Contextbegeleiding
DEEL 1: THEORETISCHE
ACHTERGRONDEN
INLEIDING
Tip: mindmap maken
Systeem theorie contextuele is een van de systeemtheorieën
Contextuele
Algemene
Structurele
Family centered
Voorbeeld: kind met een label in een gezin implicaties systeemdenken?
Systeem = “een systeem is een samenstel van elementen dat als geheel functioneert
door de onderlinge afhankelijkheid van de elementen en dat voor de betrokken
elementen bepaalde functies vervult” de onderlinge relaties, de betrekkingen die de
onderlinge elementen met elkaar onderhouden, zijn de kern van het systeem
Mens is een relationeel wezen dus pas bekijken als we kijken naar zijn omgeving en in
elke omgeving gedragen we ons anders. Individu met een label heeft zijn invloed op de
omgeving als dat kind veel nood heeft aan structuur dat heeft een invloed, maar ook
hoe het gezin ernaar kijkt. Het is een wisselwerking = centrale begrip in systeemtheorie
Je gezin geeft je geborgenheid, veiligheid.
SITUERING
20ste eeuw aandacht voor het gezin ontstaan
- Denkkader psychoanalyse, dominant in de hulpverlening
- Meer en meer oog voor de interacties tussen de gezinsleden
- Invloed tijdsgeest
- De systeemtheorieën en systeemtherapie ontstaan
Doorheen de laatste 60-70 jaar werden er heel wat verschillende systeemtheorieën
ontwikkeld, de allen uitgaan van de basisassumptie dat de mens pas werkelijk
begrepen kan worden in de context van zijn relaties.
Vroege systeemtheorieën moderne stromingen binnen de systeemtheorie, passende
bij de tijdsgeest waarin ze ontwikkeld zijn.
Postmodern perspectief
Modern gezin= ouders en kinderen
postmodern gezin = verschillende situaties, gescheiden ouders, samengesteld gezin.
Het verschil ligt hem in een perspectief er zijn geen allesomvattende vaststaande
waarheden. We construeren onze eigen werkelijkheid. Werkelijkheid en waarnemer zijn 1!
Betekenisverlening! “we geven vorm, zijn gevormd en worden gevormd”
,Contextbegeleiding
MODERN VS POSTMODERN?
Het moderne kader sluit aan bij de verlichtingsideeën rond maakbaarheid.
1 van de belangrijkste assumpties:
- Objectieve kennis van de realiteit en de wereld mogelijk is
- 1 waarheid of werkelijkheid die te ontdekken valt
- In de hulpverlening ook objectieve waarheden en kennis, evidance based kennis,
die we kunnen toepassen op onze cliënten.
- Expert die op een afstand kijkt
Het postmoderne kader:
- Tegen in denken in termen van waarheden en objectiviteit
- Geen objectieve waarheid of kennis die men kan achterhalen
- Eerder veelheid aan perspectieven, een paraplu aan verschillende invalshoeken,
theorieën en ideeën
- Sociaal constructivisme
o Gaat ervan uit dat de werkelijkheid geconstrueerd wordt
o Betekenisverlening gebeurt niet in het luchtledige maar vindt plaats binnen
een context van de relaties en ervaringen die we hebben en hebben gehad
in ons leven
Positie als begeleider:
- Je bent altijd betrokken partij gezin nooit zien zoals het is als jij er niet bent
- Constructie van de werkelijkheid die ons helpt deze te begrijpen en daar werken
we mee
- Als begeleider wordt een gelijkwaardige partner, gericht op dialoog en
samenwerking
- Client gezien als co-expert die mee in dialoog op zoek gaat naar betekenisgeving
- Richten meer op mogelijkheden dan op pathologie
- Waarheid niet gaan opdringen
HET KIND MET HET BADWATER?
Vanuit postmodern kader: waarschuwt ons dat elke indeling die we zullen zien in de
theorieën een manier van kijken is. Niet DE manier.
Beseffen dat we gezinnen niet vastzetten in een of ander kader en bijgevolg de
complexiteit van de werkelijkheid niet zien.
Mooie uitspraak of metafoor = “draag een komma in je oor”
,Contextbegeleiding
- Stimuleren om vastzettende en sluitende punten uit te rekken tot komma’s zodat
het luisteren naar de ander als ander bevorderd wordt
- Oprechte nieuwgierigheid naar de ander,
- Niet wetende positie als begeleider
DE ALGEMENE SYSTEEMTHEORIE
(AST)
ZIE LEERPAD!
INLEIDING: HET VERHAAL VAN MARCUS
Zie voorbeeld verhaal cursus.
Hoe kijkt de systeemtheorie ernaar toe om Marcus te laten testen op gedragsstoornis?
Misschien, het is niet omdat we in wisselwerking geloven dat hij sws getest moet worden,
hangt er vanaf hoe je ermee omgaat.
MET WELKE BRIL KIJKEN WE NAAR HET VERHAAL VAN MARCUS
Vanaf de vroegste geschiedenis van de psychosociale hulpverlening lag het accent op het
behandelen van het individu: men spoorde eerste de “pathologie” op, die vervolgens
door kortere of langere behandelvormen opgelost of verminderd moest worden.
Deze medische manier van denken heeft zijn meerwaarde.
Ook sociale wetenschappen heeft dit medisch model lang stand gehouden- en uiteraard
bestaat het nog steeds: op basis van waarneembaar gedrag bij het individu definiëren we
het probleem om het vervolgens op te lossen. Afhankelijk van het theoretisch model dat
gehanteerd werd, zocht men de oorzaak in de vroegkinderlijke ervaringen van de
betrokken persoon ( psych-analytische model), in aangeleerd gedrag ( behaviorisme) in
tekort aan zelfwaardering ( humanistische psychologie) of in een stoornis
( psychopathologie). Op basis van het gekozen model, werd een behandeling
voorgeschreven;
Jaren 50: verandering in manier van denken en ontstond meer aandacht voor de context
van de client: therapeuten ontdekten dat ook de omgeving een invloed heeft op het
gedrag van de client systeemtheorie geboren.
Probleemgedrag is altijd een interactieprobleem, en de oorzaken liggen niet alleen bij het
individu zelf. Dit wil niet zeggen dat het individu niet verantwoordelijk is voor zijn gedrag.
Hij bepaalt hoe hij zal reageren op de prikkels vanuit de omgeving en welke gevolg hij zal
geven op de reacties. Probleemgedrag is het resultaat van een interactie!
GESCHIEDENIS VAN DE ALGEMENE SYSTEEMTHEORIE
EENS LEZEN,NIET OP EXAMEN
Reactie op individueel denken en reactie op mechanisch denken
Jaren 40 van de twintigste eeuw: bioloog Ludwig Von Bertalanffy
, Contextbegeleiding
- Nieuwe benadering dit zich afzet tegen de mechanistische visie, die probeerde
een levend organisme te herleiden tot elementen, deze apart te bestuderen en
vervolgens het geheel te verklaren uit de som van de elementen.
- Mechanistische analytische visie, KENNEN
o Organisatie van elementen
o Kijken naar welk onderdeel het licht
o Niet alles verklaren door naar elk onderdeel apart te kijken, maar kijken
naar geheel reactie op mechanisch denken
- Lineair causaal denkmodel
Nieuw uitgangspunt: hij beschouwde het organisme als een georganiseerd geheel, een
gestalt = een geheel is meer dan de soms van de delen.
Tien jaar later:
- Benadering die in principe bruikbaar is in alle wetenschappen
- = de algemene systeemtheorie = AST
- Bateson
o Systeem
- Watzlawick
o Palo alto school
Toegepast op personen en gezinnen betekent deze gestalt-waarneming dat de oorzaken
van gedragingen niet meer in de persoon zelf gelegd worden, maar wel in de werking van
het systeem en de wisselwerking tussen personen: het gedrag van een bepaald persoon
vormt altijd een reactie op het gedrag van iemand anders of van meerdere anderen. =
de individualiserend karakter van de AST
HET BEGRIP SYSTEEM
DEFINITIE VAN “SYSTEEM”
= “een systeem is een samenstel van elementen dat als geheel functioneert door de
onderlinge afhankelijkheid van de elementen en dat voor de betrokken elementen
bepaalde functies vervult” de onderlinge relaties, de betrekkingen die de onderlinge
elementen met elkaar onderhouden, zijn de kern van het systeem
Dit betekent dat we vanuit de systeemtheorie aandacht zullen hebben voor:
- De wisselwerking tussen een persoon en zijn sociale context
- De interpersoonlijke processen, naar de blijvende aandacht voor het individu en
diens innerlijke processen
- Het leren zien en herkennen van systeemeigenschappen van interacties die
bepalend zijn voor de wisselwerking en de samenhang tussen de gedragingen van
mensen
- De voortdurende invloed van actuele omstandigheden en interactiepatronene,
genoemd het hier en nu, bij actuele conflicten van een individu
GRENZEN ROND EN IN HET SYSTEEM
Sprake van een systeem indien het in zekere mate afgegrensd is van de achtergrond of
de omgeving. De grenzen rond dit systeem kunnen open of gesloten zijn.