Samenvatting - Vennootschapsrecht
Inhoud
0. Inleiding ................................................................................................................................................... 3
Deel I. Inleiding ............................................................................................................................................ 4
1. Hervorming insolventierecht ............................................................................................................... 4
2. Hervorming ondernemingsrecht ......................................................................................................... 5
3. Hervorming vennootschaps- en verenigingsrecht .............................................................................. 6
3.1. Nieuwe definitie ........................................................................................................................... 7
3.2. Vennootschapsvormen................................................................................................................. 8
3.3. Rechtsvormen WVV .................................................................................................................... 12
3.4. Definities ..................................................................................................................................... 13
3.5. Structuur WVV ............................................................................................................................ 15
3.6. Beperking aantal vennootschapsvormen ................................................................................... 17
3.7. Inwerkingtreding WVV ............................................................................................................... 19
3.8. Welke ondernemingsvorm kiezen? ............................................................................................ 20
3.9. Agency-problemen VVRP............................................................................................................ 23
Deel II. Vennootschapsrecht ..................................................................................................................... 24
1. Oprichting BV/CV/NV ........................................................................................................................ 24
1.1. Inbreng........................................................................................................................................ 24
1.2. Oprichting - formeel ................................................................................................................... 32
2. Aandelen en effecten ........................................................................................................................ 36
2.1. Soorten effecten ......................................................................................................................... 36
2.2. Debt or equity? ........................................................................................................................... 44
2.3. Overdracht en overgang van effecten ........................................................................................ 45
2.4. Nieuwigheden WVV.................................................................................................................... 48
3. Vermogens- en kapitaalbewegingen ................................................................................................. 49
3.1. BV................................................................................................................................................ 49
3.2. CV................................................................................................................................................ 52
3.3. NV ............................................................................................................................................... 53
3.4. Instandhouding vermogen/kapitaal ........................................................................................... 58
3.5. Nieuwigheden WVV.................................................................................................................... 59
4. Bestuur, vertegenwoordiging, aansprakelijkheid.............................................................................. 60
4.1. Bestuurders BV ........................................................................................................................... 61
4.2. Bestuursregelingen NV ............................................................................................................... 62
4.3. Dagelijks bestuur BV en NV ........................................................................................................ 64
1
, Samenvatting - Vennootschapsrecht
4.4. Bestuurdersaansprakelijkheid .................................................................................................... 66
4.5. Nieuwigheden WVV.................................................................................................................... 69
5. Algemene vergadering ...................................................................................................................... 70
5.1. Gewone AV (“jaarvergadering”) ................................................................................................. 71
5.2. Buitengewone AV ....................................................................................................................... 73
5.3. Bijzondere AV ............................................................................................................................. 74
5.4. Alarmbelprocedure..................................................................................................................... 74
5.5. Nieuwigheden WVV.................................................................................................................... 75
6. Boekhouding, jaarrekening en controle (niet) .................................................................................. 75
Deel V. Einde en overdracht van de onderneming ................................................................................... 76
1. Insolventierecht ................................................................................................................................. 76
1.1. Detectie en preventie ................................................................................................................. 77
1.2. Continuïteit ................................................................................................................................. 78
1.3. Faillissement ............................................................................................................................... 80
2. Faillissement ...................................................................................................................................... 80
3. Vrijwillige ontbinding en vereffening ................................................................................................ 86
3.1. Beheer en vereffening ................................................................................................................ 86
3.2. Ontbinding BV/NV ...................................................................................................................... 88
3.3. Pro memorie ............................................................................................................................... 89
3.4. Vereffening ................................................................................................................................. 90
4. Overdracht ......................................................................................................................................... 92
2
, Samenvatting - Vennootschapsrecht
0. Inleiding
Examen:
• 2/3 punten vennootschapsrecht
• 1/3 punten op vennootschapsboekhouden
• Twee delen op 3 uur tijd
• Deel recht
o Theorievragen
▪ VB: leg uit waarom BV niet altijd besloten is (door makkelijke overdracht aandelen)
o Oefeningen
▪ Casussen
▪ VB: vennootschap (NV) met raad van bestuur die bedrijfsgebouw niet heeft verzekerd en er
breekt brand uit en grote voorraden gaan verloren. Quid. Wat doet u als adviseur van een
grote aandeelhouden (bestuurdersaansprakelijkheid, beperkingen aansprakelijkheid)
o Definitievraag
▪ Alle essentiële bestanddelen van het begrip uitleggen → korte omschrijving
▪ Geen voorbeeld geven
Studiemateriaal:
• Cursus
o Cursus is enkel ondersteunend
• Slides
• Wetboek
o Nieuwe codex economie (19-20) nodig (incl. wetboek vennootschappen en verenigingen)
o Of afdrukken (link op toledo)
▪ Wetboek vennootschappen en verenigingen
▪ Boek 20 WER (insolventierecht)
Focus op BV en NV in deze cursus
Belangrijkste: slides + nota’s + wetboek
Actualiteit
• Aantal startende ondernemers naar recordhoogte
o Indicatie voor hoe het met de economie gaat (net zoals de faillissementen)
o Kantoor Graydon verzamelt hier data over
• Werken via vennootschap nog nooit zo interessant
• Aantal faillissementen stijgt
o La Maison Du Cygne = continuïteit ondernemingen
o Restaurant Jeroen Meus failliet
3
, Samenvatting - Vennootschapsrecht
Deel I. Inleiding
Drie grote hervormingen van de laatste 3 jaar
Data niet precies vanbuiten kennen, wel de algemene lijn
Minister van justitie (Geens) heeft zeer grondige en nodige veranderingen doorgevoerd
1. Hervorming insolventierecht
• Wet continuïteit onderneming en faillissementsrecht waren enkel van toepassing op handelaars
o Alle handelaars zijn ondernemingen, maar niet alle ondernemingen handelaars
• Dus landbouwvennootschappen konden niet failliet gaan omdat dat gezien werd als een burgerlijke activiteit
(geen onderneming), maar konden dus ook geen bescherming krijgen tegens schuldeisers
o Idem voor vrije beroepen
• Er was een belangrijk punt van kritiek hierop (+ nog andere kritieken hierop)
• Dus minister van justitie heeft boek XX insolventie van ondernemingen toegevoegd aan het WER
• In werking getreden op 1 mei 2018
o Afschaffing WCO en faillissementswet
• Van toepassing op ondernemingen in de formele zin
o (a) elke zelfstandige natuurlijke persoon,
o (b) elke rechtspersoon en
o (c) elke organisatie zonder rechtspersoonlijkheid (maatschap)
• Insolventierecht nu toepasbaar op alle ondernemingen
• Rechtbank van koophandel aangepast aan het nieuwe WER
• Dus: sinds 1 mei…
o … kan maatschap failliet gaan (art. XX. 100)
▪ Voordien enkel commerciële maten
o … kunnen alle rechtspersonen failliet gaan (art. I.22,7°)
▪ Ongeacht activiteit of finaliteit
▪ Behalve publiekrechtelijke rechtspersonen
4
, Samenvatting - Vennootschapsrecht
2. Hervorming ondernemingsrecht
• Hervorming ondernemingsrecht = de afschaffing van het handelsrecht
o Groot onderscheid tussen burgerlijk recht en het handelsrecht wordt afgeschaft
o Nu onderscheid tussen BW en WER
• Er bestond nog altijd een wetboek van koophandel die nog altijd relevant was (na 1 mei 2018) voor de
toepassing van het bewijsrecht, wetten waren nog gekoppeld aan begrip handelaar
• 15 april 2018 = afschaffing handelsrecht (wetboek van koophandel werd afgeschaft)
• Wetboek van koophandel = van toepassing op handelaars
• Rechtbank van koophandel voor geschillen tussen en tegen handelaars
Kritiek op begrip handelaar
• Onduidelijke en onvolledige lijst “daden van koophandel”
• landbouw, mijnbouw, vrij beroep, burgerlijke vennootschappen met handelsvorm en vzw’s waren géén
“handelaars”, en dus ‘burgerlijk’
o geen vrijheid van bewijs, maar burgerlijk bewijs !
o geen vermoeden van hoofdelijkheid, maar deelbaarheid !
o geen faillissement (wel per 1 mei 2018) !
o rechtbank van koophandel niet bevoegd (wel sinds 2014, voor vennootschappen zelfs al sinds 2009)
Wetboek economisch recht en wetboek van koophandel
• WER van toepassing op ondernemingen in de functionele zin
• Rechtbank van koophandel bevoegd voor geschillen tussen en tegen ondernemingen
1 november 2018
• Afschaffing wetboek van koophandel
• Rechtbank van koophandel gemoderniseerd naar ondernemingsrechtbank
o Bevoegd voor geschillen tussen/tegen ondernemingen in de formele zin (art. 573 Ger.W.)
▪ (a) elke zelfstandige natuurlijke persoon,
▪ (b) elke rechtspersoon en
▪ (c) elke organisatie zonder rechtspersoonlijkheid (maatschap)
• Begrip ‘handelaar’ werd afgeschaft
o Nieuw formeel begrip “onderneming” (boek XX WER) werd veralgemeend (art. I.1, 1° WER):
▪ Zie abc hierboven
o Maar behoud van functioneel ondernemingsbegrip voor bepaalde delen WER
▪ “Elke natuurlijke of rechtspersoon die een economisch doel nastreeft op een duurzame
wijze”
▪ VB: marktpraktijk, mededinging
5
, Samenvatting - Vennootschapsrecht
3. Hervorming vennootschaps- en verenigingsrecht
Vroeger (1999)
• Wetboek van vennootschappen (1999) = collage oud recht zonder inhoudelijke wijzigingen (oude regels)
o Collage met stukken uit BW en W. Kooph.
o Opbouw:
o Bedoeling structuur om logica te brengen
o VB: als je BVBA nodig hebt, heb je boek VI en alles wat in de loodlijn eronder ligt nodig
• Daarnaast wet uit 1921 = de vzw wet (aangepast in 2003)
o Helemaal burgerlijke sfeer → vzw’s en stichtingen
• Oude definitie
o Twee of meer personen, uitzondering = eenpersoons bvba
▪ Nieuwe definitie ook NV met één aandeelhouder
o Altijd een inbreng (je hebt pas vennootschap als aandeelhouders inbrengen)
▪ Ook zo in nieuwe definitie
o Met doel activiteiten uit te oefenen (statutair doel)
▪ Ook zo in nieuwe definitie, maar voorwerp i.p.v. doel
o Oogmerk om vermogensvoordeel te bezorgen aan vennoten (ROI)
▪ Ook zo in nieuwe definitie, maar doel i.p.v. oogmerk
→ 4 elementen ook nog steeds in nieuwe definitie
6
, Samenvatting - Vennootschapsrecht
3.1. Nieuwe definitie
Inbreng
• Altijd inbreng nodig om vennootschap te zijn (cruciaal element) → wettelijk verplicht
• Kan verschillende vormen aannemen
o Geld
o In natura
▪ Vraag: wat is dat waard? Waarde moet duidelijk zijn
▪ Waarde aandelen is hieraan gekoppeld
o Arbeid/nijverheid
▪ Werken/inzetten voor vennootschap, moet ook gewaardeerd worden
o Genotsrecht inbrengen (minder belangrijk)
• Inbreng bij VZRP (maatschap), dan worden de maten de onverdeelde eigenaar van wat ingebracht wordt
o VB: inbreng van natura waarde €4 000, dat wordt mede-eigendom
• Inbreng bij VORP/VVRP, dan is rechtssubject de eigenaar van het ingebrachte eigendom (niet eigendom
vennoten, maar van de vennootschap zelf)
• Essentiële element: inbreng aan risico onderworpen
o Inbreng = ter beschikking stellen van middelen aan de vennootschap, maar is geen lening! Dus je
wordt aandeelhouder, geen schuldeiser, dus risico aan verbonden
▪ Bij mislukking heeft geen enkele aandeelhouder de garantie dat hij die initiële inbreng terug
zal zien = risico
Maar in bepaald type vennootschap heb je wel de garantie dat je niet meer kan verliezen dan wat je hebt
ingebracht → bij VVRP
Activiteit
• In oude definitie = doel
• Doel mag niet ongeoorloofd of verboden zijn
o VB: activiteit = internationale mensenhandel → vennootschap nietig
• Voorwerp begrensd ook werkterrein, dus je mag in principe niet anders doen dan wat je in het begin zei
o Maar veel belangrijke nuanceringen
o Indien vennootschap optreedt buiten zijn werkingsterrein, zal men niet kunnen zeggen dat die
handelingen nietig zijn (wel intern probleem van bestuursaansprakelijkheid)
▪ VB: doel NV beperkt tot openbare werken, maar NV doet toch private werken, dan gaat dat
perfect kunnen en gaan derden daar geen punt van kunnen maken
• Alle vennootschappen zijn ondertussen ondernemingen en dus allemaal onderworpen aan het WER
Niet meer BW (burgerlijke venn) en handelsrecht (comm venn)
7
, Samenvatting - Vennootschapsrecht
Oogmerk
• Vennoten moeten de intentie hebben de gemaakte winst te verdelen tussen de vennoten
• Brede interpretatie: vroeger streng, nu breder
o Er moet geen oogmerk zijn van positieve vermogensvermeerdering (winst)
o Voldoende dat je vennootschap opricht om break-even te draaien
▪ VB: landbouwcoöperatieven (vennootschap enkel voor gemeenschappelijke investeringen,
kostendeling)
• Winstverdeling
o Gekoppeld aan initiële inbreng (pro rata partis)
o Kan daarvan afwijken, met contractueel vastgelegde verhouding
▪ Maar verbod op leonijns beding
• Beding dat er aan een van de vennoten alle winst toegekend wordt, of een vennoot
totaal uitsluiten van de winst
• Mag dus niet
Niet langer verbod op beding waarbij gelden of goederen worden vrijgesteld van de mogelijke verliezen (art 4:2
WVV)
3.2. Vennootschapsvormen
• 3 vennootschappenvormen:
o VZRP = vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid
▪ Oudste
o VORP = vennootschap met onvolkomen rechtspersoonlijkheid (venn schuldeisers kunnen vermogen
venn en privé vermogen vennoten aanspreken)
▪ Middeleeuwen
o VVRP = vennootschap met volkomen rechtspersoonlijkheid, vennootschapsschuldeisers kunnen
alleen vermogen vennootschap aanspreken (niet het privé vermogen van de vennoten)
▪ Recentste, meest voorkomend
Romeinse recht
• Maatschap = VZRP (art 2, §1 W. Venn)
• Herontdekt in middeleeuwen, uiteindelijk opgenomen in burgerlijk recht
• Maatschap was in essentie een burgerlijke vennootschap, die alleen gebruikt kon worden voor burgerlijke
doelen (niet voor handels doelen)
8
, Samenvatting - Vennootschapsrecht
Middeleeuwen
• VOF en Comm V → VORP → werden ontwikkeld in middeleeuwen
o Vennootschap met rechtspersoonlijkheid, vennootschap is een rechtssubject
▪ Persoonlijke schuldeisers van de vennoten kunnen het vennootschapsvermogen niet
aanspreken, alleen de vennootschapsschuldeisers kunnen daarop beslag leggen
o Onbeperkte aansprakelijkheid: vennootschapsschuldeisers kan beslag leggen op het
vennootschapsvermogen, maar kan ook het privévermogen van de vennoten aanspreken (die
onbeperkt en hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de vennootschapsschuld, in tweede orde)
▪ Tweede orde, dus moeten eerst vennootschapsvermogen aanspreken, indien er daar niet te
rapen valt kunnen vennootschapsschuldeisers het privé vermogen aanspreken
▪ Art 4:22 en 4:26 WVV
▪ VB: IT leverancier van VOF heeft factuur die niet betaald wordt, de leverancier schakelt
deurwaarder in om beslag te leggen op vennootschapsvermogen, maar er zit niets in dat
vermogen, dus gaat hij beslag leggen (in tweede instantie) op het privé vermogen van de
vennoten
• Maar mag dus niet rechtstreeks het privé aanspreken, eerst VOF aanspreken
▪ MAAR: bij comm venn zijn de stille vennoten wel beperkt aansprakelijk
• In Italië al heel vroeg de comm venn uitgevonden, heeft twee types vennoten (die
dus ook inbreng gedaan hebben):
o Werkende vennoten
▪ Onbeperkt aansprakelijk
o Stille vennoten
▪ Besturen niet mee, brengen gewoon geld in en blijven onbekend
(pure investeerders)
▪ Genieten van beperkte aansprakelijkheid
(in deze vennootschapsvorm)
▪ Ontwikkeld puur om marktlogica, rijkere mensen die zoeken naar
ROI met belangrijk incentive ‘kan niet meer verliezen dan wat je
investeert’
1807 en 1934/1985
• NV en BVBA → VVRP → oorsprong uit 1807 (wetboek van koophandel, NV) en 1934/1985 (BVBA)
▪ Spectaculair: kan niet meer verliezen dan wat je ingebracht hebt
▪ Tot 1876 overheidstoestemming nodig om een NV op te richten
o Rechtspersoonlijkheid: alleen vennootschapsschuldeisers mogen het vennootschapsvermogen
aanspreken
o Beperkte aansprakelijkheid: vennootschapsschuldeisers kunnen enkel het vennootschapsvermogen
aanspreken (niet het privé vermogen van de vennoten!!)
→ alle aandeelhouders beperkt aansprakelijk
o Exclusieve aansprakelijkheid: je kan niet meer verliezen dan wat je oorspronkelijk ingebracht hebt
→ art 5:1, 6:2 en 7:1 WVV
9
, Samenvatting - Vennootschapsrecht
1926
• Mogelijk maken voor handelsvormen om burgerlijke doelen te hebben
o VB: NV met architecten of dokters
• Burgerlijke vennootschappen met handelsvormen
• Wordt complex systeem
• Waarom ooit toegelaten dat NV ook mocht gebruikt worden voor een burgerlijke activiteit?
o Er was vraag naar om dat mogelijk te maken
o Eerst enkel toegelaten voor steenkoolmijnen (mijnbouw was burgerlijke activiteit, omdat het niet in
de lijst van daden van koophandel stond), dus mijnbedrijven (op dat moment sterk in
wereldeconomie) konden niet vorm NV aan nemen (omdat dat voor comm activiteiten was), dus
hebben ze toegelaten dat mijnbedrijven NV konden worden
o Waarom hebben ze niet gewoon mijnbouw toegevoegd aan lijst daden van koophandel?
▪ Omdat men hen een dubbele gunst wou geven
• 1ste voordeel: toegang tot handelsvorm met beperkte aansprakelijkheid
• 2de voordeel: konden niet failliet gaan (want nog steeds burgerlijk)
o Uiteindelijk mochten alle vennootschappen met burgerlijke doelen ook VORP en VVRP kiezen
1995
• Maatschap (burgerlijke vorm zonder rechtspersoonlijkheid) toelaten gebruikt te worden voor commerciële
doelen
• Dus vanaf dan kijken naar het doel van de maatschap
o Burgerlijk doel → burgerlijk recht
o Commercieel doel → handelsrecht
▪ Konden failliet gaan
1999 - Wetboek van vennootschappen
• Maatschap (VZRP) nog steeds enkel voor burgerlijke doelen (niet voor handels)
o VB: vrije beroepen
• Handelsvormen met rechtspersoonlijkheid konden gebruikt worden voor handelsdoelen (niet voor
burgerlijke)
o VOF, Comm. V, NV en BVBA
▪ VOF en Comm V → VORP → werden ontwikkeld in middeleeuwen
▪ NV en BVBA → VVRP → oorsprong uit 1807 (wetboek van koophandel)
10
