GODSDIENST
Deel 1: Fundamenten van het leerplan rooms-katholieke godsdienst
1. Visie op het vak rooms-katholieke godsdienst
Onderwijslandschap
3 onderwijsnetten: Zijn verplicht dit aanbod van godsdiensten te
- Gemeenschapsonderwijs (GO!) kunnen geven:
Grondwet: verplicht tot neutraliteit - Niet-confessioneel zedenleer
- Gesubsidieerd officieel onderwijs - Rooms-katholieke godsdienst
- Islamitische godsdienst
Openstaan voor alle levensbeschouwingen - Protestants-evangelische godsdienst
- Vrij onderwijs - Orthodoxe godsdienst
Katholieke scholen - Anglicaanse godsdienst
Scholen van andere erkende godsdiensten
1.1 Korte historische achtergrond
Vroeger: catechismus
Mensen moeten deze leren en kennen.
Ze richten hun keven hiernaartoe, het bepaalt hun leven.
Opgebouwd uit vraag – antwoord:
Kinderen in de lagere school kunnen dit opzeggen, maar
beseffen niet goed wat het juist betekent.
Nu: leerplan rooms-katholieke godsdienst / ZILL
Sinds 2004 verplicht. (Is al 20 jaar oud, maar nog steeds
toepasbaar op onze samenleving)
1.2 Kinderen in een complexe wereld
Het nieuwe leerplan wil inspelen op de samenleving >> de wereld evolueert, dus ook het vak
godsdienst moet evolueren.
Veranderingen:
- Secularisering: scheiding kerk en staat
- Diversiteit op alle vlakken
- Oudere mensen naar de kerk, jongere mensen bekijken het op een andere manier, geven er
een eigen invulling aan.
Het vak godsdienst vraagt heel wat professionaliteit >> het vraagt veel om het vak te geven zoals het
verwacht wordt
Een dynamische kijk op het vak, wereld is ook belangrijk
“Godsdienstonderwijs wordt een bijzondere en delicate opdracht. Het vereist alleszins een
dynamische visie op het vak godsdienst en een grote professionaliteit van de leerkracht.”
1
,1.3 Integratie en impact
Het vak kan een impact hebben op kinderen ook anders –en niet-gelovige.
Kinderen hebben een rugzak bestaande uit ervaringen, opvoeding, omgeving. >> binnen het vak
kan je kinderen raken. Je kan hen bijvoorbeeld de zin van het leven laten zien
Elk kind zal het vak anders opvatten. / de impact van het vak op elk kind is anders.
We kunnen kinderen op twee manieren het christendom laten zien:
- kennismaken met de godsdienst (vaak voor anders –of niet-gelovigen)
Voor hen is het niet zinvol om bijvoorbeeld ‘Onze Vader’ vanbuiten te leren
- verdiepen in de godsdienst (gelovige)
1.4 Een schoolvak
Doel van de godsdienstles: Wat willen we bereiken bij de kinderen.
à We willen kinderen helpen groeien als mens (dit is het doel van elk vak)
MAAR: concreter in het vak godsdienst
Groeien als mens in christelijke perspectief
1.5 Doel van het vak godsdienst
Langdurig proces van zinzoeken
Stimuleren van de levensbeschouwelijk-religieuze groei van elk kind, ongeacht de traditie waarin
het staat
Kinderen helpen:
- om te bouwen aan een eigen identiteit
- om de blik te verruimen
- dieper na te denken over de eigenheid van het christelijk geloof
- kritische vragen te stellen en zinvolle antwoorden te formuleren omtrent geloof
Elk kind moet groeien in de manier waarop die in het leven staat.
Kennismaken met het christendom
kinderen niet iets opdringen of laten bekeren, maar enkel in contact laten komen met de
godsdienst
1.6 Inhoud van het vak godsdienst
Wat hebben we nodig om ons doel te bereiken? >> Inhoud van het vak
§ Ervaringen van kinderen: vragen, hun leven, …
à We willen ze laten groeien als mens, dus moeten we ook hun ‘persoonlijk verhaal’ kennen
>> je vertrekt vanuit hun leefwereld.
§ Christelijke geloof als lichtbakens: elk kind laten kennismaken met de christelijke visie op het
leven. In elke les moet er iets christelijk in zitten, dit is namelijk de rode draad van de les
§ Gesprek met andere godsdiensten en levensbeschouwingen: dialoog
à Elke les vertrekt vanuit het christelijke, maar het is een opstap naar onze andere
godsdiensten. Bv. 40 dagen tijd: de aanloop naar Pasen = soberder leven, extra bidden, … >>
Terugkoppelen naar de kinderen zelf + andere godsdiensten aan het woord laten komen >> Islam:
Ramadam
à We blijven niet enkel bij het christelijke, maar gebruiken het als een aanzet om de andere
godsdiensten aanbod te laten komen
1.7 Een communicatieproces
2
, Essentie van godsdienst = in gesprek gaan met kinderen
Gesprek gaat over iets christelijk
Als leerkracht sta je tussen de leerling en de bijbel, omdat jij de kinderen zal vertellen over iets
christelijk (vertrekpunt), maar de samenleving is veranderd, dus als leerkracht mag je niet blijven
hangen bij het christelijke. Geef de diversiteit een plaats in dat gesprek.
1.8 Een actieve deelname
Ook belangrijk om actief aan de slag te gaan >> enkel praten over de adventskrans of kleuren van een
krans is niet genoeg.
Ze kunnen pas ontdekken of het zinvol is voor hen als ze dit echt kunnen beleven.
Je moet niemand verplichten, maar kansen aanrijken zodat kinderen de ervaringen voelen en
beleven.
1.9 Een moeilijke en dubbele opdracht
Moet je neutraal zijn?
Je moet athentiek zijn als leerkracht >> geen masker opzetten, je moet jezelf zijn!
Authentiek = Je durft uit te spreken waar jij voor staat, wie jij bent en waar je in geloof
MAAR: toch soms moeilijk voor jonge beginnende leerkracht
Stoeltjesmodel:
Je moet authentiek zijn, maar het leerplan vult die authentiekheid voor ons in
Buitenkant: stoeltjes in andere kleuren die de diversiteit voorstellen
Je hebt al opdracht om al die kinderen te laten groeien, kennis te laten maken met Christendom
Leerkracht zit daar middenin
Authentiek = soms op de christelijke stoel gaan zitten. af en toe vanuit jezelf als christen moet kunnen
spreken. Je moet getuigen vanuit jezelf. Het christelijke in jezelf naar de kinderen brengen. Bv. Ik geloof
als iemand sterft een plaatsje krijgt bij God.
MAAR: dit kan niet altijd
Buffer (andere optie) omdat je het niet gelooft of je staat er niet achter:
Je mag achter de stoel gaan staan en vertellen vanuit de christenen en niet vanuit ‘Ik’. Bv. Christenen
geloven dat iemand een plaats bij God als iemand sterft’
*Afwezig deel van de waarheid: Als je het crhistelijke deel binnenbrengt. Dan moet je duidelijk maken
dat dit niet DE WAARHEID is. Het is een mogelijke visie om te volgen, er zijn er nog anderen.
3
, Op de stoel= getuigen
Moderator = gespreksleider: goede vragen stellen, het gesprek leiden
Specialist = inhoudelijke expert
- Communicatief: gesprek, dialoog met kinderen
- Hermeneutisch: christelijke visie naar vandaag brengen.
2. Het kind in zijn levensbeschouwelijke groei
2.1 Geloven is een participatief gebeuren
In de godsdienst les willen we elk kind laten groeien op relieus of levensbeschouwelijk vlak.
à Belangrijk om een idee te hebben over hun ontwikkeling
Geloven = participaties
Geloven bij kinderen:
deelnemen aan geloven van volwassen: ze gaan kopieren wat ze van ouders, leerkracht, … zien en
willen graag deelnemen (participeren)
beperkte cognitieve ontwikkeling: verstandelijk nog niet zo ver als volwassenen. Ze zijn aan het
nabootsen, maar hebben geen besef van wat het betekent. Inhoudelijk is het geloof nog oppervlakkig
vaak een letterlijk geloof: ze nemen het geloof heel letterlijk. Ze koppelen er geen betekenis of
inhoud aan bv. kruisje maken. Tot de diepere syboliek komen is nog moeilijk.
2.2 Uitgroeien tot een gelovig persoon: drievoudige structuur
3 stappen om een gelovig persoon te worden
1) Basisvertrouwen
- vertrouwen hebben in jezelf
- de wereld is een veilige plaats: ik kan terecht
- Positieve kijk op de wereld, andere en jezelf
Participatief geloven: volwassen moeten dit vertrouwen laten zien. Zodat de kinderen zien dat
ze ook kunnen vertrouwen
2) Geloof in het transcendentie
- Ervaren
o Dat er iets meer is dan wat men ziet en voelt
o De grond van het bestaan is buiten zichzelf gelegen
- Andere elementen die een belangrijke rol spelen
o Oproepen van verwondering
o Vragen naar het mysterie van het bestaan
o Het horen vna uitspraken en het zien van gedragingen.
Paricipatief geloven: Volwassenen moeten inspelen op de kinderlijke verwondering. Het leren
aanvoelen dat er iets meer is.
3) Christelijke geloof
Het overstijgende = God
- Geloof in een persoonlijke God: God als vader, God als geest & God als zoon
Participatief moment: De band met eigen ouders bepaalt de manier waarop kinderen over God
denken. >> Band met papa weerspiegelt hoe ze omgaan met God als vader bv. Kinderen met geen of
slechte band, is het moeilijk om God als vader te begrijpen
2.3 Van kleuter naar lagereschoolkind
4
