Algemene Heelkunde
2024-2025
Aiko Paelinck
Derde bachelor diergeneeskunde
Prof. An Martens
1
,Hoofdstuk 1-4
DEEL 1: Asepsie, instrumentarium, technieken
Inleiding
➢ Werk ergonomisch, geordend, overzichtelijk, zichtbaarheid nastreven, stap voor stap afwerken
➢ ‘Fast surgery is good surgery’
➢ Nabehandeling verzorgen
➢ Asepsie om SSI (“surgical Site infec on”) te vermijden
➢ Infecties aan operatiegebied, oppervlakkig, in diepere lagen, of in lichaamsholten ku optreden tot 30
dagen na operatie
➢ Antiseptica: doodt MO op levend weefsel / desinfectantia: doodt MO op inert weefsel
Antiseptica
Alcohol
➢ Denaturatie van eiwitten: bactericide werking
➢ Krachtig en snel, meest effectief bij concentratie 60-90%
➢ Werkt tegen vegetatieve bacteriën, enveloppe-virussen en schimmels
➢ Niet effectief tegen virussen zonder enveloppe en bacteriële sporen
➢ Verdampt snel en daardoor geen langdurige werking (combineren met andere middelen voor
langdurige werking)
➢ Ontvlambaar
➢ Licht ontvettend (zorgt dus dat vet verdwijnt na aanbrengen)
Chloorhexidine
➢ Lage concentraties -> lekkage celmembraan dus geen volledige doodt: bacteriostatische werking
➢ Hoge concentraties veroorzaakt coagulatie van celinhoud -> volledige dood: bactericide werking
➢ Werkt tegen enveloppe-virussen en meeste vegetatieve bacteriën
➢ Minder effectief tegen sporen, schimmels, virussen zonder enveloppe, Pseudomonas en MRSA
➢ Vorm: zouten (diacetaat of digluconaat)
Jodium
➢ Penetratie van celwand, denaturatie van eiwitten en nucleïnezuren
➢ Effectief tegen een breed spectrum: bacteriën, schimmels, gisten, sporen en virussen
➢ Lage kans op resistentie door snelle werking
➢ Geen residuele werking, w geïnactiveerd door organisch materiaal
➢ Jodiumtinctuur is irriterend
➢ Irriterend bij hoge C en werkzamer bij lage C (altijd verdunnen zoals povidone-jodiumoplossing, 10%)
2
,Principes handhygiëne
➢ Voor/na patiënt manipulatie / voor aseptische manipulaties / voor eten
➢ Na contact bloed of lichaamsvocht / na uitrekken handschoen, gebruik zakdoek, telefoon, toiletbezoek
➢ Tss verzorging op 2 ≠ plaatsen lichaam
➢ Beschermt jezelf: zoönoses, resistente bacteriën, abces openenen, orale manipulaties
➢ Beschermt patiënt: verbandwissel, controle IV katheter, intra-articulaire injecties, plaatsen blijfkatheter
➢ Niet-steriele handschoenen correct aandoen/uitdoen Zie foto’s pg. 7 & 8
➢ Steriele handschoenen open methode: geen contact met blote hand op buitenzijde handschoen
Asepsie bij chirurgische ingrepen
➢ Idealiter voorbereidende ruimte voor: sedatie en inductie anesthesie / scheren / chirurgische scrub
➢ Operatiezaal
o Klein maar proper, dagelijkse desinfectie (afwasbare vloeren, wanden), goede structuur en organisatie
o Ventilatie, UV-lampen (direct of indirect), beperken passage, relatieve stilte, insectenbestrijding
➢ Kledij
o “sloffengebied” / hoofddoek of haarkapje (mondmasker) / geen juwelen
o Chirurgische “scrubs” met korte mouwen (afzonderlijke gewassen en gedroogd)
➢ Pre-operatieve handhygiëne
o Nagels knippen
o Chirurgische rub indien geen zichtbare handbevuiling = hydro-alcoholische oplossing
o Chirurgische scrub bij zichbare handbevuiling = chloorhexidine zeep + (povidone-iodine zeep)
Chirurgische scrub
➢ Met borstel en antiseptische zeep, van vingers naar elleboog
➢ KHD: Chirurgische scrub 2-3 min met daarna chirurgische rub
➢ GHD: Chirurgische scrub 4-5 min daarna gewoon handschoenen
Chirurgische rub
➢ 1 min handen wassen met neutrale zeep en spoelen, daarna niet-steriel drogen van handen en armen
➢ 1.5 min. hydro-alcoholische oplossing aanbrengen
Chirurgische kiel
➢ Impermeabel, comfortabel
➢ Wegwerp meestal van plastic of cellulose (voorkeur)
➢ Herbruikbaar van katoen of Gore-Tex (duur, en kwetsbaarder)
Steriele handschoenen
➢ Aantrekken via ‘gesloten methode’
➢ Altijd vooraf pre-operatieve handhygiëne
➢ Bij operatiekiels in rundveepraktijk:
o Handen en armen scrubben na aandoen van kiel.
o Gebruik van wegwerp plastic schorten, die niet steriel te maken zijn
3
, Voorbereiding chirurgisch veld
Stap 1: verwijderen haren
➢ Tondeuse/ scheerapparaat / “clipper”mesje n°40 (voorkeur want scheermesje veroorzaakt microwondjes)
o Huid opspannen, tegen haarrichting in, nooit forceren (direct vervangen), in 2 stappen (als bv veel
of dik haar is) , mesje reinigen + alcohol, stofzuigen
➢ Scheermesje: inzepen (want droog gaat niet), scheren met haarrichting mee, mesje regelmatig vervangen
➢ Ontharingsmiddel
➢ Voor scrub / ruim: 20-30 cm / ledematen: rondom / dag voordien scheren -> meer contaminatie
Stap 2: scrubben operatieveld (zeepoplossing)
Bij grove contaminatie (vaak GHD)
➢ Niet steriele handschoenen
➢ Bevochtigen met kraantjeswater
➢ Neutrale zeep aanbrengen en wrijven met hand/zachte borstel
➢ Spoelen met kraantjeswater
➢ Herhalen indien nodig
➢ Afdrogen met goed absorberend papier
➢ Soms tussendoor ontvetten met ether
Bij propere huid (KHD)
➢ Niet-steriele handschoenen
➢ Antiseptische zeep (chloorhexidine of PVP-I2)
➢ Gaasjes geïmpregneerd met zeepoplossing, van centraal naar perifeer, dan gaasje weg
➢ 3 min. contactijd
➢ Herhaal tot gaasjes aan het einde proper zijn
Stap 3: ontsmetten operatieveld met 70% alcohol
GHD
➢ Afspuiten zeep met alcohol
➢ Wrijven met gaasjes (van centraar naar perifeer)
➢ Vernevelen alcohol op 30cm, laten drogen
KHD
➢ 2x vernevelen alcohol op 30 cm
➢ Niet te veel gebruiken want risico op irritatie en overmatige afkoeling van het dier
Soorten operatiedoeken
➢ Wegwerp operatiedoeken
o ≠ formaten, vaak van cellulose (absorberend materiaal)
o Met of zonder opening en adhesieve folie (kleeft) -> maar volstaat niet! Altijd doeken gebruiken
o Soms anti-slip eigenschappen
➢ Herbruikbare operatiedoeken:
o Gemaakt van Pima katoen of Gore-Tex (duurzaam en waterdicht)
Aandachtspunten bij aanbrengen operatiedoeken
➢ Uitgevoerd door chirurg of ingescrubde assistent
➢ Enkel noodzakelijke gebied w blootgesteld
➢ Fixeren met doekklemmen dicht bij opening operatieveld.
➢ Rest patiënt moet ook afgedekt w
4