Verbintenissenrecht
Leerboek 1 bis
Les 1: 13/02
Verbintenissen?
= Juridisch engagement (heel breed)
- Kan eenzijdig (belofte) zijn, meestal meerzijdig -> rechtsband tussen betrokkenen
- Juridisch engagement?
o Vergelijk ≠ moreel engagement (opzettelijk juridische gevolgen nastreven)
o Juridische gevolgen worden beoogd of door het rechtssysteem toegevoegd
Je moet bewust zijn van de ernst vd afspraak
o In essentie afdwingbaarheid indien niet spontaan nagekomen (interferentie
gerechtelijk recht)
Tussenkomst gerechtelijk recht
Engagement houdt rechtsplicht in
Verplichting, gehoudenheid, schuld
Mogelijk is ander “betrokken”; heeft aanspraak (recht/schuldvordering) op schuldenaar
PLICHT (passief) RECHT/SCHULDVORDERING (actief)
Contract = rechtbank met juridische gevolgen
- Consensus tussen betrokkenen (bereidH)
Bij koopcontract:
- Plicht van verkoper: leveringsplicht, garantieplicht => PASSIEF (schuld)
- Plicht van koper: betaalplicht, plicht te ontvangen => PASSIEF
De verplichtingen van de ene hangen samen met de plichten van de andere: leidt tot..
- Recht van verkoper: recht op prijs, recht om af te geven => ACTIEF
- Recht van koper: recht op ontvangen, recht op garantie => ACTIEF
Bronnen van verbintenissen?
Oplijsting art. 1370 oud BW: onvolledig!
- Wet
- Overeenkomst
- Quasi-contract
- Misdrijf (strafrecht)
- Onrechtmatige daad (titel IV boek 1 bis)
1
, Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad
= Buitencontractuele aansprakelijkheid, dwz tussen betrokkenen bestaat geen contractuele
relatie, betrokkenen komen vaak louter toevallig met elkaar in contract
De dader zal verplichtingen krijgen tov zijn schuldenaar
Onrechtmatige daad impliceert foutaansprakelijkheid (bewezen fout of wettelijk vermoede
fout)
> Vgl. objectieve A. en risicoA. (bewijs altijd moeilijk, schuldvergoeding duurt heel lang->
andere manieren gevonden om aansprakelijk te stellen zonder schuld)
o Objectieve aansprakelijkheid: bijzondere aansprakelijkheidsregime met een
sterk fragmentarisch karakter waarbij iemand tot schadevergoeding kan
worden gehouden zonder dat ze een fout moeten bewijzen dat in oorzakelijk
verband staat met schade
Bv. zwakke weggebruikers art. 29bis WAM – volstaat dat motorrijtuig
betrokken is
o Risico aansprakelijkheid: niet vereist dat de schade rs on on-rs veroorzaakt
werd door een gedraging v/d aangesprokene – schade wordt toegerekend
omdat hij bepaald aanknopingspunt heeft met 1 v/d risicofactoren die rol
spelen bij ontstaan v/d schade
Bv. producent van giftig afval
> Normaal gezien verwezen naar schuld (FOUTaansprakelijkheid)
Verzekering betekent niet dat je niet meer aansprakelijk bent! Je gaat enkel niet persoonlijk
meer moeten betalen, de verzekeraar zal de slachtoffer uitbetalen
- Er zijn bepaalde verplichte verzekeringen (bv. Bij motorvoertuigen)
- De financiële last van een aansprakelijkheid wordt dus doorverwezen
Basisschema
Foutieve gedraging “dader” (OORZAAK)
Oorzakelijk (causaal) verband
Schade slachtoffer (GEVOLG)
Verbintenis uit OD: dader moet slachtoffer schadeloosstellen (vergoeden)
(RESULTAAT)
Schadevergoedingsplicht:
- In natura, of in geld (meestal)
- In de regel de dader(s) zelf (aansprakelijke(n)), maar ook alternatieve
vergoedingssystemen:
o Soms vergoedingsfondsen: dader onbekend of is insolvabel en kan daardoor
geen schadevergoeding is
Gekenmerkt door hun specifiteit
Voor bepaalde schadegevallen door OH opgericht
bv. Ongeval met vluchtmisdrijf GMWF), bewijs zeer moeilijk,
aansprakelijke failliet, enz.
o Soms verzekeraar ipv de dader (dader zelf blijft wel A. maar zijn verzekeraar
betaalt de schade vh slachtoffer in zijn plaats)
2
, Firstparty-verzekering (rechtstreekse verzekering waarbij verzekerde
eigen schade verzekert) en
Thirdparty-verzekering !! (verzekerde de door hem veroorzaakte
schade aan derde verzekert)
bv. BA-verzekering autorijden, familie-polis, enz.
o Sociale zekerheid?
= Beoogt werkenden te beschermen die geen eigen inkomen kunnen
verwerven
Basis-medische zorgen worden voor iedereen ter beschikking gesteld
door mutualiteit (sociale zekerheid); je moet enkel remgeld betalen
Mutualiteit kan zich verhalen op de dader (gebonden aan een
tijdsbestek) : kunnen de maatschappelijke kosten terug vragen
Persoonlijke of kwalitatieve aansprakelijkheid
In contractuele situatie is contractant zelf aansprakelijk is voor schade veroorzaakt door
hulppersonen
In buitencontractuele situaties….
- Persoonlijk = voor eigen foutief gedrag, art. 1328-1382 oud BW, 1386bis oud BW
- Kwalitatief: de wetgever duidt personen aan die aansprakelijk zijn voor anderen, voor
dieren of voor voorwerpen die schade toebrengen
o Ouders voor daden v minderjarige kinderen 1384 lid 2 oud BW
o Leerkrachten voor daden v leerlingen, 1384, lid 4 oud BW
o Aanstellers (=WG) voor daden v aangestelde, 1384, lid 3 oud BW
o Bewaarders voor gebrekkige zaken, 1384, lid 1 oud BW
o Eigenaars of bewakers voor dieren, 1385 oud BW
o Eigenaars voor gebouwen, 1386 oud BW
Ga altijd na of je 1384 kan gebruiken !!! bij elke casus !!!
Les 2: 14/02
In een casus gaan vaak verschillende aansprakelijkheidsgronden tegelijk aan orde zijn!
> Hoe meer, hoe groter kans dat je aansprakelijk kan stellen
OP EXAMEN: GEEN VRAGEN OVER BOEK 1BIS; WEL KENNEN (enkel toepasselijke vragen)
Aansprakelijkheid voor eigen fout:
Zie boek 1bis, p. 8, 15-40
Zie art. 1382-1382 oud BW
Analyse van de fout (onvoorzichtigheid, onoplettendheid, nalatigheid,…)
> Voor aansprakelijkheid zijn naast fout ook schade en oorzakelijk verband nodig !!!
FOUT = objectief + subjectief bestanddeel
1. Objectief (of materieel bestanddeel) = DAAD
3
, o Objectieve onrechtmatigheid, bestaande uit inbreuk of schending op
specifieke rechtsregels/algemene zorgvuldigheidsnorm
= Inbreuk op opgelegde rechtsregel (breken van een gebod of verbod)
resultaatsverbintenis
Steeds meer gereglementeerd
Leidt automatisch tot een fout (zonder bijkomende toetsing aan
zorgvuldigHnorm)
> Als er SPECIFIEK gebod/verbod is opgelegd
Algemene (en open norm van) zorgvuldigheid geeft plaats voor
subjectiviteit obv oordeler (rechter)
Mens verplicht algemeen zorgvuldigheidsnorm te volgen
Normaal vooruitziend en zorgvuldige persoon in dezelfde
omstandigheden geplaatst
> Om te weten in hoeverre criterium moet worden
geconcretiseerd -> onderscheid gemaakt tss interne en
externe omstandigheden -> enkel extern in criterium
opgenomen (vergelijken met personen uit zelfde
beroepscategorie) – intern (leeftijd, intelligentie,..) niet
omdat anders ongelijke beoordeling v gelijksoortige
gevallen
inspanningsverbintenis
Redelijke voorzienbaarheid van een schade (& proberen
voorkomen)
= altijd een schending van een gedragsnorm: ofwel specifieke regel, ofwel
zorgvuldigheidsnorm
Rechter is soms niet bekwaam om zelf te oordelen en moet een ander worden
gecontacteerd, dit moet dan vergoed worden door de dader
Als er een tijdsdruk is op een rechter, ligt de lat van de zorgvuldigheid lager dan in de
beste omstandigheden
2. Subjectief bestanddeel = DADER
Schuldbekwaamheid en toerekenbaarheid
- Schuldbekwaamheid: de regel: inzicht in zijn daden en controle erover, besef vd
mogelijke gevolgen, inzicht in goed en kwaad
o Uitzondering 1: schuldonbekwamen (ontoerekeningsvatbaar)
Infantes (heel jongen kinderen – geen wettelijke grens, nog niet “de
jaren des onderscheids” bereikt)
Onderscheidingsvermogen criteria: leeftijd, fysieke en
intellectuele ontwikkeling, opvoeding, milieu, aard
schadeverwekkend gedrag)
Geestesonbekwamen (ook plotse ziekteverschijnsel)
Geldt niet voor wnr fouten vooraf zijn gemaakt
o Bv. vrouw die met auto gaat rijden en bewust is v feit
dat ze regelmatig epilepsie aanvallen krijgt
4
