Strafrecht
Inhoudsopgave
Titel I. Inleiding tot de studie van het strafrecht ................................................................................... 2
Hoofdstuk 1. Begripsbepaling strafrecht .................................................................................................... 2
Bepaling van het strafrecht .......................................................................................................................... 2
Kenmerken van het strafrecht .................................................................................................................... 3
Kernbegrippen van het strafrecht ............................................................................................................. 3
Indeling van het strafrecht ........................................................................................................................... 4
Ontstaan van het strafrecht ......................................................................................................................... 4
Hoofdstuk 2. Inhoud en indeling van het strafrecht............................................................................... 5
Bronnen van het strafrecht .......................................................................................................................... 6
Titel II. Het positief strafrecht ......................................................................................................................... 7
Hoofdstuk 1. De strafwet .................................................................................................................................. 7
Algemene beginselen .................................................................................................................................... 7
Werking van de strafwet in de tijd ............................................................................................................ 8
Werking van de strafwet in de ruimte ..................................................................................................... 9
Werking van de strafwet tav personen ................................................................................................. 15
Hoofdstuk 2. Het misdrijf ................................................................................................................................ 17
Soorten misdrijven ........................................................................................................................................ 18
Indeling misdrijven volgens aard van het delict ................................................................................ 19
Indeling volgens materiële uitvoeringswijze ....................................................................................... 19
Bestanddelen................................................................................................................................................... 20
Modaliteiten van het misdrijf .................................................................................................................... 23
Hoofdstuk 3. De dader ..................................................................................................................................... 28
Algemeen ......................................................................................................................................................... 28
Hoofdstuk 4. Straffen........................................................................................................................................ 35
Algemene beginselen .................................................................................................................................. 35
De straffen ........................................................................................................................................................ 36
Bepaling van de straf (straftoemeting).................................................................................................. 45
De modaliteiten van de straf..................................................................................................................... 49
De uitvoering van de straffen ................................................................................................................... 53
1
,Titel I. Inleiding tot de studie van het strafrecht
Hoofdstuk 1. Begripsbepaling strafrecht
Bepaling van het strafrecht
De ordening van het leven in een gemeenschap veronderstelt een aantal dwingende regels
waarvan het geheel het geldende recht vormt. Recht is afdwingbaar. Een rechtsregel is maar
afdwingbaar wanneer de overtreding ervan gesanctioneerd kan worden.
Er kunnen verschillende sanctiesystemen worden toegepast:
- Burgerlijke sancties
o Voorbeeld: artikel 1382 BW
- Administratieve sancties
o Voorbeeld: GAS-boeten, schorsing of intrekking van een vergunning
- Disciplinaire sancties
o Voorbeeld: tav de leden van welbepaalde beroepsgroepen, die onderworpen
zijn aan een tuchtoverheid, zoals geneesheren, advocaten,…
Het positief strafrecht beoogt de handhaving van een aantal waarden in een bepaald land op
een gegeven ogenblik. Wat het strafrecht beschermt, is dus niet statisch, doch varieert in tijd
en ruimte.
Strafrecht in ruime zin:
- Welke gedragingen
- Onder welke voorwaarden
- Welke omstandigheden/ personen
- Welke sancties
- Door wie en hoe beteugeld
Het strafrecht kan, vanuit juridisch-praktisch oogpunt, worden gedefinieerd als het geheel
van wetsbepalingen:
- Die de strafbare gedragingen aangeven en de sancties bepalen, hetzij straffen, hetzij
beveiligingsmaatregelen, die op de daders toepasselijk zijn
- Die de algemene principes weergeven die op de bestraffing van die daders van
toepassing zijn
Positief strafrecht is het geldende strafrecht, vastgelegd in verdragen, wetten, decreten,
ordonnanties en reglementen.
Men maakt daarbij het onderscheid tussen de absolute en de relatieve theorieën.
De absolute leer houdt voor dat omdat misdaan is, de straf moet volgen. ‘Er wordt gestraft
omdat er is gezondigd’. Er is een schuld aan de gemeenschap die moet worden vereffend.
De relatieve leer ziet in de straf een geëigend middel om misdrijven te voorkomen. ‘Er wordt
gestraft opdat er niet meer zou worden gezondigd’. Er wordt niet gestraft omdat de
betrokkene het verdient, maar wel omdat het maatschappelijk nuttig is.
Het strafrecht weerspiegelt in de praktijk een combinatie van elementen uit beide theorieën.
2
,Kenmerken van het strafrecht
1. Strafrecht is publiek recht
Dit betekent dat er bij het plegen van het misdrijf eerst en vooral een verticale
(publiekrechtelijke) rechtsverhouding ontstaat tussen de dader van het misdrijf en de
gemeenschap.
De Staat is geen noodzakelijk element in het strafrecht, het is enkel een tussenkomende macht.
Naast die verticale verhouding kan door het plegen van een misdrijf ook een horizontale
(privaatrechtelijke) rechtsverhouding ontstaan, namelijk tussen de dader van het misdrijf en het
slachtoffer van het misdrijf.
Deze horizontale rechtsverhouding van de dader tot het slachtoffer maakt, in tegenstelling tot
de verticale rechtsverhouding van de dader tot de gemeenschap, geen wezenlijk deel uit van
het strafrecht.
2. Strafrecht is legaal recht
Geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgaande wettelijke strafbepaling. De
wetgever moet dus optreden om een bepaalde gedraging strafbaar te stellen.
Zie artikel 12, 2e lid GW: ‘niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt’.
Daarnaast kan geen straf worden opgelegd, indien deze niet voorafgaand op een gedraging
werd gesteld door de wetgever.
Zie artikel 14 GW: ‘geen straf kan worden ingevoerd of toegepast dan krachtens de wet’
3. Strafrecht is sanctierecht
Ook andere rechtstakken kennen sancties, die worden opgelopen door de leden van de
gemeenschap die hun verplichtingen uit die andere rechtstakken niet nakomen. Die sancties
hebben evenwel een andere functie dan strafrechtelijke sancties, of kortweg straffen.
Kernbegrippen van het strafrecht
De misdrijven en de sancties zijn de traditionele kernbegrippen van het strafrecht. Daarnaast
heeft het moderne strafrecht ook aandacht voor de dader(s).
Drie kernbegrippen:
- Misdrijf
o De gedragingen waarop de wet een straf stelt, de overtreding van de strafwet
- Strafrechtelijke sanctie
o De door de wet vastgestelde reacties op de schending van de strafrechtelijke
normen
- Dader
o De sancties worden meer en meer geïndividualiseerd en afgestemd op de
persoonlijkheid van de dader zowel op het niveau van hun oplegging
(gevangenisstraf of geldboete) als op het gebied van de uitvoering (eventueel
met uitstel)
o Zoeken naar de persoon achter het misdrijf, hoe zit die in elkaar, hoe komt hij
op die feiten en hoe ga je hem helpen in de maatschappij
3
, Indeling van het strafrecht
In de ruime betekenis bestaat het strafrecht uit twee takken:
1) Het formeel strafrecht of strafprocesrecht (Wetboek van Strafvordering)
2) Het materieel strafrecht (Strafwetboek)
o Een algemeen deel waarin de in principe op alle misdrijven toepasselijke
regels voorkomen
o Een bijzonder deel dat de verschillende misdrijven, afzonderlijk beschouwd,
opgeeft met delictsomschrijving, toepasselijke straf, bijzondere regels van
bestraffing,…
Materieel strafrecht → SW
Formeel strafrecht → SV
- Vaststelling van misdrijven
o Opsporing
o Vervolging
- Berechting van personen verdacht van een misdrijf
Dit systeem is om de willekeur te voorkomen!
Ontstaan van het strafrecht
“oog om oog, tand om tand”
Is het (straf)recht rechtvaardig?
Recht gaat niet gepaard met rechtvaardig. Wat rechtvaardig is voor de ene is onrechtvaardig
voor de andere.
Wat moet strafrecht zijn?
- Afschrikking (een signaal geven om niet opnieuw de feiten te plegen)
- Vergelding (“oog om oog, tand om tand” blijft een beetje van toepassing)
- Regulator (reguleert de maatschappij)
- Bescherming
- Opvoeding
Strafrecht is een pakket van regels die de maatschappij regelt.
4
