Ethiek
1.Ethiek en ethische benaderingen
1.1. Wat is ethiek?
Nadenken over het menselijk handelen en het samenleven van
mensen en wat daarin goed of kwaad is.
Belang van het onderscheid tussen voelen en nadenken
o Vb. opwelling van gevoelens eerst nadenken vooraleer te
handelen
1.2. Wat is goed?
= waardevol
= wat een persoon goed vindt
= wat in een groep als goed beschouwd wordt (moraal)
= wat we in onderling overleg als goed beschouwen
1.3. Waarden en normen
1.3.1. Wat is een waarde?
= een abstracte voorstelling van wat als nastrevenswaardig
beschouwd wordt
o Abstract: je ziet het niet, kan het niet kopen, kom je in de
natuur niet tegen
o Abstracte voorstelling gaan concretiseren = norm
= iets wat de moeite is om na te streven
Met een waarde weet je niets
Verschil tussen abstract en concreet
Abstract: alles wat we in de werkelijkheid kennen/wat concreet is,
laten we vallen je kan niet zien wat het exact is vrij voor eigen
interpretatie
Normen: deze verduidelijken de waarden
Voorbeelden van waarden
Assertiviteit, begrip, behulpzaamheid, deskundigheid, discipline,
geluk, liefdadigheid, participatie, passie, respect, tevredenheid,
vrede, liefden, rust, …
1.3.2. Wat is een norm?
= een richtlijn voor concreet gedrag met de bedoeling om een
waarde te realiseren
1.3.2.1. Normatieve en descriptieve uitspraken
Normatieve uitspraak Descriptieve uitspraak
= Oordeel = Beschrijving
Het moest dringend regenen. Het regent.
Alle studenten moeten om Om 8.30u zaten er 14 studenten
8.30u in mijn les zijn. in mijn les.
1
, Bram is agressief. Het gelaat van Bram is rood en
hij spreekt luid.
1.3.3. Waarden vertalen in normen
1 waarde vertaalt zich in meerdere normen
Waarde = Abstract Norm = Concreet
Trouw Je mag niet naar bed gaan met
iemand anders dan je partner
Respect Je mag niet liegen
Je laat iemand uitspreken
Je komt op tijd op een afspraak
Dezelfde waarde kan door verschillende mensen in verschillende,
zelfs tegenstrijdige normen vertaald worden
Respect Persoon 1: Je mag niet liegen
Persoon 2: Je mag een leugen om
bestwil gebruiken (want je mag
niet kwetsen)
Trouw Persoon 1: In geval van overspel
moet de relatie ophouden
Persoon 2: Je blijft altijd praten om
de relatie in stand houden, zelfs in
geval van overspel
Achter dezelfde norm kunnen verschillende waarden zitten
Norm = Concreet Waarde = Abstract
Je moet eerlijk zeggen wat jij denkt Assertiviteit, eerlijkheid,
en wil. vriendschap, moed,
gelijkwaardigheid, liefde,
zelfbeschikking, …
1.3.4. Ethische vraagstellingen
Verpleegkundige vraagstellingen
Is het ethisch verantwoord om mensen te fixeren in de rolstoel,
terwijl zij nog willen en kunnen stappen? Is het goed om invasieve en
intensieve handelingen uit te voeren bij een palliatieve patiënt? Is
het goed om eenmalig te sonderen voor een UC bij continente
patiënten?
1.3.5. Moraliteit is iets anders dan normaliteit
Normaliteit
= gedrag dat voldoet aan een norm/richtlijn
= Invulling van iemand/groep voor een waarde
De context normaliseert een bepaald gedrag
o Vb. Studentendoop: tijdens een doop zijn als deze handelingen
“normaal”, maar als een ouder dit bij haar kind zou doen komt
Childservice.
Vb. De SS'er Adolf Eichmann was hoofdverantwoordelijken voor de
massamoord op de Joden. Eichmann zag zichzelf niet als een dader.
2
, Hij deed wat van hem verwacht werd. Dit was toen voor hen
“normaal”
Moraliteit
= ethisch goed handelen Vb. een studentendoop wordt als
normaal beschouwd, maar is de wel ethisch verantwoordt.
1.3.6. Mensbeeld
Mensbeeld
= opvatting over wat de mens is
o Verschillende mensbeelden per cultuur
Examenvraag: eigen mensbeeld verwoorden
Relatie tussen mensbeeld, waarden en normen
Waarden en normen zijn gebaseerd op een mensbeeld
3 grote mensbeelden
1. De mens is een complex chemisch systeem dat alleen uit materie
bestaat
o Ze zeggen: stop de chemie en het is gedaan met de ziel
2. De mens bestaat uit materie en een immateriële geest
3. De mens is in 1ste plaats een spiritueel wezen verbonden met een
Hogere Kracht
o Deze hogere kracht geeft richting aan het leven. Dit maakt ons
tot spirituele wezens
Mensbeeld aan de basis van de zorg
Holistisch mensbeeld
o De mens wordt als één geheel gezien, waarbij lichamelijke,
psychologische, sociale, en spirituele facetten onlosmakelijk
met elkaar verbonden zijn en elkaar wederzijds beïnvloeden.
De functies van de mens zijn wel te onderscheiden maar niet
onderling te scheiden.
Holistisch mensbeeld in verschillende normen
o Respect voor de hele mens
o Aandacht voor balans en harmonie
o Integrale zorg en ondersteuning
o Zelfontplooiing en groei
o Verantwoordelijkheid voor welzijn
Twee hedendaagse mensbeelden (belangrijk)
De autonome mens = liberalen De zorgende mens =
socialisten
Zelfstandig Sociaal en relationeel
Vrij Verbonden met zijn omgeving
Beslist over eigen leven Kwetsbaar
Wil geen betutteling Afhankelijk van de zorg van anderen
Succes is iets bereiken voor jezelf Succes is iets betekenen voor anderen
“Je doet wat je wilt, maar trek uw Bedreiging= verlaten worden
plan”
3