INLEIDING TOT DE CRIMINOLOGIE
HOOFDSTUK 1: INLEIDING
WAT DOET EEN CRIMINOLOOG?
Beantwoording vragen:
- Waarom plegen mensen criminaliteit?
- Hoe kunnen we dat voorkomen?
- Hoe denkt maatschappij over straffen?
- …
Relevant voor:
- Begrip criminaliteit
- Impact ervan op individuen en samenleving
- Ontwikkeling evidence-based aanpak voor vermindering
- Kritische reflecties op acties
- …
Evidence-based: acties ontwikkelen, aangetoond dat ze effectief zijn
Veiligheidsparadox:
- Ondanks crime drop toch onveiligheidsgevoel
- Daling sinds ’90 van eigendoms-, gewelds- en levensdelicten
- Maar: nieuwe delicten
Leeftijdscriminaliteitscurve:
Meeste ‘criminelen’ stoppen
Factoren:
- Persoonlijk
- Sociaal
- Structureel
WAT IS CRIMINALITEIT?
HOE DACHTEN WE OVER CRIMINALITEIT DOORHEEN DE TIJD?
Ancien Régime: vorst bepaalde criminaliteit
- Publieke straffen als voorbeeld (lijfstraffen)
Verlichting/Klassieke Strafrecht: focus op de daad
- Nood aan verandering: gezag strenge vorst aangepast
Sociaal contract: deel van vrijheid afgestaan aan overheid in ruil voor veiligheid van
Staat
Rationele mens: zelf nadenken over wat goed of slecht is
Magna Charta, eerste codificaties: duidelijk wat criminaliteit is
Positivisme: focus op de dader
- Gevolg van sociale factoren
- Gedetermineerde mens: schedelmetingen… (vb. Lombroso)
- Sociale gevaarlijkheid: sanctioneren, helpen via sancties en resocialiseren
,Enge definitie criminaliteit: strafrecht = overtredingen, wanbedrijven, misdaden
Sutherland (1949, 31) “The essential characteristic of crime is that it is behaviour which is prohibited
by the state as an injury to the state and against the state may react, at least as a last resort, by
punishment”
- Iets doen of iets niet doen (verzuim)
- Criminologen mogen zich hiertoe niet beperken: criminaliteit is deviant gedrag, overlast,
onveiligheid, dreiging
Criminaliteit als sociaal construct/regels in de samenleving:
- Criminaliteit als product van cultuurgebonden sociale interactie: resultaat en gevolg van die
interactie
- Radicale stroming
- Variatie in tijd en ruimte: nieuwe wetgevingen
Criminaliteit en politiek:
- Sociale en politieke context
- Reflectie van tijd waarin we leven
Hoe meten?
- Statistieken
- Surveys
- Interviews
- Geregistreerde data vs. dark number
Vormen van criminaliteit kunnen in sommige landen illegaal zijn, en in andere niet (vb.
abortuswet)
Dark number: delicten die niet gerigstreerd worden (vb. door angst of schaamte)
Garofalo: Italiaanse academische jurist (concept)
Topinard: gebruikt voor het eerst concept criminologie
Gezien als “Lombrosiaans project”: onderzoeken van karakteristieken van ‘criminelen’ vs. ‘niet-
criminelen’
“Criminologie als overheidsproject”: empirisch onderzoek naar de werking van politie, gevangenissen
en meting van criminaliteit
Garland: moderne criminologie is product van deze 2 afzonderlijke stromingen
Sutherland: “the study of the making of laws, the breaking of laws and of society’s reaction to breaking
the laws”
- Niet compleet: studie fenomenen die geen wet overtreden, maar risico- en schadevol zijn
- 3 domeinen
1. Studie v/d criminaliteit
2. Studie v/d personen die criminaliteit plegen
3. Studie van reactie (strafpraktijken en penologie)
Criminologie als interdisciplinair onderwerp: psychologie, sociologie, recht, statistiek/wiskunde…
MENSEN DIE CRIMINALITEIT PLEGEN
Historisch overzicht:
- Classicisme/Verlichtingsdenken: rationele mens
, - Positivisme: gedetermineerde mens
Mannen vs. vrouwen: geslachtskloof (gebaseerd op foute premissen?)
Criminaliteitscurve: meeste plegen criminaliteit tss. 18-25 jaar
Vroege start (onset) gelinkt aan langere en intensievere carrière + kleine groep verantwoordelijk voor
significante hoeveelheid gepleegde criminaliteit
WAAROM PLEGEN MENSEN CRIMINALITEIT?
Meerderheid niet
Risicofactoren (geen causaliteit, enkel grotere kans):
1. Persoonlijkheid: vb. zelfcontrole
2. Directe omgeving: binding met vrienden, ouders, familie
3. Structureel: buurt waarin je opgroeit
Opgelet!
- Niet “gedoemd”
- Beschermende factoren: zoals veel zelfcontrole, goede omgeving…
REACTIES OP CRIMINALITEIT
Historisch overzicht:
Middeleeuwen: voorbeeldstraffen, publieke straffen, doodstraf
- In BE afgeschaft in ’96 maar laatste keer was 1863: nu levenslang
Verlichting: geboorte van gevangenisstraf
- Focus op algemene preventie
- Algemene preventie = aantonen dat bepaald gedrag gestraft wordt
Positivisme:
- Focus op bijzondere preventie
- Bijzondere preventie = dader moet door straf afgeschrikt worden
Gevangeni
Politie OM Rechter
s
- Politie: vaststeller, opstellen PV
- OM: parket (magistraten, procureur) als “zeef’
- Rechtbank: onafhankelijke rechters die straf bepalen (veel variatie)
- Strafuitvoering: gevangenis, ET, kleinschalige detentie (vb. detentiehuizen)
Andere reacties mogelijk: administratief recht (vb. GAS-boete)
Publieke opinie: harder en zwaarder?
- Zorgt dit voor daling? Minder recidive? Afschrikking?
- Onderzoek = onduidelijk
- Pakkans vergroten (vb. trajectcontrole)
MEDIA EN CRIMINALITEIT
, Hoe wordt criminaliteit voorgesteld?
- Nieuwswaarde als factor
- Reflectie dominante sociale ideologie/sociale orde: focus op criminaliteit op kwetsbaren i.p.v.
machtige personen?
Werkt media criminogeen?
- Hypothese: labelling, imitatiegedrag, sociaal leren, normalisering…
- Onderzoek: in het algemeen geen ophitser
- Grootste kritiek: kijkers zijn geen passieve ontvangers
Media als ophitser of spreekbuis?
- Relatie tss. mediaconsumptie en angst voor criminaliteit/slachtofferschap
- Moeilijk oorzaak-gevolg te bepalen
Profiel
Mensen die al bang waren: aangetrokken tot het lezen hierover
MOGEN WE KINDEREN VERTELLEN OVER CRIMINALITEIT?
Nood aan juiste informatie, maar neutraal en aangepaste taal
- Anders: zelf ‘leegtes’ invullen en kan zorgen voor angst