INLEIDING TOT DE
CRIMINOLOGIE
INLEIDING
Wat doet een criminoloog?
Criminologen beantwoorden vragen zoals:
- Waarom plegen mensen criminaliteit?
- Hoe kunnen we voorkomen dat criminaliteit wordt gepleegd?
- Hoe ziet de carrière van iemand die criminaliteit pleegt eruit?
- Wat zijn de kenmerken van slachtoffers?
- Wat is de impact van een straf op recidive (het plegen van een
nieuw feit, veroordeling,…)
- Hoe denkt de maatschappij over straffen?
- …
Relevant voor:
begrijpen criminaliteit en de impact ervan op individuen en onze
samenleving, ontwikkelen van evidence-based (op wetenschap
gebaseerd) aanpak om criminaliteit te verminderen, kritische reflecties
bieden op gekozen acties etc.
resocialiseren = terug integreren in de maatschappij via werk,
huisvesting..;
Test
Je hebt vandaag minder kans slachtoffer te worden van een
crimineel feit dan 100 jaar geleden: juist
De veiligheidsparadox
“crime drop” (daling aan delicten) versus onveiligheidsgevoelens
(gaat wel omhoog)
o Veiligheidsparadox: minder kans om slachtoffer te worden,
toch onveiliger gevoel
Daling sinds jaren 1990 van eigendomsdelicten, -geweldsdelicten en
levensdelicten
Nieuwe delicten
o Bv computercriminaiteit:
onthullen identiteit online
Eens een dief, altijd een dief?: fout
1
,De meeste mensen die criminaliteit plegen, stoppen: de leeftijds-
criminaliteitscurve
Enkel na overlijden ben je zeker dat persoon ermee gestopt is (je kan wel
opvolgen met detentiestraf enzo, maar dat is tijdelijk, dus geen zekerheid)
Na 25 jaar is er een daling in criminaliteit (door 3 factoren)
- Structurele factoren: bv buurt waarin je woont
- Persoonlijke factoren: bv “ik wil stoppen met criminaliteit plegen”
- Sociale factoren:
Curve: onset – persistence – desistance
Wat is criminaliteit?
Verschillende vormen van criminaliteit (zie gastlessen)
Hoe dachten we over criminaliteit doorheen de tijd?
Ancien Régime:
Koning, vorst bepaalde wat criminaliteit was
o Koning vond het belangrijk dat het openbare/publieke straffen
waren, om als voorbeeld te dienen
o Indien je gezag koning aantas, wordt je gestraft
o Vaak lijfstraffen, maar ook gwn boetes
Verlichting/Klassieke Strafrecht – focus op de daad
Sociaal contract
o Minder barbaarse straffen dan in de middeleeuwen
Gevangenis kwam op in deze periode
o Er wordt sociaal contract aangegaan: burger geeft deel van zn
vrijheid af in ruil voor bescherming van de OH
Men strafte omdat je het sociaal contract verbrak
Rationele mens
o Mens die kosten-batenanalyse kan maken bij het plegen van
een delict
Indien voordeel > verlies criminaliteit plegen
o Mensen zijn schuldig, want ze hebben nagedacht over het al
dan niet plegen van een delict
Magna Charta, eerste codificaties
o Magna carta = legaliteit, proportionaliteit en subsidiariteit
o Codificaties = eerste wetboeken
Positivisme – focus op de dader
Criminaliteit is een gevolg van sociale factoren
2
, Gedetermineerde mens (bvb Lombroso)
o Mens is dus niet rationeel
o Lombroso: geboren misdadiger, uiterlijke kenmerken om te
herkennen
Mens is dus gedoemd om criminaliteit te plegen, dus je
kan op voorhand ingrijpen
Sociale gevaarlijkheid
o Je kan er niets aan doen, je bent voorbestemd om delict te
plegen
o Dus niet straffen, maar sanctioneren: bv resocialisatie,
persoon verzorgen ipv straffen
Enge definitie criminaliteit: strafrecht: overtredingen, wanbedrijven,
misdaden misdrijven (2026)
Sutherland (1949, 31) “The essential characteristic of crime is that
it is behaviour which is prohibited by the state as an injury to the
state and against the state may react, at least as a last resort, by
punishment”
Iets doen of iets niet doen (verzuim)
Maar Sutherland: criminologen moeten zich niet hiertoe beperken
Criminaliteit, deviant gedrag, overlast, onveiligheid, dreiging
Overlast is niet altijd criminaliteit bv geluidsoverlast
Deviantie = afwijken van de norm
Dreiging: mensen die nog geen criminaliteit plegen maar wel
dreigen ermee bv terrorisme
Wat we begrijpen onder deze termen verschilt van tijd tot ruimte
o Bv buiten spelende kinderen zijn plots hangjongeren
Criminaliteit als sociaal construct
Criminaliteit als een product van cultuur-gebonden sociale
interactie. Resultaat en gevolg van een interactie en negotiatie
tussen individuen die samenleven in een complexe sociale groep.
Zie ook sociaal contract.
o Indien mensen zeggen dat iets criminaliteit is, dan is dat zo
(vgl “dit is een koelkast”)
o Samenleven in maatschappij vergt orde, dus er worden regels
opgemaakt
Elite, mensen met macht leggen regels op
Ook radicale stroming in (zie lessen Prof. Leloup)
o Elite kan ook op radicale manier regels opleggen
Variatie in tijd en ruimte
3
, o Bv België vroeger vs nu
Iedereen kon en mocht overal roken, maar dan kwam
bewijs dat dit ongezond was en dit leidde tot
wetsverandering: “niet meer roken in openbare
plaatsen”
o Ecocide = schade voor het milieu
Bv synthethische drugs hebben veel afval die
waterwegen, openbare wegen of oogstvelden
terechtkomen
o Recht op abortus in de VS
Criminaliteit en politiek
Criminaliteit en de studie van criminaliteit vindt plaats in een sociale
en politieke context
Reflectie van de tijd waarin we leven
Bvb American Prohibition, US War on Drugs
o American Prohibition: geen alcohol meer geproduceerd in VS,
maar dit leidde tot criminele organisaties die het toch
produceren
o US War on Drugs: oorlog tegen drugs gestart
Hoe criminaliteit meten? (Criminologie als overheidsproject cfr infra)
Statistieken
Surveys
Interviews
Geregistreerde data versus dark number
o Geregistreerde data = date in strafrechtsysteem (iemand
heeft dus effectief aangifte gdn van een misdrijf)
o Dark number = delicten die nooit gerapporteerd geweest zijn,
omdat mensen angst hebben, schaamte hebben of gwnweg
niet doorhebben dat er een delict heeft plaatsgevonden
Wat is criminologie?
2 personen in positivisme:
Garofalo: Italiaanse academische jurist ° concept
Topinard: gebruikte voor het eerst het concept criminologie
è Zagen “Criminologie als het Lombrosiaans project”: onderzoeken
van karakteristieken van mensen die criminaliteit plegen versus
mensen die geen criminaliteit plegen
Geboorte criminologie is te situeren in het positivisme
VS
4