Mediageschiedenis
Praktisch
→ Voor bijna elke les een tekst (reader) lezen en samenvatten: de inhoud is leerstof voor het examen
• Je moet minimum 1 externe activiteit bijwonen (bv: lezing, workshop, … rond 1 van de 4 modules)
en het bewijs daarvan uploaden tegen de laatste les bijvoorbeeld het toegangsticket uploaden via
canvas
! Zie canvas voor deadlines
Puntenverdeling:
• 60% schriftelijk examen: open vragen, meerkeuzevragen, juist / fout vragen en verbeteren indien
het fout is ZONDER giscorrectie
• 40% individuele opdracht ⇒ Een paper schrijven:Journalistiek artikel → aantrekkelijk schrijven,
1500 woorden zonder bibliografie
bv: Voorbeeldartikel op canvas De Standaard: tradwives
Vanaf 19de eeuw: ontstaan van massamedia ! In dit vak zien we media als instelling
→ De geschiedenis van een aantal belangrijke media- en communicatie fenomenen en -instituties
ontdekken.
⇒ Het heden begrijpen door inzicht in de geschiedenis
1
,2
,MODULE 1: Journalistiek (2 verplichte teksten)
1.1. Wat is journalistiek
Afhankelijk wat we als ‘journalistiek’ beschouwen, veel verschillende interpretaties.
→ Nieuws en verspreiding heeft altijd al bestaan (bv: roddels etc)
MAAR ‘journalistiek’ is specifieker dan de verspreiding van nieuws.
Journalistiek (B)
⇒ Is het overbrengen van actuele nieuws met als doel mensen te informeren, verspreiding daarvan
gebeurt op een betrouwbare wijze met onafhankelijkheid van de 3 machtsstructuren.
Drie manieren om naar journalistiek te kijken
• Journalistiek als product
• Journalistiek als genre: bepaalde manier van schrijven, presenteren van gegevens, …
• Journalistiek als beroep / discipline: geheel van normen, procedures, standaarden om
journalistiek (als product) te produceren.
! De naam van kranten van vandaag verraadt de oorsprong van journalistiek:
Voorbeelden:
→ Betaalmiddel: Gazet < gazetta (Venetië 1556: gazeta ⇒ muntstuk)
→ Actueel: krant < courant; dagblad, journal
! Journalistiek en de samenleving
⇒ Journalistiek als onderdeel van de samenleving:
Interactie van vele conflicterende sociale, culturele, economische en politieke belangen & omgaan met
technologische veranderingen.
Terugkerende debatten in de geschiedenis van de journalistiek:
• Politieke invloed van overheden, partijen, lobbygroepen, … à Cruciale kwestie in de journalistiek
is de mate waarin externe machten invloed uitoefenen op de berichtgeving.
• Impact van adverteerders op inhoud à Invloed van adverteerders op redactionele beslissingen.
• Economische motieven van pers eigenaars kunnen ook de journalistiek beïnvloeden.
• Sensatie, ‘dumbing down’, popularisering, … à Neiging van sommige media is om te focussen op
sensatie, oppervlakkigheid en entertainment in plaats van diepgaande en informatieve
journalistiek.
Via etymologie (deelgebied van taalkunde dat de herkomst van woorden bestudeert) naar de
geschiedenis en de ontwikkeling van ‘journalistiek’
! MAAR: Vertrekken vanuit een krant
à ‘krant’ is afgeleid van het Middelnederlandse woord ‘kranc’ of ‘crant’ wat è ‘verslag’ betekent.
3
, Krant (B)
⇒ De krant verschilt van andere (en eerdere) gedrukte vormen van nieuws en debat.
(bv: pamflet, nieuwsballada, vlugschrift)
! Er zijn 4 Voorwaarden:
1. Regelmatig en vast verschijningsritme (dagelijks of wekelijks)
à De krant onderscheidt zich van eerdere gedrukte vormen van nieuws doordat het een regelmatig en
vast verschijningsritme heeft.
⇔ In tegenstelling tot pamfletten die onregelmatig werden gepubliceerd als reactie op een specifieke ding.
2. Continuïteit en herkenbare identiteit (titel, formaat, rubrieken, inhoud, …)
à Belangrijk kenmerk van een krant is hun continuïteit en herkenbare identiteit, daardoor geraken lezers
er gemakkelijk mee vertrouwt.
⇔ In tegenstelling tot pamfletten die spontaan werden geproduceerd en geen vast formaat hadden.
3. Focus op actualiteit à Kranten focusen op het verslaan van recente gebeurtenissen / ontwikkelingen.
4. Gericht op (relatief) breed aantal thema’s à Breed scala aan onderwerpen waardoor ze voor een groot
publiek relevant zijn.
DUS: Het is geen plots ‘ontstaan’ maar eerder trage ontwikkeling vanuit verschillende voorlopers, en door
verschillende bredere ontwikkelingen (eco, cult, religieus, pol, …)
‘Journalistiek’ als concept is beginnen evolueren in de 19de eeuw
1.2. Handel, religie, politiek, technologie en de vroege ontwikkeling van de journalistiek
1.2.1. Nieuws en de prehistorie van de journalistiek
è Nieuws was altijd een strategisch belang voor verschillende aspecten van de samenleving zoals
economische, militaire, … belangen, MAAR echt ‘journalistiek’ bestaan hangt af van de definitie.
! Nieuws heeft altijd bestaan en is alomtegenwoordig
→ Het delen van info over gebeurtenissen, ontwikkelingen en veranderingen in de omgeving is essentieel
voor het functioneren van samenlevingen.
VOOR geschreven nieuws: ‘Orale communicatie’ (B)
⇒ Nieuws verspreid door o.a. marktkramers (staan steeds op andere markten en kunnen nieuws van
andere markten delen), kennis mensen, …
! Lange tijd zeer dominant geweest, zeker voor grote massa: groot belang van roddels en geruchten.
1. Geschreven nieuws
à De eerste voorbeelden van geschreven nieuws zijn gekoppeld aan het bestuur van grote rijken en de
ontwikkeling van handen en kapitalisme:
Het fungeerde als instrument om info te verspreiden die relevant was voor de heersende machten.
2. OPKOMST Eerste gedrukte kranten: begin 17de eeuw à Belangrijke ontwikkeling in geschiedenis
journalistiek.
4
