Geen zin om samen te vatten? Hier is een duidelijke, gestructureerde samenvatting die je zal helpen bij het slagen van het examen. Let op: deze samenvatting bevat geen afbeeldingen
Aardwetenschappen
Hoofstuk1: Ontstaan en inwendige structuur van aarde
Ontstaan van zonnenstelsel en aarde
● aarde + andere planeten op elliptische banen rondom zon=
zonnestelsel
○ zon maakt deel uit van melkwegstelsel;
■ dat is dan weer een vb van sterrenstelsel/ galaxie
■ onderlinge afstanden tssen sterren zeer groot
■ vormt (samen met andere) gelijkaardige sterrenstelsel
- Andromeda nevel
- grote en kleine magellaanse wolk
- …
● galaxie clusters vertonen groeperingen in galaxie superclusters
○ afmetingen van 100 miljoen lichtjaren
● tussen superclusters bevinden uitgestrekte delen van heelal, waar
weinig sterren & sterrenstelsel bevinden
Nebula theorie
● zonnestelsel ontstaan uit roterende stofnevel (afkomstig van vroegere
supernova’s)
○ samenstelling van nevel gelijkaardig aan kosmische abundantie
■ H en He (gasvorm)
● op bepaald moment nevel samentrekken door gravitatie
○ explosie van nabije ster in supernova?
■ zouden schokgolf creëren die roterende stofnevel te
verdichten tot kritische dichtheid → ingang zetten van
aantrekking tussen verschillende stof-en gasdeeltjes door
gravitatie
1
, ⇒ toename van middelpuntvliedende kracht ⇒ deel van materie
concentreren in afgeplatte schijf loodrecht op rotatie as
● verdere concentratie van materie → vorming zon in centrum van
roterende nevel; afgeplatte schijf in planeten, manen en planetoiden
verklaring voor vele waarnemingen: volgende kenmerken van
zonnestelsel die we momenteel kunnen waarnemen:
1) 99% van massa van zonnestelsel in zon
➢ overige 1% in planeten
➢ geeft aan dan concentratie van materie door gravitatie
belangrijk proces moest geweest zijn tijdens vorming
zonnestelsel
2) roteren alle planeten rond zon in dezelfde zin
➢ argument voor roterende stofnevel, waaruit zonnestelsel zou zijn
ontstaan
3) planeten roteren rond zon volgens ellipsvormige banen, liggen
ongeveer in hetzelfde vlak
➢ verklaard door nebula theorie
➢ roterende stofnevel die samentrekt door gravitatie → snellere
rotatie ⇒ toenemen middelpuntvliedende kracht ⇒ deel van
materie geconcentreerd in platte schijf loodrecht op rotatie-as
○ VERKLARING: ligging in zelfde vlak
4) patroon in chemische samenstelling en omvang van hemellichamen
➢ zon bestaat uit: H en HE
➢ planeten Mercurius, Venus, Aarde en Mars: Fe, Ni, Si en O
○ gelijkaardige samenstelling = binnenplaneten of Aarde
planeten
○ dicht bij zon
➢ planeten Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus; H en He
○ buitenplaneten of Jupiter planeten
○ verder van zon
2
,observatie Verklaring:
- tijdens vorming zonnestelsel: in centrum van roterende stofnevel
meeste materie samengetrokken
- omwille van kosmische abundantie: materie uit H en He
- door enorme massa, (groeiende) zon oefende meeste gravitatie uit om
omringende materie
- lichtste elementen gemakkelijker onttrokken
- zwaardere elementen concentreren op middelpuntvliedende kracht in
platte schijf ⇒ planeten
Ontstaan van Aarde en Aardse planeten
● binnenplaneten: Mercurius, Aarde, Venus en Mars
● kern bestaat uit zware elementen: Fe en NI
○ rondom vrij dikke schil
■ bestaat uit lichtere/relatief zware materialen
(silicaatmineralen)
● harde buitenste gedeelte = korst
⇒ gelaagde bouw verklaard theorie over ontstaan van planeten
Voorbeeld Aarde
● ontstaan verliep in aantal fasen:
➢ accretie:
○ materie aangetrokken naar vormende aarde
■ bestond uit grote brokstukken = planetesimalen
(ontstonden door lokale contractie van materie)
○ kinetische energie → warmte → genoeg om jonge aarde
planeten en heterogene accretiemateriaal te smelten
➢ Differentiatie
○ in opgesmolten aardse planeten: zwaarste elementen (Fe & Ni)
migreren naar kern van planeet
○ lichtere elementen (O, Si, Al, Mg,..) migreren naar buiten toe en
combineren tot silicaatmineralen
⇒ aardse structuur
3
, ○ accretie en contractie van materiaal neemt af ⇒ afkoeling +
silicaatmineralen stollen tot korst ⇒ primaire korst/lithossfeer
○ afvoeren van warmte ⇒ geologische processen:
■ aardkorst, platentektoniek, vulkanisme & aardbevingen
➢ Atmosfeer
○ bij opsmelten van planeten kwamen H en He vrij ⇒ vorming
primaire atmosfeer
■ ging snel verloren door aantrekking van elementen naar
veel zwaardere, relatief dichtbij zon
○ vorming secundaire atmosfeer door zwaardere gassen die
ontsnapten uit silikaatschil
■ samenstelling: CO2 , N2 , H2O en CO
■ alleen grotere binnenplaneten in staat om dit vast te
houden
■ op Mercurius en maan verloren door zon
○ doordat Mercurius en maan geen atmosfeer hebben → inslagen
van meteorieten ⇒ kraters
○ bij Venus, Aarde en Mars zeldzaam
■ meteorieten meestal opgebrand door atmosfeer
■ korst van planeten herwerkt door platentektoniek ⇒
inslagkraters snel weg
➢ Oceanen
○ ontstaan hydrosfeer → waterdamp uit atmosfeer neerslaan tot
vloeibare vorm en zich op aardopp concentreren ⇒ ontstaan
rivieren, meren en oceanen
■ op andere 2 planeten temp te hoog DUS aarde
onderscheidde zich meer en meer
➢ biosfeer
○ evolueerde naar enorme variëteit aan organismen
○ fotosynthese ⇒ leven op aarde
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lauradebacker97. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
