Samenvatting
Volledige samenvatting sociologie en rechtssociologie
- Instelling
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
slides + lesnotities Prof N. Van Dijk
[Meer zien]Voorbeeld 5 van de 122 pagina's
Voorbeeld 5 van de 122 pagina's
In winkelwagenVerkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Sociologie1. Wat is rechtssociologie?
Wat is recht?
Juristen
- Geheel van regels die neerslag vinden in de bronnen van het recht (algemene principes,
wetten, gewoonten, etc.)
- Deze regels vinden toepassing in de praktijk van rechtspraak en rechtsleer
- Recht heeft consistente structuur en een hiërarchische ordening
- Interperspecief = wijze waarop jurusten het recht bekijken
Filosofen (natuurrecht)
- Recht verwijst naar een ideaalbeeld als systeem van waarden en principes die het
sociale leven moeten structureren
Sociologen
- Gaat niet om de vraag wat geldend recht is
- Recht als sociaal fenomeen in de maatschappij
- Recht (nauw): maatschappelijke controle uitgeoefend door systematische aanwending
van macht
Recht (breed): geheel van collectieve gedragingen en normen die het sociale leven
structureren
Law in the books vs law in action
Studie van wederzijdse beïnvloeding van recht en samenleving: wisselwerking
- Law in the books = juristen die puzzels oplosssen volgens de rechtsbronnen
- Law in action = functioneren van juridische instituties in de maatschappij, structuren en
personen van het recht, praktijk van het recht
Rechtssociologie
‘Rechtssociologie is een empirische discipline waarin het recht wordt opgevat als een sociaal
verschijnsel, als product van menselijke interactie’ (Huls)
1
,Zoektocht naar hoe recht betekenis krijgt in de maatschappij, door te kijken naar achterliggende
context bij totstandkoming en de effecten van recht
- Sociale productie: invloed van samenleving op het recht
- Sociale werking: invloed van recht op de samenleving
Empirische discipline: ervaringen -> conclussies trekken
Empirisch onderzoek = wetenschappelijke benadering
Sociale factoren en actoren zijn relevant voor de totstandkoming van het recht
- Interne formele bronnen van het recht
• Wetgeving
• Rechtspraak
• Doctrine
• Gewoonterecht
• Algemene rechtsbeginselen
- Maatschappelijke bronnen van het recht
1) Politieke machtsverhoudingen
2) Economische – technologische ontwikkelingen
3) Juridische professionals
4) Rechtsopvattingen burgers
1. Politieke machtsverhoudingen
- Recht is in belangrijke mate product van bestaande politieke besluitvormingsprocessen
in een land
- Publieke machtsfactoren
• Politieke partijen
• Ambtenaren
• Bestuurders
- Private machtsfactoren
• Lobby bedrijfsleven
• Vakbonden
• Milieuoganisaties
- Intnationale politiek
- Jurist: wet als autoriteit en die gebruiken om problemen op te lossen
2. Economisch – Technologische ontwikkelingen
- De ondernemingsgewijze productie en technologische innovatie zijn sterk bepalend voor
de inrichting van het rechtssysteem
- Economie (kapitalistische productiewijze)
• Contract & eigendom
• Vrije-markt economie
• Multinationals
- Wetenschap & Technologie
- Rampen
2
,3. Juridische professionals
1) Rechtspraak
• Recht is wat rechters doen in de praktijk’ (Realisten)
• Abstracte wetten krijgen pas betekenis in hun toepassing door rechters
• Organisatie: Hoe functioneert de rechtelijke macht, hoe is zij samengesteld en
zijn haar werkzaamheden georganiseerd? (Hoge werklast)
2) Advocatuur
• Verzakelijking en internationalisering
• Professioneler, nationaler dan vroeger -> meeste advocaten deel van grotere
internationale kantoren
3) Ambtenaren
• Rechtsvormers en regelstoepassers bij de overheid -> rol in wetgeving
4. Rechtsopvattingen burgers
- Verschillen over veronderstellingen die het recht heeft over de burger
- ‘Ieder wordt geacht de wet te kennen’ Quod non = verondersteling
- Socioloog: empirisch onderzoek, dus gaat kijken in welke mate de mensen de wet
daadwerkelijk kennen en wat ze van het recht vinden = Nauw verbonden daaraan is
vertrouwen hebben in juridische instituties
- Rechtssociologisch onderzoek naar:
• Welke kennis burgers paraat hebben over het recht
• Opvattingen over het functioneren van de instituties van de rechtstaat
• Vertrouwen in recht als oplossing voor hun geschillen
- Invloed burgers op recht via
• Opeisen van rechten (vraagzijde): rechtbank
• Verkiezingen: regering kiezen
• Demonstraties
- Als het recht nooit gebruikt wordt: geen effect op MS
- Rechtscultuur
• Kijk naar juridische instituties (aanbodzijde)
• Vergelijk omvang rechtssector (NL-DU, EU-Japan)
Sociale werking van het recht
Effecten van recht in de samenleving (bedoeld & onbedoeld)
Bestrijden assumpties
- Iedereen kent de wet
- Iedereen gehoorzaamt de wet
Langs welke wegen neemt de burger kennis van het recht?
Wat is de rol van sociale verbanden en instituties op de effecten van het recht ?
Anti – instrumentalisme
- Tegen het intentionalisme van de wetgever
- Wetten hebben vaak andere gevolgen dan wetgever beoogd. Gebruik door mensen om
andere redenen dan wetgever voor ogen stond
- Sociologische analyse gaat de normatieve veronderstellingen van wetgeving na en
vergelijkt deze met sociale werking
3
, • Op welke manieren beroepen sociale groepen op rechtsregels om hun belangen
te helpen (mobiliseringstheorieën)
• Wat zijn de typen van handhaving die door ordehandhavers kunnen worden
gehanteerd (handhavingstheorieën)
Hoe bereikt recht de burger?
- Niet Staatsblad, Terms & Conditions (voorwaarden accepteren voor gebruik maken van
dienst online: niemand leest die)
- Recht bereikt mensen via filterende instituties met eigen interpretatie van boodschap
van de wetgever
• Media: TV, Radio, kranten, Internet
• Intermediare organisatie: werkgever, vakbond, sportorganisatie. Regels worden
geselecteerd en doorgegeven vanuit het organisationeel belang
Rol van sociale verbanden op het recht
- Mens als individu vs. leven binnen sociale verbanden: Familie, Vriendengroep, Clubs,
Organisaties
Semi-autonome velden
- Hebben eigen doelen en formuleren en handhaven eigen formele en informele normen
voor leden. Deze hebben een hoge mate van autonomie, met beperkte invloed overheid.
- Vb. studentencorps, tuchtrecht en extern recht.
- Maatschappelijke middenvelden bemoeilijken centrale sturing van overheid
(hinderpaal), maar zijn ook basis voor maatschappelijk draagvlak (partner) voor
handhaving van recht
- Voor een jurist geldt het recht, een socioloog kijkt of het verschil maakt
- Recht is veel minder effectief als gedragssturing dan mensen denken
- Hoe invloedrijk zijn landmark cases daadwerkelijk in de maatschappij?
- Bottom-up perspectief: sociale werking vanuit maatschappij
- Top-down perspectief: vanuit de bestuurder
Juristen & sociologen
‘Sommige rechtssociologen hebben de neiging om juristen af te schilderen als wereldvreemde
letterknechten, die slechts geinteresseerd zijn in de oplossing van juridische puzzels en niets
begrijpen van de samenleving waarin zij functioneren. Er wordt dan een onoverbrugbare
tegenstelling gecreeerd tussen sociologen en politicologen enerzijds, die in
sociaalwetenschappelijke theorieën en verklaringen geïnteresseerd zijn, en juristen anderzijds,
die geen benul hebben van de sociale werkelijkheid.
Omgekeerd reageren juristen vaak nogal arrogant en afwijzend op kritiek vanuit de sociale
wetenschappen, die tekortkomingen in het juridisch denken aantoont. Dit type jurist ziet de
sociale wetenschappen als een hulpwetenschap, waarvan hij gebruik kan maken als het hem
toevallig uitkomt. Dit soort wederzijdse stereotypering is weinig vruchtbaar.’
- Huls, p. 40
‘Rechtssociologie is een geestverruimend middel voor juristen. Het vak maakt black letter
lawyers gevoeliger voor de context waarbinnen de woorden en begrippen van het recht
functioneren.’
- Huls, p. 42
4
, Juridisering = toenemende rol van recht in de maatschappij
Relatie met opkomst en uitbouw van
- Rechtstaat
- Verzorgingsstaat
Rechtstaat: Acties van de staat zijn gebonden aan de wet
- Steeds meer zaken worden juridisch vastgelegd om staatsmacht te legitimeren (Weber)
- Nationale rechtstaat als belangrijkste producent van recht: wetten, decreten, etc.
- Opkomst: Recht van private instellingen -> contracten, polissen, veiligheidsvoorschriften
Opkomst verzorgingstaat: Regulering van het welzijn van de burgers (werkgelegenheid, sociale
zekerheid, onderwijs, gezondheid)
- Uitbouw: regels over milieu, veiligheid, mensenrechten
- Positieve rol: emancipatie zwakke groepen, inperking private macht
- Kritiek op juridisering: formalisme, kosten etc.
- Roep om deregulering
- Eind 19e euw
Juridisering van de samenleving
- Het belang van recht in de samenleving neemt toe
- Te bekijken vanuit een extern perspectief naar interactie recht en samenleving. Vooral
regelgeving & procesvoering
- Sterkere juridische greep van de overheid op de samenleving en alle verschillende
domeinen (welvaartstaat)
Structurele verschijnselen:
Toename aantal
- Juridische actoren
- Afgestudeerde juristen
- Rechtszaken
- Wettelijke regels
- Verzet tegen overheidsbeslissingen
- Regeldruk
Factoren variatie juridisering tussen landen
1. Cultuur
2. Economie & politiek
3. Juridische infrastructuur
Cultuur
- Tegenstelling Japan – VS
- Hoeveelheid rechters en advocaten veel hoger in VS
- Andere wijzen om met conflicten om te gaan
- Japan heeft schaamte cultuur: geschillen worden niet openbaar afgehandeld, leveren
schaamte op
Economische ontwikkeling
- Algemene peil van socio-economische en politieke ontwikkeling
- Ontwikkelingslanden vs. post-industriële staten
- Overheid niet geëvolueerd tot herverdelende machine
- Minder belangengroepen die wetgeving afdwingen
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LAW2005. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,66. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 64450 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen