Hoorcollege 1 – inleiding
HOOFDSTUK I: AFBAKENING VAN HET BESTUURSRECHT EN BASISBEGRIPPEN
Publiekrecht = het geheel van regels betreffende de overheid, haar organisatie en optreden
• Waarborgt het openbaar belang en het beheer van de openbare diensten
• Regels ten aanzien van de verhouding
- Tussen de burger en de overheid;
- EN tussen de overheidsorganisaties onderling;
• Bestaat uit bestuursrecht en staatsrecht
Onderscheid publiekrecht en privaatrecht
Publiekrecht Privaatrecht
Behartigt het algemeen belang en het beheer van Gericht op de regeling van private belangen
de openbare diensten
➔ De overheid geniet van bijzondere
privileges en geniet vaak van regels die
afwijken van privaatrecht
Vaak van openbare orde Vaak van aanvullend recht
➔ Regels vaak verbonden aan het gezag en
algemeen belang
De burger staat in een ondergeschikte en De burgers staat in beginsel op gelijke voet
ongelijkwaardige positie t.a.v. de overheid (te nuanceren zoals bij consumentenrecht)
Bestuursrecht = het recht dat zich bezighoudt met de regeling van de staatstaak na afscheiding van
wetgeving en rechtspraak;
• Bevatten de voorschriften die de bestuurlijke bedrijvigheid regelen van de organen die niet
tot de wetgevende of de rechterlijke macht behoren;
- Structuur en werking van de uitvoerende macht
- Ten aanzien van particulieren EN de onderlinge verhouding tussen de verschillende
besturen onderling
• + het bestuursrecht omvat tevens de studie van de middelen tot voorkoming en beslechting
van de geschillen met betrekking tot het bestuurlijk optreden.
Algemeen versus bijzonder bestuursrecht
• Algemeen: werking en organisatie van de overheid, rechtsbescherming,
overheidsgoederenrecht, ambtenarenrecht + overheidsopdrachtenrecht
= van toepassing op het volledige bestuursrecht
• Bijzonder: specifieke domeinen binnen het bestuursrecht, die vervat liggen in bijzondere
regelgeving zoals omgevingsrecht, onderwijsrecht en economisch publiekrecht
= voorrang op de regels van algemeen bestuursrecht (lex specialis derogat lex generalis)
Zowel op federaal als op Vlaams niveau is er geen algemene wet of decreet bestuursrecht
• Uitz.: bijvoorbeeld overheidsopdrachtenrecht
• In tegenstelling tot Nederland: Algemene wet Bestuursrecht (AwB)
1
,Bijzondere positie van de overheid
1. Bijzondere privileges voor behartiging van het algemeen belang (lusten)
- Bijzondere bevoegdheden, afwijkend rechtsregime
- Vb: onteigenen (art. 16 GW), onbeslagbaarheid van bepaalde overheidsgoederen en de
bijzondere positie waarin de overheid eenzijdig rechtsgevolgen kan creëren
2. Lasten van de overheid
- beperkingen, keurslijf
- Vb: legaliteitsbeginsel, formele motivering, wetgeving overheidsopdrachten
Nuances: toenemend gebruik van privaatrechtelijke technieken door het bestuur zoals contracten
• Contractualisering van het overheidsoptreden = meer horizontale verhoudingen tussen de
overheid en de burger/onderneming;
• Wederkerig bestuursrecht: ook rechtsonderhorigen hebben verantwoordelijkheden bij de
verwezenlijking van het algemeen belang;
• Overheden niet meer in machtspositie van weleer: gedragingen tussen burger en bestuur
worden beheerst door rechtsnormen waaraan beide partijen aanspraken kunnen ontlenen
= door de globalisering, internationalisering en de Europeanisering, macht van private
organisaties (zoals google en facebook) + de burger die mondiger is geworden
HOOFDSTUK 2: BRONNEN VAN HET BESTUURSRECHT
1. Europees en internationaal recht;
2. Grondwet;
3. De wetten, decreten en ordonnanties;
4. Koninklijke besluiten (KB’s) = een rechtshandeling waarbij de Koning een algemeen
bestuurlijke maatregel of individuele overheidshandeling stelt;
5. Besluiten van de gemeenschaps- en gewestregeringen = een besluit waarbij de uitvoering van
een decreet of ordonnantie wordt mogelijk gemaakt;
6. Provinciale en gemeentelijke verordeningen; art. 41 GW
7. Ministeriële omzendbrieven;
8. Rechtspraak;
=> Administratieve rechtscolleges = een jurisdictioneel orgaan dat uitspraak doet over de
conformiteit van besluiten van de uitvoerende macht ten opzichte van hogere rechtsnormen
9. Algemene beginselen van behoorlijk bestuur & rechtsbeginselen;
10. Gebruiken en gewoonten.
ADMINISTRATIEVE RECHTSHANDELING EN ADMINISTRATIEVE OVERHEID
Overheidshandelen gebeurt via:
• Publiekrechtelijke procedés: eenzijdige administratieve rechtshandelingen
Vb: onteigening, burgemeester die betoging verbiedt, stedenbouwkundige vergunning,
statutaire benoeming, …
• Privaatrechtelijke technieken (zie later + contractualisering en toename gebruik privaatrecht)
Vb: overheid die goederen aankoopt, huurt, verhuurt, arbeidscontract, …
Eenzijdige administratieve rechtshandeling = een rechtshandeling waarbij de bevoegde
administratieve overheid een wijziging in de rechtstoestand van een persoon kan aanbrengen, wiens
wil niet aanmerking komt voor de totstandkoming van die handeling
1) Er moet sprake zijn van een rechtshandeling;
2) Het moet gaan om een eenzijdige administratieve rechtshandeling;
3) EN ze wordt verricht door een administratieve overheid.
2
, 1. Er moet sprake zijn van een rechtshandeling
Onderscheid tussen rechtshandelingen en rechtsfeiten/materiële handelingen
• Rechtsfeiten: louter feiten waaraan het recht een rechtsgevolg heeft gekoppeld
- Materiële handelingen die niet worden verricht om wijzigingen aan te brengen in de
rechtsorde
- Kunnen ook uitgaan van overheden + kunnen rechtsgevolgen genereren
- Feitelijk gedrag dat aanleiding kan geven tot een behoefte aan rechtsbescherming
Vb: schade met als gevolg een buitencontractuele aansprakelijkheid
• Rechtshandelingen: handelingen die doelbewust worden verricht met het oog op het tot
stand brengen van rechtsgevolgen, dan wel om te beletten dat er rechtsgevolgen tot stand
komen
- Elke handeling die door een rechtssubject opzettelijk wordt verricht om één of meer
rechtsgevolgen in het leven te roepen
Vb: toekennen of weigeren van een vergunning
- Enkel rechtshandelingen kunnen vatbaar zijn voor schorsing of vernietiging door de RvS
2. Op eenzijdige wijze genomen rechtshandeling
Door de administratieve handeling brengt een administratieve overheid op eenzijdige wijze,
krachtens een uit de wet voortvloeiende bevoegdheid, een wijziging aan in een rechtstoestand van
een persoon wiens wil in beginsel niet in aanmerking komt voor de totstandkoming van die handeling
• Een eenzijdige rechtshandeling: slechts één persoon of partij moet zijn gerichte wil uiten
• Quid aanvraag? Quid betrokkenheid diverse?
- De omstandigheid dat verscheidene personen bij de totstandkoming van de
rechtshandeling optreden, dan wel betrokken zijn op dat de totstandkoming er komt op
verzoek van een burger, doet geen afbreuk aan de eenzijdigheid van die handeling
- Vb: omgevingsvergunning, gemeentelijk retributiereglement
te onderscheiden van overeenkomsten waarbij de wilsovereenstemming tussen het
overheidsorgaan en de particulier, of tussen een overheidsorgaan en een ander overheidsorgaan, de
bron vormt van een nieuwe rechtsverhouding tussen de partijen (vb: koopovereenkomst)
Opgelet inzake de bevoegdheid van de Raad van State
1° Complexe administratieve rechtshandelingen
= een hele keten van voorbereidende bestuurshandelingen die leiden tot een aanvechtbare
eindbeslissing, waarbij verschillende administratieve overheden bij betrokken kunnen zijn
• Wie zich tot de eindbeslissing benadeeld acht, mag er de vernietiging van vragen op grond
van elke onwettigheid die in de loop van de complexe handeling werd begaan
Vereist dat de onwettigheid een determinerende invloed heeft gehad of wordt
verondersteld te hebben gehad op de eindbeslissing
• Vb benoeming: personeelsformatie, vacatering, opstellen selectieproef, selectie kandidaten,
hetgeen uiteindelijk leidt tot het benoemingsbesluit
• Vb overheidsopdracht: keuze van de procedure, keuze van de besteksbepalingen, selectie van
kandidaten en beoordeling, leidt tot uiteindelijke gunning aan een onderneming
Je gaat bij complexe administratieve rechtshandelingen in principe de eindbeslissing aanvechten
• Maar, er is ook een ‘voorbeslissing’, die wel kan worden aangevochten bij de RvS;
= een voorbereidende rechtshandeling die rechtsgevolgen tot gevolg heeft en onmiddellijk
definitief nadeel berokkent, kan worden aangevochten bij de bevoegde instantie;
3
, • Een voorbereidende handeling kan t.a.v. bepaalde partijen een voorbeslissing zijn, terwijl het
t.a.v. andere partij geen voorbeslissing is;
• 2 mogelijkheden bij voorbeslissingen
- De voorbeslissing op zichzelf aanvechten bij de RvS;
- OF wachten op de eindbeslissing, waarbij je de eindbeslissing gaat aanvechten en hierbij
gaat verwijzen naar de fouten in de voorbereidende rechtshandelingen.
2° Leerstuk van de afsplitsbare handeling bij contracten
= eenzijdig genomen rechtshandelingen van een administratieve overheid die aan een overeenkomst
(wederkerige rechtshandeling) zijn vooraf gegaan of erop volgen, worden een eigen individualiteit
toegedacht
• Geschillen nopens die eenzijdige rechtshandeling behoren tot de bevoegdheid van de RvS,
terwijl geschillen nopens het eigenlijke contract behoren tot de rechter
• Vb: aanvechting gunningsbeslissing bij overheidsopdrachten kan bij de RvS geschillen die
te maken hebben met het eigenlijke contract moet bij de justitiële rechter
3. Handeling genomen door een administratieve overheid; art. 14, §1, 1ste lid, 1° RvS-wet
Geen wettelijke definitie van het begrip ‘administratieve overheid’ = evolutief begrip
• Klassieke overheden: weinig discussie
- Centrale overheden zoals de federale overheid, gemeenschappen en gewesten
- Territoriaal gedecentraliseerde besturen zoals de provincies en gemeenten
- Functioneel gedecentraliseerde instellingen van de in de GW verankerde bestuursniveaus
• Privaatrechtelijke figuren en hybride rechtspersonen: veel discussie
- Door een vennootschap, vereniging of stichting die geen daadwerkelijke organieke band
heeft met de overheid, te erkennen om een overheidstaak uit te voeren;
- OF door als overheid zelf een vennootschap, vereniging of stichting op te richten of een
deelname daarin te nemen, waaraan de behartiging van een aspect van het
overheidstakenpakket wordt toevertrouwd.
Zijn deze ‘hybride rechtsvormen’ nu administratieve overheden in de zin van artikel 14, §1, 1ste lid, 1°
RvS-wet? = onderzoek aan de hand van criteria ontwikkeld in rechtspraak van de RvS en HvC
➔ Negatieve en positieve criteria
Criteria Raad van State over de administratieve overheid
A. Negatieve criteria = criteria waaruit wordt afgeleid dat een bepaald orgaan niet te
beschouwen is als een administratieve overheid
Handelingen van de wetgevende en rechterlijke macht zijn geen handelingen van een
administratieve overheid - de RvS is dus niet bevoegd om kennis te nemen van geschillen
die een wet, decreet of ordonnantie tot voorwerp hebben
B. Positieve criteria: niet cumulatieve criteria, waarbij een afweging is vereist
- Oprichting of erkenning door de overheid (organiek criterium);
- Belast met een taak van algemeen belang of een openbare dienst (functioneel criterium);
- De controle of het toezicht door de overheid (organiek criterium);
- De publiek- of privaatrechtelijke rechtsvorm;
o Privaatrechtelijk? Meestal vzw’s of nv’s
o Publiekrechtelijk? Dit zijn enkel administratieve overheden wanneer ze taken van
algemeen belang nastreeft of een openbare dienst is
- De bevoegdheid om eenzijdig bindende beslissingen te nemen (functioneel criterium).
= imperiumbevoegdheid
4
