Deel I: Het boekhoudkundig proces
Inleiding
In 1500 heeft een Italiaanse wiskundige Luca Pacioli het boekhouden voor het eerst beschreven in
het boek "Summa de Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita". Daar heeft hij 27
pagina’s gewijd aan het dubbelboekhouden. Dit wordt beschouwd als het meest invloedrijke werk in
het moderne kapitalisme. Hij heeft het zeker niet uitgevonden want dat bestond al in het toenmalige
Venetië, maar hij was de eerste die het op papier zette. Leonardo da Vinci heeft lessen gevolgd bij
Luca Pacioli en heeft vele boeken van hem geïllustreerd.
Onvoldoende financiële kennis is vaak de fout van vele faillissementen. De gevolgen kunnen groot
zijn, zoals vorig jaar werd de voetbalclub failliet verklaard omdat ze bepaalde restaurantrekeningen
niet betaalt hadden.
Ook de overheid is er wel achter gekomen dat dubbel boekhouden een heel belangrijk element is, er
is onlangs een nieuwe wet bijgekomen; de vennootschapswetgeving. Bij de opstart moeten
ondernemingen een financieel plan uitwerken waarin wordt verklaard wat de verschillende
financieringsbronnen zijn, er moet een geprojecteerde balans na 12 en 24 maanden worden
opgesteld en een geprojecteerde resultatenrekening met alle verwachte inkomsten en uitgaven.
Financiële beroepen zijn enorm begeerd. Ze hebben financiële mensen erg nodig in een organisatie.
Deze beroepen zijn ook minder gevoelig voor crisis, ze blijven financiële mensen nodig hebben, zeker
ook in crisis en ze worden ook zeer goed betaald.
Topic 1: Boekhouden - definitie en situering
Oorsprong boekhouden
Dat zijn eigenlijk de activiteiten van de onderneming of een organisatie, de meeste ondernemingen
gaan bepaalde inkomen doen (bepaalde goederen aankopen om producten te gaan vervaardigen, bv
hout om houten banken te kunnen maken maar het kan ook gaan over diensten bv advies dat je gaat
aankopen of zelfs elektriciteit). Als je dan iets aankoopt kan je dat contant betalen maar in de
ondernemingswereld gaan dit dikwijls niet contant worden betaald maar wordt dat pas binnen en
maand betaald en zo ontstaan er schulden t.o.v. de leverancier. Die leverancier geeft je een factuur
en laat je toe om nog een beetje te wachten met de betaling. Je gaat ook bepaalde zaken aankopen
voor op langere termijn en dat gaat men dan investeringen noemen bv een gebouw aankopen of
machines. Dus ondernemingen kopen dingen aan om bepaalde dingen te gaan produceren (goederen
of diensten). Die diensten en goederen gaan ze dan proberen te verkopen en zo ga je opbrengsten
genereren. Het kan zijn dat je klant contant betaald (zoals bij Colruyt) of dat die ook uitstel krijgt, in
dat geval ontstaat er een vordering te opzichte van je klant. Op een bepaald moment wil je die
vorderingen gaan innen. Dit zijn allemaal activiteiten in een onderneming.
Doelstelling van het boekhouden: informatie verstrekken over de verschillende bedrijfscyclussen;
operationele cyclus, investeringscyclus, financieringscyclus. De operationele cyclus zijn alle
activiteiten die te maken hebben met de dagdagelijkse activiteiten van de onderneming (bv zaken
aankopen en verkopen op korte termijn, de lonen die je uitbetaalt…). De investeringscyclus heeft
eerder een langer termijnperspectief, dat gaat over de investeringen die je doet op lange termijn
(machines aankopen, gebouwen…). De financieringscyclus is eigenlijk he hele financiële plaatje, hoe
ga je al die operationele beslissingen gaan financieren op korte termijn, kijken of je voldoende
1
,middelen hebt om die korte termijnbetalingen te doen (kortermijnschulden ten opzichte van de
bank…) en ook de investeringen op langere termijn gaan bekijken natuurlijk.
De doelstelling is verzamelen, verwerken en rapporteren van financiële informatie van een
organisatie en het rapporteren over deze informatie aan beslissing nemers.
Er zijn verschillende gebruikers van die financiële informatie: interne en externe gebruikers. De
interne gebruikers zijn de managers. De externe gebruikers zijn heel veel soorten gebruikers zoals de
aandeelhouders, kredietverschaffers (banken en leveranciers die de organisatie later laten betalen)
en ook de klanten, de werknemers om te weten of zij voor een gezonde organisatie werken, ook de
overheid zijn externe gebruikers om te zien hoeveel belastingen er moeten betaalt worden. DUS wie
gaat deze financiële informatie allemaal gebruiken?
• Aandeelhouders
• Schuldeisers: financiële instellingen
• Schuldeisers: leveranciers
• Andere zakenpartners: klanten, concurrenten, overnemers
• Werknemers
• Overheid
• Maatschappij
• Managers
Voorbeeldjes hiervan zie ppt krantenartikelen
Aandeelhouders: deze informatie wordt doorgegeven op de algemene aandeelhoudersvergadering,
daar is ook al veel fout gelopen bv faillissement van Lernout & Hauspie, beleggers van FNG,
faillissement van Fortis… (zie krantenartikeltjes als voorbeeld, deze moeten niet gekend worden voor
examen). Aandeelhouders krijgen een dividend voor het risico dat ze geld steken in deze
onderneming.
Financiële instellingen: om te zien welke waarborgen ze gaan nemen, hoeveel ze gaan lenen aan hun,
welke rentevoet…
Leveranciers: de meeste leveranciers laten toe dat klanten later betalen en dat is zekere een risico
omdat als de klanten failliet gaan krijgen zij hun geld niet. Wat bewezen is in België is dat de klanten
geen goede betalers zijn op tijd.
Klanten: als klanten investeringen doen met voorafbetalingen en dan als de onderneming failliet gaat
krijg je ook nooit je geld terug. Vb: Morres Meubelen en Thomas Cook.
Concurrenten en overnemers: voorbeeldje: Omega Pharma, die hadden hun cijfers opgekrikt zodat
de overnemers meer moesten betalen om het over te nemen.
Werknemers: de gevolgen van een faillissement zijn niet goed voor de werknemers
Overheid: belastingen te bepalen en beleid uit te stippelen (als het in bepaalde sectoren niet goed
gaat kunnen ze die ondersteunen met subsidies) voorbeeldje: stroomtaksen (plafond te maken)
Managers: alleen de financiële informatie uit een boekhouding is zeker niet voldoende voor hen om
managers de juiste beslissingen te laten nemen, ze hebben meer gedetailleerde informatie nodig,
ook toekomstgerichte informatie is nodig bij het maken van belangrijke beslissingen
Hoe verhoudt boekhouden zich tot andere deelaspecten van accountancy. Accountancy is een tak in
de bedrijfseconomie waarbij we een onderscheid maken tussen Financial accounting, auditing
(financiële informatie gaan controleren), fiscaliteit (belastingen) en management accounting (dus de
meer gedetailleerde informatie voor managers) . Financial accounting gaan we in deze cursus zien.
2
,Verschil tussen management accounting (beleidsboekhouden) en financial accounting (financieel
boekhouden).
Financieel boekhouden Beleidsboekhouden
Publiek Extern Intern
Doel Rapporteert prestaties Informatie voor interne
verleden besluiten
Basis besluiten externe Feedback en controle
partijen
Tijdigheid Historisch Zowel retrospectief als op de
Vertraagd toekomst gericht
Prestaties van de vorige Actueel
periode
Beperkingen Gereguleerd volgens Geen regels
wetgeving,
boekhoudingsprincipes omdat
we heel objectieve informatie
willen die we goed kunnen
controleren
Soort informatie Enkel financieel Financieel en niet-financieel
Aard van de informatie Objectief Subjectiever
Controleerbaar Bevat waardeoordelen
Omvang Geaggregeerd, informatie van Gedetailleerd
de onderneming als geheel
Boekhoudprincipes en wetgevend kader: we hebben informatie die bruikbaar is, de informatie moet
dus betrouwbaar, duidelijk, vergelijkbaar en relevant zijn. Al deze kenmerken van bruikbare
informatie worden gereflecteerd in de algemene boekhoudprincipes.
1. Principes met betrekking tot de fundamenten van de boekhouding
- De boekhoudkundige entiteit: men moet alle boekhoudkundige gegevens beperken
tot de activiteiten van de onderneming. De privé activiteiten van de personen die de
onderneming leiden die mogen daar niet in worden opgenomen.
- Principe van periodiciteit: alle rapporten moeten gemaakt worden op het einde van
de vooraf gedefinieerde periode (elke 12 maanden)
- Continuïteitsbeginsel (going concern): we gaan ervan uit dat de onderneming zal
blijven bestaan
- Kwantitatief: gegevens die op een objectieve wijze kwantificeerbaar zijn mogen
opgenomen worden in de boekhouding. Dat gaat bijdragen tot een grotere
objectiviteit maar dat wil ook zeggen dat bepaalde zaken niet mee kunnen worden
opgenomen in de boekhouding zoals de tevredenheid van de werknemers
- Getrouw beeld (true & fair view): men gaat ervan uit dat de jaarrekeningen een
getrouwd beeld gat geven van het vermogen, de financiële positie en de resultaten
van de onderneming. Dit principe is het belangrijkste.
2. Principes met betrekking tot de waarderingsregels: hoe men verschillende bestanddelen van
de onderneming gaat waarderen:
- Geldwaarde-uitdrukking (money meaurement): alle gegevens moeten in monetaire
termen opgezet zijn ( niet 5 kg aan aardappelen maar 2 Euro aan aardappelen)
- Historische kost: alle financiële gegevens moeten geregistreerd worden aan hun
historische kost, dat ze gewaardeerd moeten worden aan hun aanschaffingswaarde
3
, - Realisatieprincipe: alle opbrengsten moeten geboekt worden op het moment dat die
rechten overgaan van de ene partij op de andere opbrengsten mogen pas worden
geboekt op het moment dat goederen of diensten geleverd zijn
- Overeenstemmingsprincipe (matching): alle kosten die gepaard gaan met bepaalde
opbrengen moeten in dezelfde periode geboekt worden, dus als je opbrengsten in
een specifieke periode opneemt dan moet je ook de kosten die daar aan vasthangen
ook in die periode opnemen. Samen met het realisatieprincipe is dit het
toerekeningsprincipe (in welke periode we de opbrengsten en kosten moeten
opnemen)
- Materialiteit: de basisregels van het boekhouden dienen toegepast te worden op alle
niet verwaarloosbare posten, de geldwaarde in een boekhouding mag bijvoorbeeld
niet tot 10 cijfers na de komma weergegeven zijn, je moet altijd gaan kijken naar wat
het relatieve belang is
- Voorzichtigheid: het gerapporteerde resultaat moet een betrouwd beeld geven van
de realiteit, je mag de kosten en de schulden niet onderschatten en de opbrengsten
en bezittingen niet mag overdrijven
- Consistentie: je mag bepaalde boekhoudkeuzes maken maar je mag die niet meer
veranderen doorheen de tijd want dan kan je niet meer goed gaan vergelijken
- Volledigheid (full disclosure): je moet alles rapporteren, alle activiteiten.
- Compensatieverbod: Je mag geen compensatie gaan doen als je vind dat het een
nuloperatie is als bv het ene bedrijf koopt bij jouw bedrijf en jij ook bij hun voor
dezelfde prijs moet je het er ook inzetten.
- Objectiviteitbeginsel: je moet alles zo objectief mogelijk gaan registeren
Principe van verantwoordingsstukken: voor alles een bewijsstuk gaan leveren bv
facturen bijhouden…
Die verschillende principes liggen aan de basis van het boekhoudrecht, als je de algemene
boekhoudprincipes niet volgt kunnen de gevolgen heel groot zijn. Bv het faillissement van Lernout&
Hauspie werden er zoveel boekhoudprincipes geschonden waardoor dat de boekhouding geen goed
beeld meer gaf van de onderneming en zo gingen ze failliet. Mensen kunnen hierdoor ook
veroordeeld worden. + zie nog voorbeeldjes ppt. Voorbeeldje 3: realisatieprincipes werden
geschonden.
Belgische boekhoudwetgeving is recent zeer sterk gewijzigd, dit waren de belangrijkste wijzigingen in
40 jaar tijd. Zie linken ppt (wetten wordt niet bevraagd)
Meest relevante wetgeving:
• Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen
• Wetboek van Economisch Recht
Verschillende soorten vennootschappen met verschillende rapporteringsverplichtingen (Deze cursus:
focus op de Naamloze Vennootschap (NV)).
Belangrijk om weten: er bestaan nog andere soorten vennootschappen:
• Besloten Vennootschap (BV) -- vroegere: BVBA
• Coöperatieve vennootschap (CV)
• Vennootschap Onder Firma (VOF)
• Commanditaire Vennootschap (CommV)
• Maatschap
4
