volledige samenvatting deel recht van grondslagen van het strafrecht, 1ste bachelor criminologische wetenschappen 2024/2025, slides, lesnotities en bijwerking met boek. inclusief voorbeeldvragen, met uitwerking
Wat is recht?................................................................................................................ 2
recht–rechtvaardigheid-rechtswetenschap-rechtspraktijk-rechtsbedeling...................3
Publiek en privaatrecht................................................................................................ 4
BASISBEGRIPPEN EN INDELING VAN HET RECHT...........................................................................6
Basisbegrippen............................................................................................................ 6
DE FORMELE RECHTSBRONNEN EN DE HIËRARCHIE DER RECHTSNORMEN........................................13
Enkele principes........................................................................................................ 13
Het toepassen van de rechtsregel.............................................................................15
Hiërarchie der ‘materiële wetten’..............................................................................17
Rechtspraak............................................................................................................... 20
Rechtsleer................................................................................................................. 21
Gewoonte.................................................................................................................. 21
Algemene rechtsbeginselen.......................................................................................22
PERSONEN EN FAMILIERECHT................................................................................................ 22
De natuurlijke persoon.............................................................................................. 22
Verticale relaties: afstamming, adoptie en voogdij....................................................25
Horizontale relaties: samenlevingsvormen................................................................28
GOEDERENRECHT............................................................................................................... 31
Goederen................................................................................................................... 31
Zakelijke rechten....................................................................................................... 32
RECHTSHANDHAVING.......................................................................................................... 38
De rechterlijke macht............................................................................................... 38
Controle op naleving van het recht............................................................................38
Externe controle op de rechtelijke macht..................................................................49
HET PARKET...................................................................................................................... 50
Theorie...................................................................................................................... 50
Praktijk...................................................................................................................... 52
VERBINTENISSENRECHT....................................................................................................... 54
Actualiteit.................................................................................................................. 54
Verbintenissen uit overeenkomsten..........................................................................57
Verbintenissen uit buitencontractuele aansprakelijkheid...........................................63
RECHTSPRAAK................................................................................................................... 66
Vonnis of een arrest................................................................................................... 66
Het Hof van Cassatie................................................................................................. 66
1
, CASS.P.13.0436.N...................................................................................................... 66
CASS. P.21.1019.N..................................................................................................... 68
STRAFRECHT..................................................................................................................... 69
Algemeen.................................................................................................................. 69
Materieel strafrecht: misdrijven en straffen...............................................................71
Formeel strafrecht: strafvordering en procedures.....................................................74
Inleidende beschouwingen
Wat is recht?
Wordt meestal omschreven als een geheel van rechtsregels, normen en principes die je moet naleven.
Afdwingbare normen
Zijn afdwingbaar door de overheid -> onderscheid van andere regels
o Wordt vaak vrijwillig nageleefd -> dwang gaat niet vaak aan bod komen
Een juridisch probleem heeft een juridische ‘oplossing’ nodig
o Is er geen juridisch probleem is -> geen juridische ‘oplossing’ nodig
o Lost vaak geen probleem op, maar beëdigd deze op een maatschappelijke aanvaardbare
manier (vb echtscheiding herstelt de relatie niet, zorgt gewoon dat alles correct verdeeld is)
Recht gaat uit van de instellingen en wordt toegepast door de instellingen -> hebben we recht op iets wat we niet
krijgen, kunnen we naar de rechtbank om ons recht te claimen: recht op toegang tot rechter.
Recht kan je opeisen (vb. recht op pensioen, werkloosheiduitkering,..)
Recht is een claim -> je kan het afdwingen via instellingen
Recht is een maatschappelijk fenomeen -> evolueert door de tijd
Recht is afdwingbaar via de overheid (-> geweldmonopolie: alleen de overheid mag geweld gebruiken)
o Als iets geen recht is kan je het ook niet afdwingen
o De overheid heeft niet altijd genoeg middelen om alles te regelen, waardoor niet alle normen
worden nageleefd -> deze verstoring proberen we dan terug recht te zetten
= recht is een rationeel opgebouwd geheel van begrippen, normen en instellingen die worden ingezet als middel
om de maatschappij te ordenen waarin een sanctie wordt opgelegd.
Rationeel
o Recht is een systematisch geheel, gebaseerd op een aantal fundamentele paradigma’s
(kernideeën of concepten), die logisch met elkaar verbonden zijn
o Het is bepaald volgens een logica -> niet willekeurig
o objectief en gebaseerd op feiten, regels en logica -> geen persoonlijke gevoelens of meningen
o er moet een rationele en weloverwogen benadering zijn
o toepassing van rechtsregels moet op een logische en redelijke manier gebeuren
(uitzondering: familierecht -> altijd oordelen in belang van het kind)
begrippen, normen en instellingen
o vakjargon: de taal gebruikt binnen het recht -> juridische taal moet tegelijk vak- en volkstaal zijn
o hebben structuren nodig (rechtbanken, gevangenissen,…)
middel om maatschappelijke orde:
2
, o te regelen (regels maken), te handhaven (zorgen voor naleving) en te herstellen (herstellen
van schade na een breuk van de regels)
o politie is belangrijkste middel om te zorgen dat de regels nageleefd worden
o regels vormen de basis voor het rechtssysteem, zonder deze zou er chaos ontstaan omdat er
geen duidelijke richtlijnen zijn
sanctie
o norm is pas een rechtsnorm als er een sanctie aan vasthangt (zonder is het puur een richtlijn)
o een sanctie is een gevolg voor een bepaalde overtreding (vb. je rijd te snel -> boete)
o sancties komen van de overheid -> alleen zij hebben dit recht (essentieel) (vb. boete -> je
betaalt geld aan de overheid)
o een straf is een sanctie die we terugvinden in het strafwetboek
o sanctie kan alles zijn zolang de wet dit toelaat (vb. gevangenisstraf, taakstraf, waarschuwing,..)
onderscheid tussen de rechtstelsels (geheel van rechtsregels van toepassing binnen een
Civil Law (vb. België) Common law (vb. GB, VS)
alle belangrijke rechtsregels en normen De rechtspraak speelt een centrale rol,
liggen vast in de vorm van wetten. beslissingen van de rechters vormen de
Wetgeving is de basis. basis.
De regels en wetten worden toegepast op Rechtersrecht: er bestaan geen vaste
unieke omstandigheden van een individueel algemene regels. Men kijkt naar eerdere
geval. uitspraken in vergelijkbare gevallen, vooral
Wetten beschrijven niet alles in detail, want van hogere rechters, en beslissen zo geval
zij bouwen verder op een groter wettelijk per geval.
systeem. Wetgeving heeft een aanvullende of
Sommige onderwerpen moeten meer in corrigerende rol
detail worden geregeld, door aanvullende Wetgeving wordt pas gemaakt om gaten aan
regels of richtlijnen. te vullen of een specifiek geval aan te
pakken, zonder een nieuw systeem op te
zetten.
recht–rechtvaardigheid-rechtswetenschap-rechtspraktijk-rechtsbedeling
Vs. Rechtvaardigheid
Het is een illusie om te geloven dat recht steeds tot rechtvaardigheid leidt
o Rechtsregel kan rechtvaardig zijn, maar tot een onrechtvaardige oplossing leiden.
Positief recht: recht dat op een bepaald moment geldt in een specifieke samenleving
o Te vinden in formele rechtsbronnen (wetten, rechtspraak)
o Puur gebaseerd op de officiële regels -> staat los van morele opvattingen
Natuurrecht: veronderstelt dat er rechtsregels bestaan die voortkomen uit de natuur of het wezen van de
mens zelf. (onafhankelijk van wetten of andere overheidsbesluiten)
o Bepaalde eigenschappen van de mens leiden tot samenlevingsregels (vb. respect voor leven
en vrijheid)
Verbod van eigenrichting: men kan zelf geen recht gaan verschaffen en sanctioneren -> alleen via
gerechtelijke procedures of met tussenkomst van overheid.
Voorbeeld
3
, o Onschuldig opgesloten
o Schuldig maar toch vrijgesproken
Vs. Rechtswetenschap
Iedereen wordt geacht de wet te kennen -> niet zo in de praktijk
o "nemo censetur ignorare legem"
Als iemand een wet overtreedt kan die persoon zich niet verdedigen door te zeggen dat hij de wet niet
wist.
Juristen hebben meer juridische kennis dan de gemiddelde burger -> hierdoor ontstaat er een afstand
tussen het recht en de burger
Vs. Rechtspraktijk
Werkelijke wereld =/ wettelijke wereld
o Geen wetgever er ooit in geslaagd om alle problemen te normeren, zodat ze zonder discussie
kunnen worden opgelost
Er is interpretatie van de algemene normen nodig om deze te kunnen toepassen op specifieke
interpretaties.
o Hier spelen ook niet-juridische factoren (vb. persoonlijke inzichten of maatschappelijke
invloeden.) -> regels worden anders toegepast dan strikt volgens de wet
o Juristen kunnen fouten maken bij toepassing van de wet. Het idee dat juristen alle recht kennen
is fout en onhaalbaar.
Niet alle regels worden ook echt toegepast -> bestaande regels kunnen worden genegeerd of anders
toegepast
Interpretatienood-> er ontstaan soms problemen waar geen specifieke wet voor bestaat, dan moet men
vaak oude regels op een andere manier interpreteren
Wettelijke land (alles gebeurd precies volgens de wet) en werkelijk land (veel regels worden niet of
onjuist toegepast, maar dit wordt vaak niet opgemerkt of bestraft.
Vs. Rechtsbedeling
Recht hebben is niet hetzelfde als recht krijgen
o Je kan recht/gelijk hebben maar dan moet je ook nog overtuigen en uitvoeren
Er is een verbod op eigenrichting -> je mag het recht niet in eigen handen nemen
o Als je vindt dat je recht hebt moet je naar de rechter stappen wie de zaak zal beoordelen en
een uitspraak doen
o Op basis van dit vonnis heb je de mogelijkheid om je recht ook uit te voeren (vb. betaling of
teruggave van goederen)
o Als iemand het vonnis niet vrijwillig naleeft kan je hulp inroepen van de politie of een
deurwaarder
Publiek en privaatrecht
2 soorten verhoudingen
-> het hedendaagse recht wordt ingedeeld in privaatrecht en publiekrecht: de 2 hoofdgebieden binnen het recht
Privaatrecht
Relaties tussen particuliere personen (horizontale relaties)
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Criminologie00. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
