Wereldoriëntatie
Julie Verhooghe, OKO 1
2024-2025
Hoofdstuk 2/
Eigenheid wero en wi: hoe ervaren kinderen de wereld om zich heen
(2.1 & 2.2→lezen in cursus, niet te kennen)
2.3/ Hoe staan kinderen in deze wereld? Het kinderlijk waarnemen
Hoe staan kinderen in de wereld?
Intersensorieel ingesteld op omgeving→ nieuwe dingen leren kennen:
Kijken
Luisteren
Ruiken Vaak (gelijktijdig) belangrijk
Proeven
Handelen
Al spelend ontdekken:
Zoeken actie en handeling in elke situatie
Exploratie en experimenteerdrang→snel opmerken dat dingen een functie hebben
→vb: neusje konijn die beweegt, wielen van een auto bewegen,….
Willen exploreren, vastnemen, uittesten→inzicht krijgen + “be” grijpen
Ouder worden→gerichter omgaan met materialen→onderzoeken komt op gang→stellen
bewust vragen en zoeken naar antwoorden
Indrukken op doen:
Opstapeling onderling onafhankelijke en vluchtige impressies van details die hun aandacht
trekken
Indruk: vaak onvolledig & niet scherp→vluchtig en fragmentair karakter van de indruk
Gevoelsmatig reageren op omgeving:
Subjectief ingaan op wat er aangeboden wordt op dat moment
Vroege ervaringen→BELANGRIJK: bepalen houding tegenover object
Sterk beïnvloedbaar + staan open voor nieuwe ervaringen
Veel fantastie:
Wordt gebruikt om kennis aan te vullen (hoeft niet altijd gecorrigeerd te worden!)
Taak leerkracht: realiteit en fantasie ontwarren
Animistisch denken (=levende kenmerken toewijzen aan levenloze voorwerpen)
Magisch denken (=oorzaak gebeurtenis zoeken en dit aan zichzelf linken)
Op zoek naar wat echt is en wat niet
Spontane waarnemers/spontaan waarnemen:
Ze zijn nieuwsgierig
Van opstaan tot slapen→waarnemen
Exploreren, experimenteren, onderzoeken, proberen uit,…
Intrinsiek (=uit zichzelf)→onderzoekende houding→komen (soms) tot originele verklaringen
Kinderlijk waarnemen
Ontvangen van prikkels → NIET waarnemen
,Ontvangen zintuigelijke prikkels rondom→gewaarworden
Gewaarwordingen begrijpen + interpreteren→waarnemen
Waarnemen en observeren:
Alle zintuigen gebruiken
Gelijkenissen en verschillen tussen objecten identificeren
Patronen in objecten en fenomenen waarnemen
Interpreteren waarnemingen
Dit waarnemen→gebeurt met totale persoon:
Taal: belangrijk middel om te communiceren over het waarnemen
Uitbeelden, tekenen, non-verbaal reageren kan ook
Waarnemen →actie:
1. Je krijgt zintuigelijke indruk
2. Je wordt je daarvan bewust Deze stappen: kunnen in
3. Daarover vorm je een mening verschillende volgordes
4. En/of daarbij krijg je een gevoel plaatsvinden
5. Als gevolg: doe je iets
Een waarneming die sterke emoties oproept→denkstappen worden later ervaren
Sterke positieve beleving→prikkelen om beter te gaan waarnemen
Wisselwerking tussen waarnemen en actie→vormt basis van aantal denkpatronen
Voldoen aan behoefte om omgeving te verkennen:
Met alle zintuigen, actief handelend met hele lichaam
Van belang voor ontwikkeling kinderen
Gevarieerde ervaringen opdoen
Nieuwsgierigheid naar wereld om zich heen:
Vaardigheid zich vragen te stellen
Neemt af naarmate kinderen ouder worden (!!!)
Goede begeleiding van belang
Observeren van nature op een ongedwongen manier
Laten verbeelding de vrije loop
Passen zich meer en meer aan naarmate het ouder worden (uitspraken en reacties van
volwassenen→grote oorzaak)
Interpreteren:
Belangrijk aspect van waarnemen
Observatie→interpretatie (belangrijk hiertussen verschil te (her)kennen)
Ieder van ons→meteen interpreteren wat diegene observeert
Hoe observeren & interpreteren→afhankelijk van achtergrondkennis, emotie, interesse,..
We stellen minder vragen bij wat we al kennen (toch boeiend opnieuw in vraag te stellen)
Ook bij kinderen: snel interpreteren & kijken niet verder MAAR kennis kinderen is onvolledig→
interpretaties met onjuistheden
Oplossing: Kinderen veelvuldig in contact brengen met realiteit en hen op een onderzoekende
manier hiermee laten omgaan
Zo:
Wereldbeeld bijsturen
, Objectiever kijken naar wereld om zich heen
Veel impressies komen hen bekend voor
Veel ongekende en nieuwe impressies→verkennen, beleven, ordenen OF blijven
onbepaald en onduidelijk achter
Waarnemen→subjectief + een momentopname
Speels→voorbeeld schoenen→kinderen gaan naar huis denkende dat ze met schoenen gespeeld
hebben, LKR weet dat ze veel bijgeleerd hebben
Fysische wereld:
Constant in verandering
Voorbeeld: boom in verschillende seizoenen: boom zonder bladeren is niet persé dood, pas
wanneer het lente is en de boom nog steeds geen bladeren heeft kan je er van uitgaan dat dit
een dode boom is
Aangewezen→kinderen op geregelde tijdstippen met fysische wereld in contact te brengen
Verwondering: zet aan tot antwoorden zoeken en beter waarnemen
2.4/ Hoe het verkennen van de wereld stimuleren?
Jonge kinderen→staan op nieuwsgierige en verwonderde manier in het leven
Verwonderde houding jonge kinderen:
Benutten om→te stimuleren om diepgaander waar te nemen + op zoek gaan naar
antwoorden op vragen die ze zich stellen
Vertrekken vanuit verwondering en nieuwsgierigheid→essentieel bij verkennen van wereld
om zich heen
Vertrekken uit nieuwsgierigheid:
Verkennen wereld kan je NIET stimuleren door (als LKR) zelf sterk te sturen en stappen zelf te
bepalen
Je moet kinderen aanspreken in hun motivatie, verwondering, creativiteit en nieuwsgierigheid
Verwonderde, onderzoekende houding kinderen stimuleren: *
Echt kijken naar kinderen
Echt luisteren naar kinderen
Tijd en ruimte geven om te ervaren, onderzoeken, denken
Inspelen op situaties en vragen
Uitdagende omgeving en context kiezen/creëren
Ideeën, verklaringen,…laten vastzetten op elk moment
Zelf een onderzoekende houding hebben
Voorbeelden op PowerPoint, of in cursus blz 21
Globaal:
Als je vaardigheid waarnemen en verkennen van wereld wilt stimuleren→stimuleer je kinderen om:
Zich vragen te stellen
Te observeren
Te argumenteren
Te communiceren
Kritisch te denken
Innovatief te zijn
, Hun verbeelding te gebruiken
→ook belangrijke vaardigheden voor leerkracht:
Essentieel om kinderen te kunnen begeleiden in het verkennen, begrijpen en gebruiken van
de fysische wereld
Kinderen→krijgen meer inzicht in hoe wetenschappers en ingenieurs werken + hoe
wetenschappelijke kennis ontstaat
2.5/ Belang van waarnemen?
Kinderen leren met wereld om te gaan:
Krijgen inzicht in hoe deze wereld precies werkt
Ontwikkelen: fysiek, sociaal, emotioneel, cognitief, talig
Stimuleren om actief en fysiek met hun omgeving om te gaan→zo wetenschappelijke
fenomenen uit leefwereld te ontdekken
= waarnemen→essentieel
Belang nieuwsgierigheid:
Waarnemen en nieuwsgierigheid→hand in hand
Door nieuwsgierigheid→gemotiveerd diepgaander waar te nemen
Nieuwsgierigheid: jezelf veel vragen stellen, op zoek gaan naar antwoorden en zo botsen op
nieuwe vragen
Drijfveer achter wetenschap
Antwoorden→eindigen proces vaak
Vragen→inspireren om te exploreren en onderzoeken, ruimer te denken
Waarnemen→vaardigheid (zo gezien door Laevers):
Zoals motoriek, expressie, communicatie, zelfsturing, verbondenheid,…
Kan systematisch aangeleerd, geoefend en verfijnd worden (bij meeste kleuters)
Kan je inoefenen en verder ontwikkelen
Cruciaal om tot antwoorden en oplossingen te komen + om fysische wereld beter te
begrijpen
Ontdekken nieuwe dingen, kennis opbouwen over materialen en verschijnselen + leren
probleemoplossend denken
Belangrijk: kinderen laten ervaren hoe leuk waarnemen is→hoeft niet altijd voor
gestructureerd en gepland te gebeuren: kinderen ontdekken meer door zelf op zoek te gaan,
zo blijven ze betrokken en zijn ze er op gefocust antwoorden te vinden op hun vragen
Hoe meer kinderen kunnen exploreren vanuit eigen interesse en belevingswereld:
Sneller inzichten opdoen
Moeten met zoveel verschillende materialen en fenomenen in contact komen
→enkel beperkt: veiligheidsredenen of omwille andere levende wezens
→gender mag geen rol spelen: Kinderen mogen niet ontmoedigd worden in hun ervaringen
(niet laten merken dat je poppenhoek eerder voor meisjes dan jongens vindt,..)
Kinderen bewust maken van de vaardigheid van waarnemen→confronteer je ook met de manier
waarop wetenschappers werken
Wetenschappers→wetenschappelijke houding die verschillende aspecten bevat:
Willen weten, vanuit interesse en nieuwsgierigheid
Willen bekritiseren
Willen delen
Willen begrijpen
Willen bereiken
Willen innoveren, origineel en creatief zijn
