Publiek recht
Hoofdstuk 1: Recht en de overheid
1. Wat is recht?
Er bestaat geen exacte definitie van ‘recht’, maar we kunnen wel
zeggen dat het een geheel van regelgeving, overheidsstructuren en
justitie is.
3 essentiële kenmerken:
- Gedragsregels en normen die orde brengen in een samenleving
Doordat mensen samenleven, worden er afspraken gemaakt ➡️
die afspraken worden beschouwd als ‘recht’.
De koppeling van ‘recht’ en ‘samenleving’ houdt ook in dat recht
tijdsgebonden, plaatsgebonden en ideologisch gebonden
(namelijk eigen aan een politieke en/of religieuze stroming) is.
Samenlevingen veranderen doorheen, dus ook recht (evolutief
gegeven). Het evolutief karakter maakt dat het erg maakbaar is.
Aanpassingen van het recht gebeuren via de instellingen die
bevoegd zijn om rechtsregels te maken.
- Opgelegd door de overheid
We geven de macht om recht te maken aan de overheid. Het
‘recht’ is hier geen doel, maar een middel. Het is een middel om
binnen een bepaalde samenleving, en binnen een bepaalde
tijdsgeest, zaken te ordenen door hierrond beleid te voeren
(tijdsgebonden, plaatsgebonden en ideologisch gebonden).
Ons recht is sterk beïnvloed door deels het Romeins Recht, deels
het recht van Napoleon, deels de joods-christelijke godsdiensten,
deels de ideologieën van de Franse Revolutie, …
Dit toont weer aan hoe maakbaar recht is.
- Dwingend karakter van recht
De kans is groot dat rechtsregels niet worden nageleefd, dat zorgt
dan voor chaos. Om ordening te krijgen binnen een samenleving,
moeten er mechanismen zijn die ervoor zorgen dat recht goed
wordt nageleefd.
Zowel de overheid (politie, inspectiediensten, …) als justitie (met
Openbaar Ministerie, rechtbanken,…) waken over hoe de regels
worden nageleefd.
1
, Wanneer regels die worden afgedwongen via een rechtbank,
spreken we echt over recht. Het onderscheid rechtsregels van
andere regels (bv. religieuze regels, spelregels, …).
2. Indeling van het recht
Recht is een zeer complex gegeven, door de toenemende
complexiteit van de samenleving. Er duikt daarom een juridisering
van de samenleving op. Meer en meer hebben zowel de overheid als
de burgers de neiging alles juridisch te willen regelen.
Om wat structuur te brengen zijn er verschillende manieren om
‘recht’ in te delen:
- Publiek recht en privaat recht (WAT)
Regelt het recht hoofdzakelijk zaken die met de overheid te
maken hebben, dan spreekt men over Publiek recht. Het gaat
over de structuur, werking, financiën van de overheid en over
alles wat strafbaar is. (bv. grondwet, strafrecht, …)
Het publiek recht regelt de verhouding tussen overheden
onderling en ook de verhouding tussen de overheid en de
burgers.
Belangrijk kenmerk is dar publiek recht altijd dwingend recht
is! (er valt niet over te onderhandelen).
Regelt het recht noodzakelijk verhoudingen tussen burgers en
ondernemingen, dan spreekt men over Privaat recht. (Bv.
kopen/verkopen, huren/verhuren, lenen, huwen, …)
- Internationaal recht en nationaal recht (WAAR)
Recht dat tot stand komt buiten de landsgrenzen of dat
verhoudingen tussen landen regels, noemen we internationaal
recht of grensoverschrijdend recht. (Binnen de EU)
Dat kan tot stand komen door ofwel binnen een internationale
organisatie (bv. Verenigde Naties) of tijdens internationale
bijeenkomsten (bv. de Klimaattop) ofwel door landen onderling.
Internationaal recht legt men vast in verdragen.
Het EU-recht noemen we supranationaal recht. (Het centraal
gezag binnen de EU kan beslissingen nemen over de hoofden van
de lidstaten)
Recht dat tot stand komt binnen eigen landgrenzen (binnen 1
land) noemen we nationaal recht.
2
, - Strafbaar of niet strafbaar (AARD)
Als er een straf staat op wat je hebt gedaan, dan spreken we over
strafrechtelijke handelingen. (Bv. verkeersovertreding, fraude,
…)
Als er geen straf staat op wat je hebt gedaan, dan spreken we
over burgerrechtelijke handelingen. (bv. je loopt stage,
schadevergoeding betalen, …)
Wanneer weet je of iets strafbaar is?
Iets is strafbaar als in de wet staat dat het strafbaar is en als er in
de wet staat welke straf erbij hoort.
De algemene term voor een strafbare handeling is een misdrijf.
Bij minderjarigen spreken we over een jeugddelict.
Waarom is dit onderheid tussen strafbare en niet-stafbare
handelingen belangrijk?
Voor de praktijk is het onderscheid van fundamenteel belang. Er
wordt op een heel andere manier omgegaan met een
strafrechtelijk feit dan met een burgerrechtelijk feit.
Bij een strafbare handeling wordt de overheid betrokken, zul je
voor de strafrechtbank moeten komen en kan de strafrechter jou
een straf opleggen.
Hoe zit dat met toestemming en intentie?
- Sommige handelingen worden strafbaar als er geen toestemming
was.
(bv. een fiets wegnemen zonder toestemming van de eigenaar is
diefstal, dus strafbaar of seksuele handelingen strafbaar als er
geen wederzijdse toestemming was)
- Bij strafbare handelingen doet de toestemming van het
slachtoffer er vaak niet toe.
(bv. toestemming van jou om op jou geweld te plegen, is niet
geldig of toestemming van de client om je niet aan het
beroepsgeheim te houden is niet geldig)
- Als de dader bewust iets strafbaar doet, spreken we over
opzettelijke misdrijven.
(bv. drugs dealen , stelen, …)
- Handelingen die een ongeluk zijn kunnen strafbaar worden als het
ongeluk te wijten is aan een zware fout.
3
, (bv. iemand per ongelijk aanrijden, is op zich niet strafbaar. Maar
het is wel strafbaar als het aan een overdreven snelheid was of
onder invloed rijdt, …)
Wat zijn tuchtsancties en administratieve sancties?
Deze behoren niet tot het strafrecht, ze worden niet opgelegd bij
de strafrechtbank en komen niet in het strafregister.
Tuchtsancties zijn sancties die worden opgelegd door een
‘tuchtorgaan’.
(bv. Vlaams sporttribunaal in de sportsector, de Belgische
voetbalbond, apothekers, …) (bv. van een tuchtsanctie:
waarschuwing, schorsing, …)
Anders dan strafsancties zijn tuchtsancties erop gericht om de
discipline binnen een groep te handhaven niet om de
samenleving of individuen te beschermen.
Binnen een groep worden er afspraken vastgelegd in een
‘reglement’ of ‘deontologie’. Wie zich er niet aan houdt krijgt een
tuchtsanctie.
Als een handeling wél strafbaar is (bv. racisme, …) kan de dader
niet alleen vervolgd en een strafsanctie krijgen, maar ook een
tuchtsanctie opgelegd krijgen door het tuchtorgaan van de groep.
Administratieve sanctie zijn sancties die worden opgelegd
door een ‘administratief orgaan’.
(Door bv. een school, de NMBS, burgemeester, …) (wat krijg je?
bv. een gasboete, boete voor zwartrijden, intrekking van een
vergunning, sluiting van een zak door de burgemeester, …)
Anders dan een strafsancties zijn administratieve sancties erop
gericht om een bepaalde regelgeving te doen naleven, niet om de
samenleving of individuen te beschermen.
Als een handeling wél strafbaar is (bv. racisme, …) kan de dader
niet alleen vervolgd en een strafsanctie krijgen, maar ook een
administratieve sanctie opgelegd krijgen.
3. Een democratische overheid
Recht dient om een samenleving te ordenen (1ste essentiële
kenmerk)
Aan de overheid om dit recht te maken (2de essentiële kenmerk)
3.1 Wat is de overheid?
4
