Inleiding tot de psychodiagnostiek
Module 1: wat is psychodiagnostiek?
definitie
• Psychodiagnostiek betekent…
o Beslissen
§ Griekse werkwoord ‘diagignṓskein’ (< dia-: ‘door…heen’ en gignṓskein: ‘leren; weten’), wat zowel
‘door en door kennen’ als ‘onderscheiden’ betekent.
§ “Een systematisch beslissingsproces” (De Bruyn, 1988)
o Vaststellen van individuele verschillen
§ “het onderscheiden van personen naar hun individuele psychische kenmerken, zoals die zich
manifesteren in hun typische gedrags- en uitingsvormen, en wel met behulp van tests.” (De
Zeeuw, 1983)
o Verzamelen van info over persoon en zijn/haar omgeving
§ “op wetenschappelijk verantwoorde wijze verzamelen van info omtrent persoon en zijn omgeving
met het oog op het nemen van beslissingen” (Van Aarle, 1990)
o Hulp bieden
§ “psychodiagnostisch proces is het proces van hulp bieden aan personen met hun vragen en
problemen” (Walsh & Betz, 2001)
§ Diagnostiek mondt uit in behandeling/interventie
o Beschrijven van ontwikkelingsniveaus (zwakke én sterke kanten) van cliënt
§ “developmental assessment op diverse ontwikkelingsgebieden zoals cognitie, motoriek, socio-
emotionele vaardigheden, …” (Johnson & Sheever, 1999)
ð Telkens ligt de klemtoon op slechts één of enkele centrale elementen van psychodiagnostiek
ð psychodiagnostiek ≠ enkel test afnemen en interpreteren
Psychodiagnostiek is de wetenschap die erop gericht is om op een gefundeerde manier informatie over een
persoon en zijn omgeving te verzamelen, met het oog op het nemen van verantwoorde beslissingen.
• Wat we willen te weten komen zijn vaak innerlijke kenmerken
o Bv. Neerslachtig of gelukkig, drive, bekwaamheid
• Weerspiegelt psychologische eigenschappen van persoon / omgeving
o Stabiele eigenschappen: trekken (traits) bv. persoonlijkheid Kunnen betrekking hebben op
sociale omgeving v/d persoon
o Veranderlijke eigenschappen: toestanden (states) bv. Motivatie
Trek of toestand?
o "Dat spel maakt me blij” => toestand
o "Als ik niet op tijd gegeten heb, maakt dat me humeurig” => trek
o Constructen (denkbeelden) – bestaat uit:
§ Samenhangend betekenisvol geheel van innerlijke en uiterlijke kenmerken, waarvan we denken
dat ze bij de persoon aanwezig zijn
§ Bv. ‘verbale agressie’:
• Uiterlijke gedragingen: schelden, roepen
• EN Innerlijke eigenschappen: frustratie, kwaadheid
§ Hypothetisch: innerlijke dimensie is niet rechtstreeks (empirisch) waarneembaar
• Nooit bewijsbaar – heel voorzichtig mee zijn
o Echter: veronderstellend karakter (mengeling van kenmerken)
§ Voorzichtig en tentatief formuleren
• We zijn nooit zeker
• Tentatief of niet?
o Truus is een autist. => niet tentatief
o Het gedrag van Truus vertoont kenmerken van autisme.=> tentatief
• Gericht op het kunnen nemen van verantwoorde beslissingen
Doel van onderzoek helder omschrijven - Vier niveaus
1. Beschrijven
• In kaart brengen van kenmerken persoon/context en mogelijk evolutie
o Bv. Van zodra Henri zich in een open ruimte begeeft, wordt hij overmand door paniek
o Bv. Na haar verkeersongeval heeft Isabel moeite met plannen en organiseren
o Bv. Er is geen open communicatie binnen dit gezin
• Welke beslissingen zouden we kunnen nemen op basis van deze beschrijvingen?
2. Ordenen of classificeren
• Complexe veelheid van eigenschappen reduceren tot hanteerbare patronen
• Klinisch beeld of diagnose
• Bv. Kampt Ginette met een burn-out, of sluimert er een depressie?
• Bv. Wat zijn de ondersteunende krachten in de omgeving van Tom?
• Classificatiesystemen:
o Categoriaal of dimensioneel
DSM-5-TR ICF-model (WHO) KOP-model (Paul Rijnders en Els
Heene, 2021)
• Uitgegeven door APA • Focus op het hele fysieke en • Klachten (K), omstandigheden (O)
• Officieel erkende mentale mentale functioneren en persoonskenmerken (P)
stoornissen en de vereisten om tot • Wat moeilijk én wat goed beschrijven
een diagnose te komen loopt
• Geef eens ‘paniekstoornis’ en ‘DSM- • Krachten én belemmeringen
Doel: kortdurende behandeling met
5-TR’ in op Google en kijk eens wat in omgeving
focus op zelfredzaamheid
je vindt • Kennisclip over ICF-model op
SOFIA
Voordeel: Helder en eenduidige
registratie en communicatie
Nadeel: weinig ruimte voor variatie en
nuance, te veel problematiseren en
medicaliseren
3
, 3. Verklaren (heden en verleden – hoe komt het?)
• Gericht op het zoeken naar mogelijke oorzaken van wat er binnen de persoon of zijn omgeving omgaat
o Bv. Waaraan kan het liggen dat Hans onderpresteert op het werk?
o Bv. Hoe komt het dat Jasper zijn aandacht verliest in de klas?
o Bv. Vanwaar komen die periodes van neerslachtigheid bij Tina?
• Doel = oorzaken aanpakken zodat verdere moeilijkheden voorkomen
4. Voorspellen
• Voorspekken hoe iemand zich waarschijnlijk zal gedragen in bepaalde situaties
o Bv. In hoeverre is Tuur in staat om de studierichting van zijn keuze te volgen?
o Bv. Is Sayira van alle kandidaten de meest geschikte persoon voor het invullen van de vacature van IT-
manager?
o Bv. Wat is de kans dat Bart opnieuw tot criminele feiten overgaat?
• Doel = voorspellen hoe iemand zich zal gedragen in de toekomst
Kwaliteitsvolle psychodiagnostiek
Gefundeerd
• Niet volgens intuïtie of buikgevoel
• Volgens een bepaalde methodiek
• Wetenschappelijk onderbouwd
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper noortjedemeyer. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
