Werk (ultramodern)
LES 1 - INLEIDING
Examen
2 vragen over mondeling examen (40 minuten voorbereidingstijd):
o Analytisch - cijfers, grafieken, ... uitleggen
o Synthetisch - kritische reflectie, bredere link tussen de SOTA's, diepgaande discussie, eens of
niet/waarom en verklaringen geven, ...
Wat is werk => in deze cursus gebruiken we een enge definitie
Het werk is:
• Werknemer levert arbeid/competentie
• In ruil voor loon→ relatie tussen werknemer & leidinggevende, dus geen huishoudelijk onbetaald werk
HOE ZIET DE WERELD VAN 'WERK' ERUIT?
WERKORDER MODEL 'VAN HOOF
We gebruiken dit model om werk te bespreken & naar werk te kijken
3 domeinen waarin werknemers & supervisors elkaar nodig hebben:
Arbeidsmarkt: als vraag en aanbod veranderen→ dan moeten we bijvoorbeeld de arbeidsvoorwaarden
veranderen om meer aanbod van arbeiders te krijgen
Arbeidsorganisatie: alle verschillende rollen in de organisatie, HR-management, hoe wordt het werk verdeeld, wie
heeft de leiding/verantwoordelijkheid, hoe worden werknemers geselecteerd, hoe worden ze opgevolgd, hoe
wordt iemand ontslagen, ...
Arbeidsverhoudingen: werknemers- & werkgeversorganisaties: vertegenwoordiger van werknemers en
werkgevers→ ondersteunen wat belangrijk voor hen is
Arbeidsmarkt is geen geïsoleerde zeepbel => verbonden met het sociaaleconomische systeem (de samenleving)
SOCIAAL-ECONOMISCH SYSTEEM
,Het sociaaleconomische systeem bestaat uit 3 onderwerpen:
1. Economie: wat produceren we in onze economie, groeien we en zijn we concurrerend als economie?
2. Welvaartsstaat: wat gebeurt er als iemand ziek is & kunnen we zekerheid geven, hoe herverdeelt de welvaartsstaat
inkomens zodat iedereen veilig is
3. Instellingen/politiek: formele & niet-formele regels van de samenleving
Waar we in elk domein naar streven:
>< In plaats daarvan ervaren we Alle problemen die verband houden met de werkplek
Naast werkopdrachten hebben we ook contextuele uitdagingen die aan de basis liggen van de problemen => als we die
oplossen, kunnen werkgerelateerde problemen verminderen.
,Oefening - Uitdagingen van de arbeidsmarkt:
Nieuwe banen (social media manager, influencer)
Globalisering
Demografische overgangen (vergrijzing)
Crisis (energiecrisis, pandemieën, oorlogen)
Opwarming van de aarde - veranderende consumptiepatronen als gevolg
Veranderende gezinsstructuren - geen typische structuur meer
Klimaatverandering
AI vervangt banen→ werknemers onder druk om zich om te scholen en bij te scholen→ arbeidsorganisatie→
instellingen (bijv. onderwijs dat technologie gebruikt) & politiek
Jongere mensen meer witteboordenbanen en minder blauweboordenbanen: Polarisatie beroepsbevolking→
arbeidsorganisatie→ kloof tussen hooggeschoolde & goedbetaalde banen en laaggeschoolde & laagbetaalde
banen→ middenklasse banen krimpen→ leidt tot economische inactiviteit→ beïnvloedt economie &
vervolgens welvaartsstaat
Werken op afstand→ beïnvloedt de arbeidsverhoudingen (elkaar niet zien, elkaar niet kunnen bereiken omdat
ze niet werken, ...)
Inflatie→ economie -> lagere lonen -> verzorgingsstaat te duur
Globalisering→ vertrouwen op import of export→ arbeidsorganisatie
Burn outs→ arbeidsmarkt (druk om te presteren) en arbeidsorganisatie (hoe gemanaged)
Geen of beperkt zwangerschapsverlof→ werkonderbreking→ werkloosheid→ geen loon→ gerelateerd aan
economie & welvaartsstaat & arbeidsomstandigheden => vooral in conservatieve welvaartsstaten
Verouderende beroepsbevolking→ arbeidsverhoudingen (pensioenleeftijd) & verzorgingsstaat
Opwarming van de aarde
Geopolitieke situatie: verschillende verkiezingen hebben ook invloed op onze economie
Oefening: Belangrijkste uitdaging van de beroepsbevolking 'klimaatverandering'
3 domeinen van het werkordermodel
, ARBEIDSMARKT
Website Europese Unie - Gezondheid neemt af (en meer epidemieën, wereldeconomische vorm): hoge
temperaturen, natuurrisico's, kunnen niet op de arbeidsmarkt komen
→ arbeidsmarkt (minder aanbod van werknemers)
→ Belangrijke sectoren zoals landbouw en toerisme ondervinden nu al verstoringen door extreme
weersomstandigheden, overstromingen en stijgende temperaturen. Bijvoorbeeld
=> Bij de bosbranden van 2019/20 in Australië werd 19 miljoen hectare verwoest, gingen 3000 huizen verloren en
kwamen 33 mensen om het leven. De totale geschatte impact van dit bosbrandseizoen op de economie was AUD
40 miljard (artikel in Science Direct door professor Marshall).
→ Deze economische druk leidt ook tot banenverlies, verminderde productiviteit en grotere ongelijkheid omdat de
armste werknemers en landen het meest te lijden hebben onder de gevolgen.
ARBEIDSORGANISATIE
Arbeidsorganisatie moet worden veranderd omdat 'hittestress' vaker zal voorkomen, werkuren zullen afnemen in
bepaalde landen => andere arbeidsorganisatie nodig omdat aantal werknemers daalt→ world economic forum
ondersteunt dit: 3,8% van de totale werktijd wereldwijd zou verloren kunnen gaan (ILO Internationale
Arbeidsorganisatie)
ARBEIDSVERHOUDINGEN
Als bedrijven overstappen op duurzamere praktijken, kunnen ze de arbeidskosten verlagen door banen in de
verwerkende industrie te automatiseren. De Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) stelt dat sectoren die het
meest getroffen worden door dit klimaatbeleid wereldwijd tot 6 miljoen banen kunnen verliezen als er geen
inspanningen worden gedaan om werknemers bij te scholen en voor te bereiden op een veranderende
economie.→ komt terug bij de welvaartsstaat die deze mensen zonder baan moet kunnen onderhouden.
Ook vakbonden maken zich hier zorgen over: de overgang naar een koolstofarme economie kan wrijving
veroorzaken tussen vakbonden en bedrijven. In de VS hebben vakbonden zoals de UNITED MINE WORKERS OF
AMERICA geëist dat voor elke verschuiving weg van steenkool moet worden geïnvesteerd in de omscholing van
werknemers, wat weer geld kost.
SOCIAAL-ECONOMISCH SYSTEEM
Economisch Wereldforum: De grootste impact van klimaatverandering is dat het tot 18% van het BBP (bruto
binnenlands product) van de wereldeconomie kan wegvagen tegen 2050 als de temperaturen wereldwijd met 3,2°C
stijgen.
→ De wereldeconomie heeft invloed op de nationale economie vanwege globalisering en verstrengeling met de
nationale economie - bijv. De crash van Wall Street had jaren later invloed op onze economie
Europese Unie: Verzekeringstoename in risicolanden voor klimaatverandering, meer risico dus meer
verzekeringskosten→ is niet meer beschikbaar voor mensen met laag inkomen
→ beïnvloedt welvaartssysteem en economie (groter verschil in laag vs hoog inkomen, inkomensongelijkheid =>
dit linkt terug naar een probleem van de arbeidsmarkt namelijk ongelijkheid)
Klimaatverandering vergroot de druk op socialezekerheidsstelsels. Naarmate natuurrampen vaker voorkomen,
worden regeringen gedwongen om aanzienlijke middelen te besteden aan rampenbestrijding en gezondheidszorg
voor de getroffen bevolking. Na orkanen of overstromingen stijgt de werkloosheid bijvoorbeeld sterk door
bedrijfssluitingen en raken welzijnsprogramma's overbelast. In 2022 veroorzaakte orkaan Ian alleen al meer dan
113 miljard dollar aan schade (climate gov) en duizenden werknemers raakten ontheemd. De afhankelijkheid van
welzijnssystemen op de lange termijn groeit, waardoor ze dunner worden en minder effectief voor bredere
maatschappelijke ondersteuning.
Politiek: belang van politiek in deze kwestie - verkiezingen - bijv. Trump tegen 'klimaatverandering' vs. democraten
die er meer voorstander van zijn om samen met de wereld te strijden tegen verandering→ wie de leiding heeft,
verandert de aanpak van het werken tegen klimaatverandering→ verandert de temperatuurstijging bc van acties
die worden ondernomen
=> Instellingen zoals DE VERENIGDE NATIES en de EUROPESE UNIE hebben klimaatverandering uitgeroepen tot