Verbintenissenrecht 2024-2025
,Inhoud
Hoofdstuk 1....................................................................................................................4
1 Inleiding.......................................................................................................................4
2 Situering en vindplaats van het verbintenissenrecht.................................................5
2.1 Situering in het recht.............................................................................................5
2.2 Vindplaats in de belgische wetgeving...................................................................5
3 Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen van de verbintenis...............7
3.1 Het begrip verbintenis...........................................................................................7
3.2 Karakteristieke eigenschappen van de verbintenis...............................................7
3.2.1 Een verbintenis creëert een rechtsband tussen personen..............................7
3.2.2 Een verbintenis heeft in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp...........9
3.2.3 Een verbintenis is afdwingbaar.......................................................................9
4 De bronnen van verbintenissen...................................................................................9
5 Indeling van verbintenissen......................................................................................11
5.1 Verbintenissen en hun bron.................................................................................11
5.2 Verbintenis en hun aard......................................................................................11
5.2.1 Verbintenis met economisch karakter – verbintenis met een burgerlijk
karakter..................................................................................................................11
5.2.2 Verbintenissen met een persoonsgebonden karakter...................................12
5.3 Verbintenissen en hun voorwerp.........................................................................12
5.3.1 Verbintenissen om iets te doen, om iets niet te doen, om iets te geven of om
iets te garanderen..................................................................................................12
5.3.2 Resultaatsverbintenissen versus inspanningsverbintenissen.......................13
5.3.3 Verbintenissen met een deelbaar voorwerp en verbintenissen met een
ondeelbaar voorwerp.............................................................................................14
5.3.4 verbintenissen met pluraliteit van voorwerpen.............................................15
5.3.5 Hoofdverbintenissen en secundaire verbintenissen......................................16
5.4 Verbintenissen met pluraliteit van subjecten......................................................16
5.4.1 Het beginsel van de deelbare verbintenissen...............................................17
5.4.2 Hoofdelijke verbintenissen............................................................................17
5.4.3 Ondeelbare verbintenissen...........................................................................19
5.4.4 Verbintenissen in solidum.............................................................................19
5.5 Verbintenissen met bijzondere modaliteiten.......................................................21
5.5.1 Voorwaardelijke verbintenissen.....................................................................21
5.5.2 Verbintenissen onder tijdsbepaling...............................................................23
Hoofdstuk 2 : verbintenissen uit rechtshandelingen....................................................23
,6 Verbintenis uit meerzijdige rechtshandeling : Het contract.......................................23
6.1 Het begrip contract en diverse indelingen van de contracten............................23
6.1.1 Het begrip contract.......................................................................................23
6.1.2 diverse indelingen van contracten................................................................24
6.2 Basisbeginselen van het contractenrecht...........................................................29
6.2.1 Wilsautonomie, contractvrijheid en consensualisme....................................29
6.2.2 bindende kracht van het contract.................................................................31
6.2.3 De goede trouw.............................................................................................32
6.3 Totstandkoming van het contract........................................................................32
6.3.1 De precontractuele fase en precontractuele aansprakelijkheid....................33
6.3.2 De fase van de daadwerkelijke totstandkoming van het contract................35
6.3.3 De sanctionering van een probleem bij de totstandkoming van het contract
...............................................................................................................................46
6.4 Tenietgaan van het contract................................................................................48
6.4.1 Gronden van teniet gaan..............................................................................48
6.4.2 Verlening en vernieuwing van het contract van bepaalde duur....................78
6.4.3 Postcontractuele verbintenissen en bedingen..............................................78
6.4.4 Restitutie.......................................................................................................78
6.5 Gevolgen van het contract van derden...............................................................79
6.5.1 De relativiteit van het contract.....................................................................80
6.5.2 De tegenwerpelijkheid aan derden van heet bestaan van het contract.......83
6.6 Eenzijdige wilsuiting............................................................................................86
Hoofdstuk 3: verbintenissen uit rechtsfeiten................................................................87
7 Oneigenlijke contracten.............................................................................................87
7.1 Zaakwaarneming.................................................................................................87
7.2 Onverschuldigde betaling...................................................................................89
7.3 Onrechtvaardige verrijking..................................................................................91
Hoofdstuk 4 : regels gemeenschappelijk aan de verschillende verbintenissen............92
8 Bewijs van verbintenissen.........................................................................................92
8.1 Inleiding tot het bewijsrecht................................................................................92
8.2 algemene regels en basisbegrippen van het bewijsrecht...................................93
8.2.1 aanvullend karakter van de bewijsregels......................................................93
8.2.2 Voorwerp van het bewijs...............................................................................93
8.2.3 Bewijslast ( verdeling ), medewerkingsplicht en bewijsrisico........................93
8.2.4 bewijsstandaard............................................................................................94
8.2.5 Wettelijke vermoedens..................................................................................95
8.2.6 bewijsmiddel.................................................................................................95
, 8.2.7 Bewijswaarde................................................................................................96
8.2.8 Bewijskracht..................................................................................................96
8.2.9 Ongeoorloofd bewijs.....................................................................................96
8.3 Toelaatbaarheid van de bewijsmiddelen.............................................................97
8.3.1 Algemeen......................................................................................................97
8.3.2 Het vrij bewijsstelsel.....................................................................................98
8.3.3 Het gereglementeerd bewijsstelsel...............................................................98
8.4 Bewijsmiddelen.................................................................................................101
8.4.1 Bewijs door een ondertekend geschrift.......................................................101
8.4.2 Bewijs door een getuigenis.........................................................................104
8.4.3 Bewijs door een feitelijk vermoeden...........................................................105
8.4.4 Bewijs door betekenis.................................................................................105
8.4.5 Bewijs door eed...........................................................................................106
9 Interpretatie van rechtshandelingen en kwalificatie van contracten.......................107
10 Overdracht van verbintenissen en contracten.....................................................109
10.1 De actieve overdracht.....................................................................................110
10.1.1 De overdracht van schuldvordering of cessie...........................................110
10.1.2 De subrogatie of indeplaatsstelling...........................................................112
10.2 De passieve overdracht...................................................................................113
10.3 Contractoverdracht.........................................................................................115
Hoofdstuk 1
1 Inleiding
contractuele relaties = verhuurders, energieleverancier, bank, vrienden,
vervoersmaatschappij, contract van bruikleen ( pen ) en verbruikleen ( blad papier )
buitencontractuele relaties = andere weggebruikers, docent, voorbijgangers
Je denkt alleen aan deze verbintenissen als er iets fout loopt
,Als je de wet ‘niet’ naleeft komen hier ook verbintenissen uit
voorbeeld : sluikstorten => boete
Als je je inschrijft op een school, vloeien hier ook verbintenissen uit
School heeft te verbintenis om lessen te organiseren
Leerlingen hebben de verbintenis om aanwezig te zijn
Verbintenissenrecht komt voor in
Privésituaties
Commerciële situaties
2 Situering en vindplaats van het
verbintenissenrecht
2.1 Situering in het recht
Publiekrecht = verticale houding tussen burger en overheid, werking van de overheid
Privaatrecht = alle regels verhouding van burgers onderling
Een verbintenis = een juridische verplichting tussen 2 of meer personen
Het verbintenissenrecht bevat dus de elementaire regels omtrent juridische
verplichtingen tussen personen
Het verbintenissenrecht is niet alleen “ de moeder van het privaatrecht “, maar
ook een rechtstak die aanvullend werkt ten aanzien van het publiekrecht
2.2 Vindplaats in de belgische wetgeving
ART 5.3 BW
,Continuïteit => algemene regels : oud Burgerlijk Wetboek (1804)
Evolutie => begrippen werden anders ingevoerd
Invulling open begrippen
Belang van rechtspraak en rechtsleer
Wetgevende initiatieven – regionalisering – Europees recht
Aanvullend recht
= Je mag er vanaf wijken, gelden alleen als er niets anders voorzien is -> kans
regeling aan te passen/zeggen dat deze niet van toepassing is
Bepalingen boek 5 BW => aanvullend recht
Wet voorziet “ default-regeling “ (word vaak van afgeweken = uitsluiten,
bevestigen, moduleren)
Naast boek 5 BW dat contractenrecht bevat, bestaan er veel bijzondere regels
die van dwingend recht zijn ( => benoemde contracten : huurovereenkomst,
concessieovereenkomst en bijzondere contracten : B2C-B2B regeling )
Dwingend recht
= vloeien verbintenissen uit, je mag er ook niet vanaf wijken
Bv: huurcontract, arbeidscontract
Werking in de tijd ART 1.2 BW
Boek 5 BW : toepassing op rechtshandelingen ( contracten en eenzijdige
rechtshandelingen ) die plaats vinden na 01/01/2023
Boek 5 BW is van toepassing op rechtsfeiten ( bv, een begane fout ) die
plaatsvinden na 01/01/2023
Algemene regels voor het privaatrecht
o De wet beschikt alleen voor de toekomst
Beginsel: geen terugwerkende kracht
Uitzondering: noodzakelijk voor een doelstelling van algemeen
belang
o De nieuwe wet is van toepassing op
Situaties die na haar inwerkingtreding ontstaan
De toekomstige gevolgen van onder de vroegere wet ontstane
situaties die zich voordoen of voortduren onder de nieuwe wet
(zonder afbreuk te doen aan reeds onherroepelijk vastgestelde
rechten)
,Bijzondere regels voor het contractenrecht
o Beginselen:
De oude wet blijft van toepassing op contracten gesloten onder de
oude wet
De geldigheid van het contract wordt beheerst door de wet die van
toepassing was op het tijdstip van totstandkoming
o Uitzonderingen:
De nieuwe wet van openbare orde of van dwingend recht is van
toepassing op lopende contracten
De nieuwe wet bepaalt dat hij van toepassing is op lopende
contracten
Legaliteitsbeginsel = niemand iets laten doen als er geen wet is
3 Begripsomschrijving en karakteristieke
eigenschappen van de verbintenis
3.1 Het begrip verbintenis
Art. 5.1 BW: ‘Een verbintenis is een rechtsband op grond waarvan een schuldeiser van
een schuldenaar, indien nodig in rechte, de uitvoering van een prestatie mag eisen’
Dit is de definitie van “ verbinenissenrecht “
Art. 5.3 BW: ‘Verbintenissen ontstaan uit een rechtshandeling, uit een oneigenlijk
contract, uit de buitencontractuele aansprakelijkheid of uit de wet.’
3.2 Karakteristieke eigenschappen van de verbintenis
Een verbintenis heeft 3 kenmerken:
1. Creëert een rechtsband tussen personen
2. Heeft in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp
3. Is afdwingbaar ( de overheid bepaald sanctioneringsregimes
3.2.1Een verbintenis creëert een rechtsband tussen personen
De schuldenaar heeft een verbintenis tegenover een schuldeiser.
De schuldeiser heeft een vorderingsrecht tegenover een schuldenaar
2 soorten personen: natuurlijke en rechtspersonen
o Natuurlijke personen = burgers ( van vlees en bloed )
o Rechtspersonen = organisatiess ( BV, NV )
,Vorderingsrechten/persoonlijke rechten:
onbeperkt door contractsvrijheid (zolang het niet strijdig is tegen openbare
orde) telt alleen tussen de partijen.
Het heeft een relatieve werking ( geldt alleen voor partijen die hebben
afgesproken
Het heeft geen volrecht, het is ongelimiteerd en als voorbeeld :
verbintenissenrecht
Contractvrijdheid: je kan alles afspreken zolang het niet tegenstrijdig is met de
openbare orde
Zakelijke rechten:
Gelden voor iedereen
Hieraan is volgrecht aan gekoppeld: ongeacht wie goed heeft, het zakelijkrecht zal
blijven gelden.
Bv. : lening voor een huis, bank vraagt hypotheek op huis. Jij verkoopt het huis
aan niemand die niet op de hoogte is van de hypotheek. De bank zegt ‘pech’ en
verkoopt het huis ookal wist die persoon niets van de hypotheek.
Limitatief: wilt zeggen “ beperkt “ = “ numerus clausus “ ( ART. 3.3 BW ) : je kan er
geen bijmaken
Het heeft een absolute werking zoals bijvoorbeeld : eigendomsrechten en de
erfdienstbaarheid
, 3.2.2Een verbintenis heeft in geld waardeerbare aanspraken tot
voorwerp
Het klassieke verbintenissenrecht concentreert zich op de vermogensrechtelijke
verbintenissen.
Een verbintenis is ook afdwingbaar zoals bijvoorbeeld: een juridische verbintenis
Prestatie moet gebeuren en moet een bepaalde vermogenswaarde hebben
o Voorbeeld: kapper moet een dienst verlenen
3.2.3Een verbintenis is afdwingbaar
ART 5.1 BW en ART 5.2 BW
Niet-afdwingbare toezeggingen:
Louter vriendschappelijk of meer morele toezegging
Bv. Aanvaarden peter-of meterschap, gentlemen’s agreement
Gentlemen’s agreement: is een extra regel maar niet juridisch bindend. Als je de regel
overtreedt zullen er geen juridische stappen kunnen worden genomen, je lijdt dan wel
aan gezichtsverlies. (niet afdwingbaar)
Natuurlijke verbintenis = het is van oorsprong niet afdwingbaar, maar als je er op in
gaat (vrijwillig) kan je niet meer terug (bv: gokken) ( = geen terugvordering )
Een voorbeeld van een verbintenis uit de wet is dat ouders verplicht zijn om hun
kind op te voeden
4 De bronnen van verbintenissen
ART 5.3 BW
, Een rechtshandeling: iets bewust doen om rechtsgevolgen te creëren. Wat je doet doe
je omdat het juridische gevolgen heeft die je wilt hebben.
bv. je koopt een broodje maar je wordt ziek je vraagt schadevergoeding
Meerzijdige rechtshandeling: dit is met meerdere personen bv. Een contract,…
Een eenzijdige rechtshandeling: bv. Een testament, reclamefolder,…
Een rechtsfeit: dingen die gewoon gebeuren maar het recht hangt er wel
rechtsgevolgen aan vast. Je wilt de rechtsgevolgen niet.
je betaalt je inschrijvingsgeld dubbel -> school moet jou terug betalen want die
heeft de verbintenis om het terug te geven. (= oneigenlijke contracten)
je morst een blikje cola over de computer van iemand anders, het is jouw schuld
dus jij moet de schade betalen. (= feiten tot aansprakelijkheid)
Wet: bv. Je moet stoppen voor een rood licht dit is een verbintenis met de staat
PRAKTISCH: DE JURIDISCHE REDENERING
Feiten rechtsvraag
Feiten: selecteer de relevante feiten
Rechtsvraag: analyseer ( schematiseer ) + kwalificeer
Kortom: als je een verhaal te horen krijgt moet je de jurische feiten er uit
kunnen halen.
