PSYCHOPATHOLOGIE
HOOFDSTUK 1: INTRODUCTIE
Psychopathologie: ligt tussen psychiatrie en klinische
psychologie
- Psychè ( = ziel ) + pathos ( = lijden )
- Deelgebied van psychiatrie en klinische psychologie
- Houdt zich bezig met afwijkende emoties,
gedragingen en gedachten
- Weten wat er aan de hand is en waarom men doet
wat men doet
- Beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken ervan en behandeling
Psychiatrie:
- Medische specialisme gericht op diagnostiek en behandeling van psychische
stoornissen ( medisch oogpunt om om te gaan met psychisch lijden)
Klinische psychologie:
- Beschrijving, oorzaken en behandeling van psychische stoornissen en
bevordering van psychische welbevinden ( psychisch oogpunt om om te gaan
met psychisch lijden )
Psychische stoornis:
- geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragingen
- met storing in het functioneren en persoonlijk lijden
Prevalentie
- Het aantal gevallen van ziekteverschijnselen of aandoening in een bepaalde
populatie of regio
OPMERKINGEN
Stigma – nochtans iemand met ‘ psychische problemen’ is niet per definitie
afwijkend – belang van destigmatisering !
- Bv. te gek campagne, rode neuzen dag, getuigenissen van BV’s, …
Religieuze, morele, maatschappelijke oordelen = omgeving speelt belangrijke
invloed in mate dat iets als afwijkends wordt gezien
Eigen gevoelens , observaties en gedachten spelen ook een rol in hoe e met
mensen omgaat, hoe je hen gaat behandelen en begeleiden
Dus heel belangrijk van zicht te hebben op hoe je zelf in elkaar zit, want zo
kan je beter e-behandelen en begeleiden.
HOE DEFINIËREN WE AFWIJKEND GEDRAG?
, Medisch model : biologische / genetische oorzaak
Breder kijken : ‘ psychische stoornis’ = bio psycho sociaal
Iedereen heeft weleens angst, verdriet, paniek, lusteloosheid, …., maar
wanneer zien we dit als afwijkend ( stop labeling children )
Wanneer symptoom? ( kenmerken passen bij bepaalde stoornis)
Wanneer stoornis?
- Diagnostisch criterium: bepaalde symptomen , kenmerken moeten
voldoen aan bepaalde voorwaarden alvorens beschouwd als
afwijkend en horend bij bepaalde stoornis
CRITERIA VOOR ABNORMALITEIT
1. Uitzonderlijk ( prevalentie, cultuur, record )
- Bv. stemmen horen die er in de werkelijkheid niet zijn
2. Sociaal afwijkend ( cultuur, samenleving, generatie
- Bv. achterdocht : onnodig en in overvloed onderzoeken van gebeurtenissen en
gedrag van anderen
3. Foute perceptie / interpretatie van realiteit ( religie )
- Bv. wanen
4. Emotioneel lijden ( aanwezig of afwezig ?)
- Bv. op zich niet voldoende, ook tijdsbepaling ( nog aanwezig in lange tijd na
aanleiding ? )
5. Ongepast / contraproductief gedrag ( ondanks negatieve gevolgen )
- Bv. het functioneren verstoord? Zoals bv. bij alcoholmisbruik
6. Gevaar ( sociale context, religie )
- Bv. gevaar voor zichzelf en ander
Afwijkend gedrag is op meerdere manieren definieerbaar
Combinatie van deze criteria
In bepaald opzicht afwijkend zijn ≠ geheel afwijkend zijn !!!
BELANGRIJKE VRAGEN DOORHEEN DE CURSUS
Wat vinden we afwijkend en welke karakteristieken toont dit gedrag?
Welke oorzaken zijn er voor dit afwijkend gedrag?
Hoe wordt omgegaan met persoon die afwijkend gedrag vertoont?
Draagt cultuur bij aan afwijkend gedrag? Zo ja, hoe?
CULTURELE ASPECTEN VAN AFWIJKEND GEDRAG
Gezondheid en ziekte verschilt van cultuur tot
cultuur
, - Indianen: ‘ ziekten van de blanke man ( alcohol, drugs, …) vs Indiaanse ziekten
( problemen in de stam )
Afwijkend gedrag verschilt van cultuur tot cultuur
- Angst in Westen ( financieel ) vs Afrikaanse landen ( voortplanting )
Terminologie verschilt van cultuur tot cultuur
- Depressie : schuld / verdriet in Westen vs hoofdpijn, vermoeidheid, zwakte in
Oosten
HISTORISCHE VISIES OP AFWIJKEND GEDRAG
HIPPOCRATES ( DIT STUK GEWOON LEZEN )
Ziekten van lichaam & geest = gevolg van natuurlijke oorzaken, niet van
bezetenheid
Naturalistische verklaring = evenwicht vs onevenwicht in humores /
lichaamssappen
Verstoring in humores = afwijkend gedrag
- ++Flegma (slijm) ~ flegmatiek / traag, lethargisch
- ++Zwarte gal ~ melancholie / depressief
- ++Bloed ~ sanguinisch / opgewekt, zelfverzekerd
- ++Gele gal ~ cholerisch / driftig
3 categorieën abnormale gedragspatronen: melancholie – manie – bezetenheid
ARABISCHE PSYCHIATRIE ( 8 S T E
EEUW – 16 D E EEUW )
Ontwikkeling eigen psychiatrie: aandacht voor behandelingen, theorieën,
diagnostiek
1ste psychologische centrum in Bagdad
Typisch : mensgerichte benadering van geestesziekten
Vermoedelijk gevolg van Koran: adviseert humane en fatsoenlijke behandeling van
geestziekten want psychologische stoornis is een praktisch probleem
Voorloper van goed ontwikkelde behandelingen en gespecialiseerde hulp ( in
Europa kwam dit pas in 1900 ! )
EXORCISME & HEKSENVERVOLGING IN EUROPA ( 330 – 1500 N.C. )
Heropleving geloof in bovennatuurlijke oorzaken
- Afwijkend gedrag = teken van bezetenheid
- Geesten / duivel = bezeten
- Behandeling = uitdrijving / exorcisme
Door bv. aframmeling, geseling, gebed, uithongering, …
Heksenvervolging eind 15de eeuw
- Door inquisiteurs aangesteld door de katholieke kerk
- Via ‘ diagnostische tests ‘
Bv. drijftest: pure metalen zinken – onzuivere metalen
stijgen naar de oppervlakte
Dus als je in het water werd gegooid en nog probeerde je
hoofd boven water te houden om te overleven dan wou je
samenspannen met de duivel
Geloof in natuurlijke oorzaken nooit helemaal verdwenen
, - Kranzinnigheid omwille van lichamelijke ziekte – hersentrauma ( in England )
Trepanatie: een procedure waarbij men een gat in de schedel maakt na het
overlijden van de persoon
- Was misschien bedoeld om het slachtoffer te bevrijden van demonen die men
verantwoordelijk achtte voor zijn of haar abnormaal gedrag
GEKKENHUIZEN ( CA 1600 )
Overal in Europa krankzinnigengestichten
Bedelaars + geestelijk gestoorden
Erbarmelijke levensomstandigheden
- Vastgeketend aan bed
- Geen hygiëne
- Rondzwerven op terrein
Tegen betaling naar fratsen van bewoners gaan kijken
- “ dolhuizen”
HERVORMINGEN
Artsen Pussin & Pinel ( Fr. )
- Mensen met afwijkend gedrag zijn ziek
- Dus, recht op menselijke behandeling
- Behandelfilosofie: morele therapie
Respectvolle & ontspannen omgeving & behandeling =
normaliteit
Guislain ( Bel. ) & van der Kolk ( Ndl.)
- Guislain instituut in Gent : ‘ moderne gestichten’
- 184: Wet: kwaliteit behandeling patiënten: kwaliteitseisen aan
behandeling en verpleging van psychiatrische patiënten
1850 Apathie: ‘ afwijking is ongeneeslijk’ = idee van succesvolle
behandeling raakt in ongenade
- Wel psychiatrische ziekenhuizen
- Psychiatrie: angstaanjagende plekken
- Mensonwaardige behandelingen ( dwangbuizen, riemen, handboeien, …)
In de 20ste eeuw: terug aandacht voor wijze waarop men behandelt, maar nog
steeds ‘ weggestopt’ in psychiatrische ziekenhuizen
1950 Sociaal gerichte psychiatrische principes
- Men gaat naar patiënt toe ipv wachten tot de patiënt komt
- Psychofarmaca
- Nieuwe therapeutische behandelingen gericht op re-integratie
- Patiënten worden niet langer ‘ weggestopt’ in psychiatrische ziekenhuizen die
ver van bewoonde wereld liggen
De balans tussen:
