Samenvatting

Samenvatting Ontwikkelingspsychologie

10 keer bekeken 1 keer verkocht

Vak
Ontwikkelingspsychologie

Instelling
Vrije Universiteit Brussel (VUB)

Samenvatting van de lessen Ontwikkelingspsychologie gegeven door Martijn Van Heel in de 1e bachelor Psychologie aan de VUB. Gedetailleerde samenvatting met uitgebreide notities uit de les (t.e.m. peutertijd aangevuld met info uit het handboek).

[Meer zien]

Voorbeeld 10 van de 144 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 29 december 2024
Aantal pagina's 144
Geschreven in 2024/2025
Type Samenvatting

SAMENVATTING
ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE

Evelynn Vermeylen
2024-2025, GEBASEERD OP DE LESSEN EN SLIDES VAN PROF. MARTIJN VAN HEEL

,Evelynn Vermeylen 2024

Introductie ............................................................................................................................. 8
Definitie .............................................................................................................................. 8
Wetenschappelijke studie ................................................................................................. 8
Van conceptie tot dood ................................................................................................... 10
Op verschillende domeinen ............................................................................................ 11
In wisselwerking met de omgeving ................................................................................... 12
Basisthema’s .................................................................................................................... 12
Theoretische kaders .............................................................................................................. 14
Psychoanalytische theorie (Sigmund Freud) ......................................................................... 14
Psychosociale theorie (Erik Erikson) .................................................................................... 15
Behaviorisme (John Watson) ............................................................................................... 17
Sociaal-cognitieve leertheorie (Albert Bandura) .................................................................... 18
Cognitieve leertheorie (Jean Piaget) ..................................................................................... 18
Humanistisch perspectief (Carl Rogers) ............................................................................... 19
Contextueel perspectief/Bio-ecologisch model (Urie Bronfenbrenner) ................................... 20
Socioculturele theorie (Lev Vygotsky) .................................................................................. 21
Evolutionaire psychologie (Konrad Lorenz) ........................................................................... 22
Prenatale periode ................................................................................................................. 23
Genetica ........................................................................................................................... 23
Gedragsgenetica ............................................................................................................ 23
Epigenetica ................................................................................................................... 26
Externe risicofactoren voor ontwikkeling .............................................................................. 26
Geboorte.............................................................................................................................. 28
Geboortegewicht ............................................................................................................... 29
Vroeggeboorte ............................................................................................................... 29
Aanraking ......................................................................................................................... 31
Geboorte(zorg) .................................................................................................................. 31
Culturele verschillen in geboorte(zorg) ............................................................................. 32
De eerste maanden ........................................................................................................ 32
Pasgeborene – peuter (0 tot 2,5 jaar) ....................................................................................... 34
Fysieke ontwikkeling .......................................................................................................... 34

1

,Evelynn Vermeylen 2024

Hersenontwikkeling ........................................................................................................... 35
Motorische ontwikkeling .................................................................................................... 36
Reflexen ........................................................................................................................ 36
Motorische vaardigheden ................................................................................................ 38
Mijlpalen van fysieke ontwikkeling: normen ................................................................... 38
Dynamic system theory ............................................................................................... 38
Voeding om motorische ontwikkeling te stimuleren ....................................................... 39
Ontwikkeling van de zintuigen ............................................................................................. 40
Visuele perceptie ........................................................................................................... 40
Auditorische perceptie ................................................................................................... 41
Reuk en smaak .............................................................................................................. 41
Gevoel .......................................................................................................................... 41
Aanrakingen ............................................................................................................... 42
Pijn ............................................................................................................................ 42
Multimodaal model van perceptie ................................................................................ 42
Cognitieve ontwikkeling peuter ........................................................................................... 42
Behaviorisme (Watson & Skinner) .................................................................................... 42
Sensori-motorische fase ................................................................................................. 43
Intelligentie ................................................................................................................... 45
Taal............................................................................................................................... 46
Vormen van communicatie .......................................................................................... 46
Taalontwikkelingstheorieën ......................................................................................... 47
Babygericht en gender-gestuurd taalgebruik.................................................................. 47
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling .............................................................................. 48
Sociale competenties ..................................................................................................... 48
Emoties......................................................................................................................... 49
Emoties uitdrukken ≠ emoties ervaren .......................................................................... 49
Lachen ...................................................................................................................... 49
Angst voor vreemden en separatie ................................................................................... 49
Social referencing .......................................................................................................... 50
Ontwikkeling van het ik ................................................................................................... 51

2

,Evelynn Vermeylen 2024

Theory of Mind ............................................................................................................... 51
Hechting ....................................................................................................................... 52
Persoonlijkheid .............................................................................................................. 54
Persoonlijkheidsontwikkeling ....................................................................................... 54
Persoonlijkheid ≠ temperament!! ................................................................................. 55
Genderrollen ................................................................................................................. 55
Kleuter (2,5 tot 6 jaar) ............................................................................................................ 57
Fysieke ontwikkeling .......................................................................................................... 57
Fysieke groei .................................................................................................................. 57
De hersenen .................................................................................................................. 57
Hersengroei en cognitieve ontwikkeling ........................................................................ 57
Motorische vaardigheden ................................................................................................ 58
Zindelijkheidstraining ..................................................................................................... 58
Cognitieve ontwikkeling ..................................................................................................... 58
Pre-operationele fase ..................................................................................................... 58
Socio-culturele theorie ................................................................................................ 61
Taalontwikkeling ............................................................................................................ 61
Kleuterschool ................................................................................................................ 63
Persoonlijke ontwikkeling ................................................................................................... 64
Zelfbewustzijn ............................................................................................................... 64
Genderbewustzijn .......................................................................................................... 64
Raciaal en etnisch bewustzijn ......................................................................................... 66
Sociale ontwikkeling .......................................................................................................... 67
Vriendschappen............................................................................................................. 67
Het belang van spel ........................................................................................................ 67
Theory of Mind ............................................................................................................ 68
Opvoeding ..................................................................................................................... 68
Co-opvoeding (coparenting)......................................................................................... 70
Opvoeding over culturen heen ..................................................................................... 70
Mishandeling .............................................................................................................. 71
Ontwikkeling van moraliteit ............................................................................................. 74

3

,Evelynn Vermeylen 2024

Agressie ..................................................................................................................... 75
Kindertijd (6 tot 12 jaar).......................................................................................................... 76
Fysieke ontwikkeling .......................................................................................................... 76
Groei ............................................................................................................................. 76
Voeding ......................................................................................................................... 76
Motorische ontwikkeling ................................................................................................. 77
Mentaal welzijn ................................................................................................................. 77
Stoornis vs problematiek ............................................................................................. 78
Kinderen met speciale behoeftes ................................................................................. 79
Cognitieve ontwikkeling ..................................................................................................... 80
Piaget: Concreet Operationeel ........................................................................................ 80
Kritieken .................................................................................................................... 80
Sociaal-cultureel............................................................................................................ 80
Taal............................................................................................................................... 80
Leesvaardigheid ......................................................................................................... 81
Intelligentie ................................................................................................................... 82
CHC model (cattell-Horn-Carol; Schneider & Mcgrew, 2012) .......................................... 82
Opmerkingen ............................................................................................................. 84
Mentale beperking ...................................................................................................... 85
Sociale en persoonlijke ontwikkeling ................................................................................... 86
Zelfbeeld ....................................................................................................................... 86
Zelfvertrouwen ............................................................................................................... 87
Zelf ............................................................................................................................... 88
Moraliteit ....................................................................................................................... 90
Vriendschappen............................................................................................................. 91
Pesten .......................................................................................................................... 92
Adolescentie (12 tot 18 jaar) ................................................................................................... 94
Fysieke ontwikkeling .......................................................................................................... 94
Puberteit ....................................................................................................................... 94
Eetstoornissen ............................................................................................................... 96
Boulimie (Bulimia nervosa) .......................................................................................... 96

4

,Evelynn Vermeylen 2024

Anorexia (Anorexia nervosa) ......................................................................................... 97
Zwaarlijvigheid ........................................................................................................... 98
Cognitieve ontwikkeling ..................................................................................................... 98
Egocentrisme in adolescentie ......................................................................................... 99
Digitale media.............................................................................................................. 100
Rol van de ouder in het gebruik van digitale media........................................................ 100
Mentaal welzijn: psychische stoornissen ........................................................................ 101
Depressie ................................................................................................................ 102
Zelfverwonding ......................................................................................................... 102
Middelenmisbruik ..................................................................................................... 102
Persoonlijkheidsontwikkeling ........................................................................................... 104
Zelfbeeld ..................................................................................................................... 104
Zelfvertrouwen ............................................................................................................. 104
Identiteitsontwikkeling.................................................................................................. 104
Identiteit: Marcia ...................................................................................................... 105
Identiteit: Luyckx ...................................................................................................... 106
Identiteit, ras, etniciteit ............................................................................................. 107
Sociale ontwikkeling ........................................................................................................ 110
Adolescenten en ouders ............................................................................................... 110
Adolescent-ouder conflict ......................................................................................... 111
Familiale verplichtingen/verwachtingen ...................................................................... 111
Generatiekloof.......................................................................................................... 112
Peeromgeving .............................................................................................................. 112
Romantische relaties.................................................................................................... 113
(Evolutie) probleemgedrag ............................................................................................ 113
Emerging adulthood (18-25 jaar) ........................................................................................... 116
Maatschappelijke visie ..................................................................................................... 116
Sociologische veranderingen ............................................................................................ 116
Theoretische achtergrond ................................................................................................ 117
5 karakteristieken ............................................................................................................ 118
Urban tribe...................................................................................................................... 118

5

,Evelynn Vermeylen 2024

Subjectief anders ............................................................................................................ 119
Quarterlife crisis .............................................................................................................. 119
Risicogedrag ................................................................................................................... 119
Thuissituatie ................................................................................................................... 120
Cross-cultureel perspectief .......................................................................................... 120
4 profielen ...................................................................................................................... 121
Mentaal welzijn ............................................................................................................ 121
Vroege volwassenheid (30-60 jaar) ....................................................................................... 123
Fysieke ontwikkeling ........................................................................................................ 123
Omgaan met stress ...................................................................................................... 123
Cognitieve ontwikkeling ................................................................................................... 125
Postformeel denken (Labouvie-Vief) .............................................................................. 125
Sociale ontwikkeling ........................................................................................................ 125
Sociale klok(ken) .......................................................................................................... 125
Romantische liefde ...................................................................................................... 125
Familieleven ................................................................................................................ 127
Persoonlijkheidsontwikkeling ........................................................................................... 129
Erikson (intimiteit >< isolement) .................................................................................... 129
Midden volwassenheid (30 tot 60 jaar) .................................................................................. 130
Fysieke ontwikkeling ........................................................................................................ 130
Beweging ........................................................................................................................ 130
Zintuigen ..................................................................................................................... 130
Zicht ........................................................................................................................ 130
Gehoor .................................................................................................................... 130
Seksuele ontwikkeling .................................................................................................. 131
Vrouwen .................................................................................................................. 131
Mannen ................................................................................................................... 131
Cognitieve ontwikkeling ................................................................................................... 131
Intelligentie ................................................................................................................. 131
Persoonlijkheidsontwikkeling ........................................................................................... 132
Midlife crisis ................................................................................................................ 132

6

,Evelynn Vermeylen 2024

Sociale ontwikkeling ........................................................................................................ 133
Huwelijk en scheiding ................................................................................................... 133
Lege nesten voor sandwichgeneratie ............................................................................. 133
Boemerangkinderen ..................................................................................................... 134
Late volwassenheid (+ 60 jaar).............................................................................................. 135
Fysieke ontwikkeling ........................................................................................................ 136
Afname fysieke capaciteiten ......................................................................................... 136
Cognitieve ontwikkeling ................................................................................................... 136
Intelligentie ................................................................................................................. 136
Geheugen .................................................................................................................... 137
Persoonlijkheidsontwikkeling ........................................................................................... 137
Erikson: Ego-integriteit >< wanhoop ............................................................................... 137
Succesvol ouder worden............................................................................................... 137
Sociale ontwikkeling ........................................................................................................ 139
Pensionering ................................................................................................................ 139
Overlijden partner ........................................................................................................ 140
Dood ................................................................................................................................. 142
Dood in verschillende contexten ....................................................................................... 142
5 stappen richting de dood ............................................................................................... 142
Eigen keuzes ................................................................................................................... 143

7

,Evelynn Vermeylen 2024

Introductie
Ter info: de grote lijnen van de persoonlijkheid komen naar boven in de adolescentie, maar ook
eerder kunnen er al zaken zich tonen. Bv. of een kind temperamentvol is, kan je mogelijks ook al
vroeger zien.

Definitie
Ontwikkelingspsychologie = de wetenschappelijke studie van veranderingsprocessen en stabiliteit
bij (een) individu(en) vanaf de conceptie tot aan de dood op verschillende domeinen in
wisselwerking met de omgeving.

Ontwikkelingspsychologen zullen zich vaak toespitsen op het fysieke, cognitieve, sociale of
persoonlijkheidsontwikkelingsveld binnen een bepaalde leeftijdscategorie.

Wat betreft de leeftijdscategorie is het belangrijk dat ontwikkelingspsychologen spreken over
gemiddelden, omdat de leeftijdscategorieën zo arbitrair zijn opgesteld.

Ontwikkeling wordt beïnvloed door:

- Cohort-effecten = effecten die plaatsvinden bij een groep van mensen die geboren zijn op
dezelfde plaats en tijd.
- Leeftijdseffecten = effecten die plaatsvinden bij iedereen o.b.v. leeftijd (bv. Menopauze)
- Socioculturele effecten = effecten van culturele invloeden
- Niet-normatieve effecten = onverwachte gebeurtenissen (bv. Ouders overlijden in auto-
ongeval)

Wetenschappelijke studie
We gaan hypotheses stellen en die toetsen door een onderzoek te voeren dat de verklaring ofwel
bevestigt ofwel verwerpt. Op basis van de uitkomst wordt een theorie geformuleerd.

Er zijn 2 populaire types van onderzoek:

- Correlationeel = het verband tussen 2 concepten/gebeurtenissen (geen oorzakelijk/causaal
verband!)
o We moeten altijd een beetje voorzichtig zijn met verbanden, omdat er niet altijd een
causaal verband is. Het één veroorzaakt niet altijd noodzakelijk het ander.
o Bv. Geweld en agressieve films hangen samen, maar hebben niet noodzakelijk een
causaal verband. Er kan bv. een aangeboren reden zijn, waarom iemand naar
agressieve films kijkt; of iemand kan geweldadig zijn, omdat hij naar agressieve
films kijkt. Dit is onduidelijk, want er zijn verschillende oorzaken mogelijk.

8

, Evelynn Vermeylen 2024

o Vormen van correlationeel onderzoek:
▪ Naturalistische observatie = natuurlijk gedrag observeren in een bepaalde
situatie zonder interventie.
▪ Etnografie en kwalitatief onderzoek = het onderzoeken van culturele
waarden en attitudes, vaak d.m.v. diepte-interviews.
▪ Case studies = uitgebreide diepte-interviews met 1 individu of een kleine
groep van meerdere individuen.
▪ Surveys = een representatieve groep vragen om een vragenlijst te laten
invullen.
▪ Psychofysiologische methoden: EEG, CT-scan, fMRI
- Experimenteel
o Het doel is om causaliteit te formuleren (o.b.v. controlegroep en onderzoeksgroep,
onafhankelijke en afhankelijke variabele).
o Binnen zuiver experimenteel onderzoek moet de context steeds precies hetzelfde
zijn, omdat er geen verschil mag zijn tussen de testpersonen.
▪ Bv. Experimenteel onderzoek naar gedrag naar aanleiding van het zien van
agressieve beelden: je neemt 2 groepen leerlingen die sterk op elkaar lijken
en laat de ene groep agressieve content zien en de andere groep
natuurfilms.
o Vormen van experimenteel onderzoek:
▪ Field study = onderzoek dat uitgevoerd wordt in een natuurlijke setting.
▪ Labo studie = onderzoek dat uitgevoerd wordt in een labo-omgeving.

9

Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:

√ Verzekerd van kwaliteit door reviews

Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!

Snel en makkelijk kopen

Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.

Focus op de essentie

Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper EvelynnVermeylen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €13,55. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 51683 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Start met verkopen

Populaire universiteiten

Populaire hogescholen

Populaire studieboeken voor Communicatie en Taal

Populaire studieboeken voor Economie en Bedrijf

Populaire studieboeken voor Exact en Informatica

Populaire studieboeken voor Gedrag en Maatschappij

Populaire studieboeken voor Gezondheid en Geneeskunde

Populaire studieboeken voor Recht en Bestuur

Verkoper