraar die dit
dan organiseert volgens de wetten van de statistiek
- Dat idee van de mutualiteit is belangrijk – nl. het risico dat verdeeld wordt
onder alle leden van de groep
o Hij zegt altijd een verzekering is als een paraplu : als je hem bij hebt
regent het toch niet
Dus het feit dat een risico wordt verzekerd, betekent niet dat
een risico zich voordoet
Er zijn dus eigenlijk heel veel bijdragen van potentiële
slachtoffers die worden betaald en die dat nooit zullen
nodig hebben en vanuit al die bijdragen worden de
vergoedingen voor de paar risico’s die zich echt
realiseren betaald
o Belangrijk hoe je een categorie van risico’s omschrijft – want hoe
preciezer je dit doet, hoe kleiner de groep wordt, hoe kleiner de
draagkracht van de mutualiteit en dat leidt tot problemen
Vergoeding van schade, preventie, technische vooruitgang.
Zeer courant contract in alle geledingen van recht en maatschappij.
- Zeer brede materie – nochtans redelijk jong
Enorm uitgebreide regelgeving, o.m.:
- Europees recht (vrijheid van vestiging en dienstverlening).
- Mededingingsrecht.
, - Controle op de verzekeringsondernemingen (zie The Laundromat, over de
Panama Papers).
- Privaatrechtelijke regels.
Risico en verzekering
Persoon, goederen, vermogen in zijn geheel.
Onvoorzien risico kan ramp zijn, vandaar:
- Preventie.
- Verlichting ongeluk slachtoffer (solidariteit).
- Voorzorg:
o Spaarkapitaal.
o Overdracht risico op derden (contractuele bedingen, zekerheden)
en, ruim gesproken, verzekeringen.
Geschiedenis
Oudheid: bestond nog niet.
Wel: mutualiteitsgedachte (Mesopotamië, kamelendrijvers – Rome,
legioensoldaten – Lex Rhodia de iactu, gemene averij, zie Ever Given – Fenicische
nauticum foenus = bodemerij, prêt à la grosse, in onbruik).
- Heel veel van het basisidee komt uit het maritiem recht
o Die Lex Rhodia de iactu – deze wet ging over het moedwillig overboord
werpen van goederen basisidee: delen risico het opzettelijk
overboord gooien van goederen om het schip lichter en beter bestand
tegen de golven in de zee te maken. Als al die goederen van persoon A
waren, werd er een systeem ontwikkeld waarbij iedereen die een belang
had aan boord (nl. het redden van hun eigen lading) een proportionele
bijdrage leverde, afhankelijk van de waarde van hun lading aan boord. je
ziet hier dus duidelijk het eerste idee van de solidariteit, het
mutualiteitsidee dat je bij verzekeringen ook ziet
Dit bestaat vandaag nog altijd: vb. groot schip Evergiven die
vastliep in het Suezkanaal - procedure daaromtrent aan de gang
o Ander voorbeeld: de bodemerij waar ook een gemeenschapsidee zat – een
schip uitrusten om de zee op te gaan en handel te gaan drijven was een
zeer riskante en dure onderneming en diegene waar je hiervoor geld bij
ging lenen vroeg daar een schandalig hoge intrest op; met dien verstande
dat als het schip zonk er niks verschuldigd was, als het schip geld opbracht
moest er een enorm hoog bedrag worden betaald aan de financier omdat
die het risico had gedragen
Uit dit idee is in Italië in de 14de E de eerste verzekeringen zijn
verschenen – was ook maritiem
Ook Antwerpen heeft tot vandaag op maritiem verzekeringsvlak een
serieuze betekenis
Pas in de 15de-16de E eerste reglementeringen daarover
gekomen
o Levensverzekeringen komt ook uit de scheepvaart – piraterij : schip en
bemanning worden gegijzeld – in bepaalde werelddelen willen verzekeraars
niet verzekeren
Pauselijk decreet 1234: verbod rente bodemerij – vandaar nieuw concept
bodemerij = verkoop onder ontbindende voorwaarde van behouden aankomst en
,prijs onder opschortende voorwaarde van schipbreuk of schade, “koper” altijd
recht op zeker bedrag.
Vanuit deze constructie: eerste verzekeringen Italië 14de eeuw (zeehandel).
Invloed maritieme verzekeringen: zie art 1964 BW.
Misbruiken (bv. oververzekering) leidden al snel tot reglementering.
Levensverzekering komt ook voort uit zeevaart, maar is daarna lang verboden
geweest (“immoreel”).
Landverzekering: verschijning brandverzekering na grote brand London 1666.
- Het grote begin van verzekeringen pas in de 17de E met de grote brand
van Londen waarbij een groot deel van Londen is platgelegd en waarbij
men de noodzaak van verzekeringen heeft ingezien
London, begin 18de eeuw: genootschap Lloyd’s gevormd (zeeverzekeringen).
- Alweer maritieme invloed – Lloyds: waren zeeverzekeraars die bijeen
kwamen en een soort mutualiteit hebben ontwikkeld
17de eeuw: grondslag kansberekening (waarschijnlijkheid van een voorval) –
door Pascal, Fermat, Huygens, Bernouilli.
Vanaf 19de eeuw stevige wetenschappelijke grondslagen.
- Pas vanaf de 19de E, wanneer die wiskunde verder ontwikkeld is, had men
pas de middelen om een betrouwbare berekening te maken van de
bepaalde kans op een voorval
o Vanaf dan kon men aan een verzekeringsovereenkomst een
wetenschappelijke, wiskundige grondslag geven
Pas vanaf 19de eeuw ook aansprakelijkheidsverzekeringen
- Zowel levensverzekeringen als aansprakelijkheidsverzekeringen werden
aanvankelijk beschouwd als “immoreel”
20ste en 21ste eeuw: enorme ontwikkeling, strikte controle op
verzekeringsondernemingen, dwingende regels ter bescherming consument,
grote economische en sociale rol.
Techniek
Omslag van risico’s – idee mutualiteit:
- nog steeds: onderlinge verzekering v premieverzekering.
- Idee mutualiteit risico wordt verdeeld onder alle leden van de groep
o Idee mutualiteit bestaat nog steeds – maar vandaag gaat het veel
meer om wat men noemt ‘premieverzekering’ waar niet de leden
van een groep elkaar steunen, maar waar leden van een groep
premie betalen aan een derde (de verzekeraar) die dan de
vergoeding van de verzekerde risico’s organiseert dit kan je niet
doen zonder statistiek
, Statistiek dient om onderling stelsel dekking van risico in te richten:
- voldoende gelijksoortige risico’s
o 1 uniek risico is eigenlijk niet verzekerbaar
- voldoende courant
o die risico’s moeten voldoende vaak voorkomen om een
waarschijnlijkheidsgraad toe te kunnen kennen
- voldoende verspreid (bv. brandverzekering bij bombardement =
catastrofale risico’s)
o het mogen geen catastrofale risico’s zijn waarbij alle leden van de
groep in 1 keer allemaal hetzelfde risico ondergaan – want dit kan je
ook niet verzekeren
vb. oorlogsrisico is doorgaans uitgesloten want is zeer
moeilijk te verzekeren
vb. brandverzekering bij enorme bosbrand – dit noemt men
een catastrofaal risico dat je eigenlijk niet kan verzekeren
omdat dit statistisch niet meer klopt want er is geen spreiding
– iedereen ondergaat hetzelfde risico op hetzelfde moment
Premies die worden betaald dienen voor voorzieningen: reserves voor verworven
premies en lopende risico’s (dus reserves aanleggen voor als er moet worden
uitbetaald), voorzieningen aanleggen voor schadegevallen, wiskundige reserve
bij levensverzekering.
- Allemaal buffers om, in het geval van een onvoorzien aantal risico’s, te
kunnen uitbetalen
o Daarvoor bestaat ook de verzekeringscontrole : om ervoor te zorgen
dat elk bedrijf dat zich aandient als verzekeringsmaatschappij
serieus genoeg is om aan zijn verplichtingen te voldoen als het
nodig is
Selectie risico’s (oorlogsrisico Oekraïne…).
- Hij blikt terug naar een maritiem voorbeeld nl. Lloyd – die
mutualiteitsgroep bestaat nog altijd – men werkt daar met ‘underwriters’ :
dat is iemand die wettelijk inschrijft op een risico of een deel van een risico
– die persoon int de premie en als er iets gebeurd gaat die persoon de
uitkering doen als het risico zich voordoet
o Hier zijn geen beperkingen op – dus als je zo’n risico onderschrijft
sta je voor de uitkering in met je vermogen
Maar als er zich dan iets echt erg voordoet dan kunnen zij
daardoor failliet gaan – het brengt op maar degene die daar
in investeren dragen dus toch wel een reëel risico
- Vb. oorlogszone Oekraïne – de Zwarte Zee als u een gewone
verzekering hebt en je gaat daar met je schip varen : geen dekking , veel
te gevaarlijk
o Een schip is beweeglijk dus het is een risico dat nog min of meer in
te calculeren is
o Maar een oorlogsverzekering op het land : is zeldzaam omdat het zo
enorm duur is want land is niet mobiel – en het moet natuurlijk gaan
om een risico, een vaststaand feit kan je niet verzekeren
